Ben Miller / The New York Times
Leonard Bernstein, Berlin Duvarı'nın yıkılmasının üzerinden çok zaman geçmeden 1989'da, bir zamanlar bölünmüş olan Alman şehrine gitti ve Beethoven'ın "Neşeye Övgü" eserinin bir performansını yönetti, "Freude" yani neşe kelimesini "Freiheit" yani özgürlük ile değiştirdi.
Rusya'nın Ukrayna'yı işgalinin ilk aylarında kurulan Ukrayna Özgürlük Orkestrası, o tarihi konserin bir yankısı olarak perşembe günü Berlin'in banliyölerinde Beethoven'ın Dokuzuncu Senfonisi'ni çaldı. Ünlü "Neşeye Övgü"nün koro finali için metin Ukraynacaya tercüme edildi ve en önemli sözcük Ukraynacada ''şan'' anlamına gelen ‘’slava’’ oldu; tıpkı ''Şan olsun sana Ukrayna'' anlamına gelen ''Slava Ukrainii’’de olduğu gibi.
Orkestra şefi Keri-Lynn Wilson, perşembe günü öğleden sonra Schönhausen Sarayı'nın bahçesindeki konserden önce yaptığı açıklamada, "Ukrayna'ya olan tutkum beni harekete geçiriyor. Ve Putin ve rejiminden kültür yoluyla kurtulma arzum’’ dedi.
''Ukrayna kültürünü silmek istiyorlar''
Etrafında bir koşuşturma vardı: Yer göstericiler sandalyelere yastık yerleştiriyor, ses teknisyenleri bir kabinde fikir teatisi yapıyor, orkestrayı güneşten korumak için pembe şemsiyeler yerleştiriliyordu. Bazıları hâlâ o ülkede yaşayan, bazıları ise ülkeden kaçmış 74 Ukraynalı müzisyenden oluşan orkestra, ikinci yaz Avrupa turneleri kapsamında konser vermek üzereydi.
Orkestrada kemancı olarak görev yapan Anna Bura, "Rusya, Ukrayna kültürü, müziği ya da dili olmadığını söylüyor," dedi ve ekledi, "Ukrayna kültürünü silmek istiyorlar. Biz insanlara burada olduğumuzu göstermek istiyoruz."
Program çağdaş Ukraynalı besteci Yevgen Stankoviç’in ikinci keman konçertosunu içeriyordu ve Beethoven ile sona erdi. Wilson, üç hafta önce tatildeyken "Neşeye Övgü "nün Ukraynaca söylenmesi gerektiği fikrine vardı ve Friedrich Schiller metnine yeni bir yorum getirmek için Mykola Lukas ve vokal koçu Yevgeniya Lermaçkova ile birlikte çalıştı.
Ukrayna Bağımsızlık Günü'ne denk geldi
Orkestranın Berlin durağı Ukrayna Bağımsızlık Günü'ne denk geldi. Ukrayna Özgürlük Orkestrası'nda kemancı olan Kirilo Markiv, Berlin Diplomatik Korosu ve diğer şarkıcılardan oluşan Ukrayna Özgürlük Korosu'nun provalarına yardımcı oldu. Markiv, Odesa Filarmoni'de ilk sırada kemancı olarak görev yapıyor ve 19'uncu yüzyılın başlarında inşa edilen, 1999-2003 yılları arasında yeniden yapılan ve geçen ay Rus hava saldırıları nedeniyle hasar gören Odesa'daki Başkalaşım Katedrali'nde koro şefi olarak çalışıyor.
Katedralin bombalandığı gece Markiv kemanını ertesi gün vereceği konsere hazırlık için orada bırakmıştı. "İş arkadaşlarım bir iş sohbetinde binanın yandığını yazdılar. Giyindim ve orada diyakoz olan kardeşimle birlikte gittim ve tahrip olmuş arabaları, yangını gördüm. Binanın içinde kemanımı aradım. Her şey yok olmuştu ama kemanım yüzde 80 iyiydi’’ dedi.
Şimdi kemanı Lviv'de bir lüthiye (keman ve bütün yaylı çalgıların yapımcısına luthier deniyor) tarafından tamir ediliyor. Saldırının turne için kararlılığını güçlendirdiğini söyledi. "Sanatımızı göstermeye geldiğimiz için gurur duyuyorum. Bu zamanlar bizim için zor zamanlar. Biz güçlüyüz ve Avrupa halkı bizi daha da güçlü kılıyor’’ dedi.
Metropolitan Operası'nın müdürü destek oldu
New York'taki Metropolitan Operası'nın genel müdürü ve Wilson'ın eşi Peter Gelb, bu ve geçen yazki turnenin düzenlenmesine ve para toplanmasına yardımcı oldu. "Savaşın yoğunluğu bu yıl riski daha da yükseltti" dedi ve şöyle devam etti: "Bu müzisyenlerin hepsi orada yaşıyor ya da aileleri orada. Savaş her şeyi daha da yoğunlaştırıyor: Çalmalarını, birbirleriyle olan ilişkilerini. Her şey daha da büyüyor."
Pek çok müzisyen para toplamak için sanatlarını kullandı. Çellist Denis Karaçevtsev şu anda Berlin'de yaşıyor ancak savaşın ilk yılını, çatışmaların başlangıcında şiddetli çarpışmalara sahne olan memleketi Harkiv'de geçirdi. Rus mermileri ve roketleri evleri ve kamu binalarını yerle bir ederken 600 binden fazla kişi bu şehirden kaçtı. Yıkıntılar arasında Bach'ın beşinci çello süitini kaydettiği bir video dikkatleri üzerine çekti ve bağış toplanmasını sağladı. Ancak Karaçevtsev, müziğin çabalarının sadece bir parçası olduğunu söyledi. "Arabam vardı," diye ekleyerek devam etti: “Bu yüzden insanları tahliye edip trenlere götürüyor, ilaç ve yiyecek getiriyordum. Durumun nasıl devam edeceğini bilmiyorduk."
Steinmeier de oradaydı
Videolar sayesinde Ukrayna Özgürlük Orkestrası'nın dikkatini çekmiş ve onu bu yıl orkestraya davet etmişler. "Bunun ülkemize yardım etmeye devam etmek için iyi bir yol olduğunu düşünüyorum" dedi. Karaçevtsev şimdi Berlin'de okuyor ve Harkiv'deki öğrencilere internet üzerinden ders vermeye devam ediyor. Yüz yüze ders almak için hâlâ çok tehlikeli olduğu düşünülüyor. Karaçectsev "En yakın Rus şehri yaklaşık 50 kilometre uzaklıkta. Bombaların gelmesi 30 saniye sürüyor’’ dedi.
Berlin'de güneş batmaya başladığında orkestra akşam yemeğini yedi. Aralarında Ukrayna'nın Almanya Büyükelçisi Oleksi Makeev ve Almanya Cumhurbaşkanı Frank-Walter Steinmeier'in de bulunduğu üst düzey yetkililer, izleyiciler ücretsiz konser için sıra halinde içeri girmeye başladığında geldiler. Bazıları sandalyelere oturdu, diğerleri ise piknik battaniyeleri serdi. Çocuklar dondurma yedi; sıcak ve samimi bir atmosfer vardı.
Bazı insanlar Ukrayna bayrakları, bazıları da geleneksel işlemeli bir bluz olan vışıvanka giyiyordu. Geçen yıl Ukrayna'nın batısındaki Rivne'den Berlin'e mülteci olarak gelen Viktorya Neroda, öncelikle Ukrayna Bağımsızlık Günü'nü kutlamak için orada olduğunu söyledi. Almanca verdiği bir röportajda "Ukrayna müziğini seviyorum. Ama bu orkestrayı ilk kez bu gece dinliyorum’’ dedi.
© 2023 The New York Times Company
