Julian E. Barnes, Eric Schmitt ve Thomas Gibbons-Neff / The New York Times
ABD'li, Avrupalı ve Ukraynalı yetkililere göre Rusya, Batı tarafından uygulanan yaptırımları ve ihracat kontrollerini aşarak füze üretimini savaş öncesi seviyelerin ötesine taşımayı başardı ve bu da Ukrayna'yı önümüzdeki aylarda yoğunlaşacak saldırılara karşı özellikle savunmasız bırakıyor.
ABD, Ukrayna'ya silah sağlamak için 40 milyar dolardan fazla harcamanın yanı sıra, Rusya'nın askeri tedarikini engellemeyi Kiev'i destekleme stratejisinin kilit bir parçası haline getirdi. Yaptırımların bir sonucu olarak ABD'li yetkililer Rusya'nın Şubat 2022'de savaşın başlamasıyla birlikte füze ve diğer silah üretimini en az altı ay boyunca önemli ölçüde yavaşlatmak zorunda kaldığını tahmin ediyor. Ancak 2022 yılı sonunda Moskova'nın askeri sanayi üretiminin yeniden hız kazanmaya başladığını belirten ABD'li yetkililer, bu hassas değerlendirmeyi ifşa etmemek için isimlerinin gizli kalması koşuluyla konuştular.
Yasadışı kaçakçılık ağları
Rusya, istihbarat servislerini ve savunma bakanlığını kullanarak ABD'nin ihracat kontrollerini alt üst etti ve kilit bileşenleri Rusya'ya daha kolay gönderilebilecekleri başka ülkelere ihraç ederek kaçakçılık yapan insanlardan oluşan yasadışı ağları yönetti. Savaşın başlamasından bu yana geçen bir yıldan kısa sürede Rusya, kritik bileşenlerin ticaretini Ermenistan ve Türkiye gibi ülkeler üzerinden yönlendirerek yeniden inşa etti. ABD'li ve Avrupalı yetkililer Rusya'ya çip ihracatını engellemek için birlikte çalışmaya çalışıyor, ancak Moskova ile bağları olan ülkelerden geçen akışı durdurmakta zorlanıyorlar.
Ukraynalılar için karanlık ve soğuk bir kış
Rusya'nın yeniden canlanan askeri üretimi özellikle endişe verici çünkü Moskova topçu silahlarını cephedeki Ukraynalı askerleri vurmak için, füzelerini ise elektrik şebekesine ve diğer kritik altyapılara saldırmak ve şehirlerdeki sivilleri terörize etmek için kullandı. Yetkililer artan füze stoklarının Ukrayna vatandaşları için özellikle karanlık ve soğuk bir kış anlamına gelebileceğinden korkuyor.
Bu arada Pentagon, Ukraynalıların Rusya tarafından Kiev'deki sivil hedeflere ve ülke genelindeki askeri hedeflere atılan füzeleri ve insansız hava araçlarını daha iyi vurmalarına yardımcı olacak yollar bulmaya çalışıyor. Pentagon Patriot hava savunma sistemleri sağladı ve müttefiklerini S-300 hava savunma mühimmatı sağlamaları için ikna etti ki her ikisinin de etkili olduğu kanıtlandı. Ayrıca Avenger sistemi ve Hawk hava savunma sistemi de dahil olmak üzere başka hava savunma sistemleri de sağladı.
Ancak Ukrayna tüm ülkeyi kapsayacak kadar hava savunma sistemine sahip değil ve savunacağı bölgeleri seçmek zorunda. Ukraynalı yetkililer, artan bir füze yağmurunun ülkenin hava savunmasını alt edebileceğini söyledi. Ekim ayında ABD, Rus ekonomisine yönelik yaptırımları güçlendirmek amacıyla uluslararası yetkilileri Washington'da bir araya getirdi. O dönemde ABD'li yetkililer, yaptırımların ve ihracat kontrollerinin kısmen işe yaradığına inandıklarını çünkü ülkelerin hassas güdümlü silahlar için gerekli mikroçipler, devre kartları, bilgisayar işlemcileri ve diğer bileşenlerin yanı sıra dizel motorlar, helikopterler ve tanklar için gerekli bileşenleri göndermekten caydırdıklarını söylemişlerdi.
Üretimi sadece toparlamadı, artırdı
Ancak Rusya, ihtiyaç duyulan parçaların tedarikini güvence altına almak için kendi çabalarıyla hızlı bir şekilde şartlara uyum sağladı. Bugün Rus yetkililer ekonomilerini savunma üretimine odaklanacak şekilde yeniden düzenlediler. Yüksek enerji fiyatlarından elde edilen gelirle Rusya'nın güvenlik servisleri ve savunma bakanlığı, seyir füzeleri ve diğer hassas güdümlü silahlar için gerekli mikroelektronik ve diğer Batılı malzemeleri kaçak yollarla ülkeye sokabildi. Sonuç olarak, askeri üretim sadece toparlanmakla kalmadı, aynı zamanda arttı.
Batı'nınkinden yedi kat fazla
Üst düzey bir Batılı savunma yetkilisi savaştan önce Rusya'nın yılda 100 tank üretebildiğini, şimdi ise 200 tank ürettiğini söyledi. Batılı yetkililer ayrıca Rusya'nın yılda 2 milyon top mermisi üretme yolunda ilerlediğine inanıyor. Bu sayı Batılı istihbarat servislerinin savaştan önce Rusya'nın üretebileceğini tahmin ettiği miktarın iki katı. Bu hamlenin bir sonucu olarak Rusya, ABD ve Avrupa'dan daha fazla mühimmat üretiyor. Estonya Savunma Bakanlığı'ndan üst düzey bir yetkili olan Kusti Salm, Rusya'nın mevcut mühimmat üretiminin Batı'nınkinden yedi kat daha fazla olduğunu tahmin ediyor.
Kaliteden ödün veriyor
Salm, Rusya'nın üretim maliyetlerinin de Batı'dan çok daha düşük olduğunu çünkü Moskova'nın daha ucuza silah üretme çabası içinde güvenlik ve kaliteden ödün verdiğini söyledi. Örneğin, 155 mm'lik bir top mermisini üretmek Batılı bir ülkeye 5 bin ila 6 bin dolara mal olurken, Rusya'nın 152 mm'lik benzer bir top mermisini üretmesinin yaklaşık 600 dolara mal olduğunu söyledi.
Yine de Rusya bazı eksikliklerle karşı karşıya. İstihbarat raporları hakkında bilgi sahibi olan kişilere göre, çok büyük füze envanterine sahip değil ancak Kh-55 havadan fırlatılan seyir füzesi gibi bazı türlerden savaşın başında olduğundan daha fazla stokta var. Washington merkezli bir düşünce kuruluşu olan Silverado Policy Accelerator'ın başkanı ve uluslararası güvenlik uzmanı Dmitry Alperovitch, "Bazı alanlarda üretimi önemli ölçüde arttırmayı başardılar" dedi.
Rusya'nın belirli bir bileşenden milyonlarcasına ihtiyaç duyduğu durumlarda, ihracat kontrolleri üretimi durma noktasına getirebilir. Ancak Alperovitch, birkaç yüz seyir füzesi yapmak için gereken çiplerin birkaç sırt çantasına sığacağını, bunun da yaptırımlardan kaçmayı nispeten kolaylaştırdığını söyledi. ABD'li yetkililer Rusya'nın füze üretimi için ihtiyaç duyduğu parçaların kaçakçılığını yavaşlatabileceklerini ancak durduramayacaklarını ve Moskova'nın Amerikan kısıtlamalarına tepki vermeyeceğini düşünmenin gerçekçi olmadığını söyledi. Ticaret Bakanlığı'na göre Rusya'nın uyum sağlamasının bir yolu da parçaları üçüncü ülkelere gönderip oradan tekrar Rusya'ya aktarmak.
"Engellemek için farklı yöntemler üzerinde çalışıyoruz"
Ticaret Bakanlığı'nın ihracat uygulamalarından sorumlu sekreter yardımcısı Matthew Axelrod, "Kontrollerin gerçek bir etkisi olduğu için Rus hükümeti ellerini havaya kaldırıp 'Bizi yakaladınız, pes ediyoruz' demedi. Kaçırma girişimlerinde giderek daha yaratıcı oldular. Biz de bu girişimleri engellemek için gerçekten agresif bir şekilde bir dizi farklı yöntem üzerinde çalışıyoruz" ifadelerini kullandı.
ABD'li ve Batılı yetkililer bazı iyi haberler olduğunu söylüyor. Rus üretimi, ordunun mühimmat tüketme ve teçhizat yıpratma hızına yetişemiyor. Örneğin, Rusya yılda 2 milyon mermi üretme hızında olmasına rağmen, geçen yıl yaklaşık 10 milyon top mermisi ateşledi. ABD'li ve Batılı yetkililer, bu durumun Moskova'yı stoklarını arttırmak için alternatif kaynaklar aramaya ittiğini, son olarak da Kuzey Kore ile silah anlaşması yapmaya çalıştığını söyledi.
Rus ekonomisine maliyeti arttı
ABD'li yetkililer, Moskova'nın işlemci ve devre kartları kaçakçılığında başarılı olmasına rağmen, roket itici gaz ve temel patlayıcı sıkıntısı çektiğini ve bu malzemelerin kaçakçılığının devre kartlarından daha zor olduğunu söyledi. Bu eksikliklerin, Moskova'nın mühimmat, füze ya da bomba üretimini artırmaya çalışması durumunda kısıtlayıcı olması muhtemel.
Rusya'nın artan askeri üretiminin Rus ekonomisine de büyük bir maliyeti oldu, özellikle de faiz oranları yükselirken. ABD'li ve Batılı yetkililer, yaptırımların Rus ekonomisinin genel sağlığına zarar verdiğini ve Batı'nın ihracat yasaklarını aşmanın ucuza gelmediğini söyledi. Üst düzey bir Batılı savunma yetkilisi Rusya'nın ticari ekonomisinin neredeyse üçte birini silah üretimine ayırdığını söyledi. Ülke, daha fazla endüstriyel kazanım elde etmeyi zorlaştırabilecek bir işgücü sıkıntısıyla da karşı karşıya.
© 2023 The New York Times Company
