Alice Callahan / The New York Times
1970 yılında iki Danimarkalı araştırmacı bir beslenme paradoksunu araştırmak için Grönland'a gitti. Bölgede yaşayan İnuit halkı yağ oranı çok yüksek gıdalar tüketiyordu ancak kalp krizi oranlarının çok düşük olduğu belirtildi. Bu gözlem, balina ve fok eti ile yağlı balıklar gibi yiyecekleri yemenin atardamarları tıkayacağı ve kalp hastalıklarına yol açacağı yönündeki o zamanki beslenme dogmasına ters düşüyordu.
Omega-3 takviyelerine ilginin başlaması
Araştırmacılar, bir Danimarka toprağı olan Grönland'daki Inuitlerin kolesterol ve trigliserit seviyelerinin Danimarka'daki insanlardan daha düşük olduğunu tespit etti. Araştırmacılara göre bunun nedeni, İnuit diyetinin omega-3 yağ asitleri, özellikle de balıklarda ve onları yiyen hayvanlarda yoğunlaşan EPA ve DHA açısından zengin olmasıydı. Bu bulgular, omega-3 yağ asitlerinin kalp sağlığında oynadığı role yönelik onlarca yıllık bilimsel ve ticari ilgiyi başlattı, hatta daha sonra yapılan çalışmalar Inuitlerin Avrupa, Amerika Birleşik Devletleri ve Kanada'da bulunanlara benzer kalp hastalığı oranlarına sahip olduğunu ortaya koydu. Bugün, omega-3 takviyeleri Amerika Birleşik Devletleri'nde en popüler takviyeler arasında yer alıyor ve sadece multivitaminler ve D vitamini tarafından geçiliyor. 60 yaş ve üstü ABD'li yetişkinler arasında, 2017-18 anketinde yaklaşık yüzde 22'si omega-3 aldığını belirtmişti.
Harvard Tıp Fakültesi'nde tıp profesörü olan Dr. JoAnn Manson, diğer birçok takviyenin aksine balık yağının titizlikle incelendiğini söyledi. Ancak bu çalışmaların sonuçları oldukça karışık, araştırmacılar ve doktorlar hala balık yağının kalp sağlığı için faydalı olup olmadığını tartışıyor. Ayrıca balık yağı almanın, bir tür düzensiz kalp atışı olan atriyal fibrilasyon gelişme riskinin biraz daha yüksek olmasıyla bağlantılı olduğunu ortaya koydular. İşte balık yağının faydaları ve risklerine ilişkin kanıtların bugün geldiği nokta:
Çalışmalar olayları açıklığa kavuşturmuyor
Grönland'dan gelen haberleri okuduktan sonra araştırmacılar dünyanın başka yerlerindeki insanları incelemeye başladılar ve çalışma üstüne çalışma yaparak haftada en az bir kez balık tüketenlerin koroner kalp hastalığından ölme olasılığının nadiren balık yiyenlere göre daha düşük olduğunu buldular. Tufts Üniversitesi'ndeki Food is Medicine Enstitüsü'nün direktörü ve kardiyolog Dr. Dariush Mozaffarian, hayvan deneylerinde balık yağının kalp hücrelerindeki elektrik sinyallerinin düzgün çalışmasına yardımcı olduğunu bulduklarını söyledi.
Los Angeles'taki Cedars-Sinai Tıp Merkezi'nde kardiyoloji bölümü başkanı olan Dr. Christine Albert, bu bulgularla ilgili "Çok fazla coşku vardı" dedi. Ve insanların balık yağını takviye olarak alarak aynı faydaları elde edebileceklerini ummanın doğal olduğunu da sözlerine ekledi. Ancak balık yağı kapsülleriyle ilgili klinik çalışmaların çoğunda kalp hastalığından ölümlerde ya da kalp krizi ve felç gibi kardiyovasküler olaylarda herhangi bir azalma bildirilmedi. Yaklaşık 78 bin kişiyi kapsayan 10 omega-3 çalışmasının sonuçlarını birleştiren 2018 tarihli bir meta-analizin bulgusu buydu. Benzer şekilde, araştırmacılar 2018 yılında ortalama yedi yıl boyunca takip edilen Tip 2 diyabetli 15 binden fazla yetişkin üzerinde yapılan bir çalışmada 2019 yılında ortalama beş yıl boyunca takip edilen 50 yaş ve üzeri 25 binden fazla yetişkin üzerinde yapılan bir çalışmada ve 2020 yılında kardiyovasküler hastalık riski taşıyan 13 binden fazla kişide test edilen yüksek doz omega-3 çalışmasında omega-3'lerin kalp sağlığına genel bir faydası olmadığını ortaya konuldu.
Cleveland Clinic'te kardiyolog olan ve 2020 araştırmasını yöneten Dr. Steven Nissen, "Bu çalışmalar birbiri ardına kesinlikle hiçbir fayda göstermedi" dedi. Texas Üniversitesi Güneybatı Tıp Merkezi'nde önleyici kardiyolog olan Dr. Ann Marie Navar, "Bu verilere bakan herhangi birinin balık yağı takviyelerinin iyi bir şey olduğunu düşünmesi zor olacaktır" dedi. Manson da dahil olmak üzere diğer uzmanlar omega-3 takviyesinden vazgeçmeye o kadar da hazır değil. Klinik çalışmaların çoğunun omega-3'lerin genel kardiyovasküler risk üzerinde hiçbir faydası olmadığını göstermesine rağmen, bazılarının kalp krizi de dahil olmak üzere koroner kalp hastalığı riskini azaltabileceğini öne sürdüğünü söyledi. Örneğin, 2020 yılında 32 çalışma üzerinde yapılan bir analiz, omega-3 alanların koroner olay geçirme olasılığının yüzde 9 daha düşük olduğunu ortaya koydu ancak kanıtların düşük kesinlikte olduğuna karar verildi.
Kullanmalı mısınız?
Navar ve Nissen gibi bazı kardiyologlar, kanıtların balık yağına karşı olduğunu söylüyor. Takviye alan hastaları gördüklerinde, genellikle bırakmalarını tavsiye ediyorlar. Manson ve Mozaffarian gibi diğer uzmanlar, balık yağı takviyesi almanın çok fazla deniz ürünü yemeyen insanlar için yararlı olabileceğini düşünüyor. Manson tarafından yönetilen 2019 araştırmasında, omega-3'lerin haftada 1-1/2 porsiyondan daha az balık tüketen kişilere fayda sağladığı, ancak bundan daha fazla yiyenlere fayda sağlamadığı görüldü.
Ancak Manson, omega-3'leri balık yağından almaktansa balıktan almanın daha iyi olduğunu söyledi. Balık yemek protein, vitamin ve mineral sağlar ve kırmızı ve işlenmiş etlerden daha sağlıklı bir seçim. Amerikan Kalp Derneği'nin kılavuzları haftada en az bir kez 60 gramlık porsiyonlar tüketilmesini öneriyor. En iyisi somon, uskumru, hamsi ve sardalya gibi yağlı balıklar. Takviye endüstrisinde çok az inceleme yapıldığını bilin. Navar, bazı balık yağı takviyelerinin bozulmuş veya ekşimiş yağ asitleri içerdiğinin tespit edildiğini, bunların daha az etkili veya hatta zararlı olabileceğini söyledi.
Navar, pankreas iltihabı riskini artırabilen çok yüksek kan trigliseridi olan kişiler için yüksek dozda omega-3 yağ asitlerinin önerilebileceğini belirtti. Omega-3'ler trigliseritleri düşürmek için tek olmasa da etkili bir yaklaşım. Ancak kalbinizi korumak istiyorsanız, diyetinizde ve yaşam tarzınızda yardımcı olduğu kanıtlanmış başka değişiklikler de var. Nissen, balık yağı takviyeleriyle ilgili karışık kanıtların aksine, haftada birkaç kez balık içeren ve tam tahıllar, meyve ve sebzeler, baklagiller, fındık, tohum ve zeytinyağını vurgulayan Akdeniz diyetinin açık faydaları olduğunu söyledi. Nissen, "Kalp sağlığının sihirli bir besin takviyesinden gelmesini bekleyen insanlar gerçekten yanlış yolda ilerliyorlar. Kalp sağlığı iyi, sağlıklı alışkanlıklardan gelir" dedi.
©️ 2024 The New York Times Company
