Cade Metz / New York Times
OpenAI, kontrolü elinde tutan kâr amacı gütmeyen kuruluşun şirket üzerindeki etkisini sürdürmesini sağlayacak şekilde kendisini kamu yararını gözeten bir şirket olarak yeniden yapılandırdığını duyurdu.
Bu karar, şirketin kurucularından Elon Musk da dahil olmak üzere, OpenAI'yi çok fazla kâra odaklandığı ve yapay zeka sistemlerini öncelikle güvenlik gözetilerek geliştirme yönündeki erken planını terk ettiği gerekçesiyle eleştirenlerin zaferi olarak görülüyor.
Pazartesi günü açıklanan değişiklikler, birçok kişi tarafından dünyanın en etkili yapay zeka şirketi olarak kabul edilen OpenAI’nin yıllardır süren kurumsal çalkantılarının son halkası niteliğinde. 2022'nin sonlarında piyasaya sürülen ChatGPT büyük bir başarı elde ederek teknoloji sektöründe adeta bir yarış başlattı. Sadece birkaç yıl içinde, teknoloji devleri kendi yapay zeka projelerine milyarlarca dolar harcadı ve bu on yıl içinde yüz milyarlarca dolarlık yatırım daha planlanıyor.
Kendi yapay zeka şirketini yöneten Musk, OpenAI’nin kâr amacı güden bir şirkete dönüşmesini sağlayacak kurumsal yapı değişikliğini yargıya taşıdı. Ancak yalnızca o değil, California (şirketin genel merkezi) ve Delaware (şirketin yasal kuruluş yeri) eyaletlerinin başsavcıları da bu yeniden yapılanmayı izlediklerini belirtti. California Başsavcısı Rob Bonta'nın ofisi yaptığı açıklamada, OpenAI’nin yeni planını incelediklerini söyledi.
Son haftalarda hukuk camiasından akademisyenler ve geçtiğimiz yıl yapay zeka araştırmalarıyla Nobel Ödülü kazanan Geoffrey Hinton gibi uzmanlar da OpenAI’nin gidişatına dair kamuoyuna açık endişelerini dile getirdi.
OpenAI'nin nasıl yapılandırılması ve önceliklerinin ne olması gerektiğine dair tartışmalar, yapay zekaya dair temel bir soruya odaklanıyor: Araştırmacılar yeni ve daha güçlü yapay zeka sistemleri geliştirme yarışına mı girmeli? Yoksa bu teknolojilerin insanlık için teorik risk oluşturabileceği ihtimali, tüm çalışmaların merkezinde mi yer almalı?
OpenAI bu gerilimi göz önünde bulundurarak 2015 yılında kuruldu.
OpenAI CEO’su Sam Altman, 2015 sonunda Silikon Vadisi’nden birkaç isimle birlikte bu yapay zeka kuruluşunu kâr amacı gütmeyen bir yapı olarak hayata geçirdi. 2018 yılında Musk’ın bir güç mücadelesi sonrası ayrılmasının ardından Altman, yapay zeka teknolojileri geliştirmek için gereken milyarlarca doları toplayabilmek adına OpenAI’yi kâr amacı güden bir şirketle ilişkilendirdi.
Ancak şirketin büyümesini engellediği düşünülen bir yapı nedeniyle, kâr amacı gütmeyen kuruluş kontrolü elinde tutmaya devam etti. Geçtiğimiz yıl Altman ve ekibi, kontrolü yatırımcılara devrederek OpenAI’yi daha cazip hale getirecek bir plan üzerinde çalışmaya başladı.
Bu sürecin hemen ardından Musk, OpenAI, Altman ve bir diğer kurucu Greg Brockman’a karşı federal mahkemede dava açarak şirketin ve yapay zekanın ticari çıkarlarının kamu yararının önüne geçirildiğini öne sürdü.
Bu yıl Musk ve yatırımcılardan oluşan bir konsorsiyum, OpenAI’yi kontrol eden kâr amacı gütmeyen kuruluşun varlıklarını 97 milyar dolardan fazla bir bedelle satın almayı teklif etti. OpenAI’nin yönetim kurulu bu teklifi reddetti.
Şirket şimdi, kontrolü kâr amacı gütmeyen kuruluştan yatırımcılara devretme planından belirgin şekilde geri adım atmış görünüyor. Yeni yapının, söz konusu kuruluşa OpenAI’da en büyük hissedar olma imkânı tanımasının Musk’ın davasını etkileyip etkilemeyeceği henüz belirsiz.
Kamu yararını gözeten şirket, sosyal ve kamu yararına hizmet etmeyi amaçlayan, ancak yatırımcıların diğer şirketlerde olduğu gibi pay sahibi olabileceği bir organizasyon türü olarak tanımlanıyor.
Altman, basın toplantısında “Kâr amacı gütmeyen yapının kontrolü elinde tutması kararını aldığımız için çok mutluyum” dedi.
OpenAI, kâr amacı gütmeyen kuruluşun yeni şirketteki hissesi konusunda hâlâ görüşmelerin sürdüğünü ve bu kuruluşun yeni yapının yönetim kurulunu belirleyeceğini söyledi.
Kâr amacı gütmeyen kuruluşlar konusunda uzman olan Northwestern Üniversitesi hukuk profesörü Jill R. Horwitz, “Yönetim kurulunun düzenleyicilerle birlikte çalışmış görünmesinden ve kâr amacı gütmeyen kuruluşun kontrolü sürdürecek olmasından memnunum” dedi. Ancak “kontrol”ün ne anlama geldiğinin henüz bilinmediğini de ekledi.
© 2025 The New York Times Company
