Raja Abdulrahim / New York Times
Suriyeli muhalif savaşçılar hükümet güçlerine karşı son yılların en önemli ilerlemesini gerçekleştirerek uzun süredir çıkmazda olan iç savaşı sarstı. Yeni isyancı saldırısı çarşamba günü Suriye'nin kuzeybatısındaki Halep vilayetinde başladı. İsyancılara bağlı yönetim ve İngiltere merkezli Suriye İnsan Hakları Gözlemevi'ne göre cumartesi günü hükümet karşıtı güçler Halep'in büyük bölümünü ele geçirdi ve pazar günü Suriye'nin batı ve kuzeybatısındaki Hama, İdlib ve Halep vilayetlerinde geniş bir alanı kontrol altına aldı. Bir isyancı komutan, taarruzun hükümet güçleri ve İran destekli milis müttefiklerinin saldırılarını durdurmayı amaçladığını söyledi. Bu, Devlet Başkanı Beşar Esad'ın hükümetine karşı son yıllardaki en ciddi meydan okumaydı.
Gözlemevi pazar günü yaptığı açıklamada, cumhurbaşkanına sadık hükümet birliklerinin isyancıları püskürtmeye çalıştığını, savaş alanına takviye birlikler gönderdiğini, hava saldırıları düzenlediğini ve Rus savaş uçaklarından destek aldığını söyledi. Gözlem grubu son çatışmalarda 300'den fazla savaşçının ve 100 sivilin öldüğünü söyledi. Suriye genelinde hükümet karşıtı aktivistler ve diğer kişilerden oluşan bir ağdan bilgi toplayan Gözlemevi'nin verdiği rakamlar bağımsız olarak doğrulanamadı.
İsyancılar kimlerden oluşuyor?
Saldırı, bir zamanlar geniş bir yelpazeye yayılan muhalif grupların son kalıntılarını temsil eden çeşitli isyancı grupları birleştiriyor. Bu gruplar 2011'den itibaren Esad'ı devirmek için büyük mücadele vermiş ve bir noktada ülkenin büyük bölümünü kontrol etmişlerdi. Ana grup, daha önce terör örgütü El Kaide ile bağlantılı bir grup olan Heyet Tahrir Şam'dır. Halen muhalif grupların elinde bulunan kuzeybatı topraklarının çoğunu kontrol ediyor. Grupların komutanlarına ve gözlemevine göre Türkiye destekli birkaç isyancı grup da saldırıya katıldı. Ortak bir düşmanı paylaşmalarına rağmen, çeşitli isyancı gruplar sık sık kendi aralarında savaştı ve Suriye ordusuna meydan okumak için ihtiyaç duydukları uyumu zayıflattı.
Saldırının amacı ne?
Muhaliflerin operasyon odasının askeri komutanı Yarbay Hasan Abdulghany, saldırıyı duyuran bir video açıklamasında, saldırının Suriye hava saldırılarını ve muhaliflerin elindeki bölgelere yönelik diğer saldırıları durdurmayı amaçladığını söyledi. Abdulghany "Onların ateşini halkımızdan geri püskürtmek için bu operasyon bir seçim değil. Halkımızı ve topraklarını savunmak bir zorunluluktur. Rejim milislerinin ve İranlı paralı askerler de dahil olmak üzere müttefiklerinin Suriye halkına karşı açık bir savaş ilan ettiği herkes tarafından anlaşılmıştır" dedi. İran savaş boyunca Suriye hükümetini destekledi; güçlü Devrim Muhafızları'nın danışman ve komutanlarını üslere ve cephe hatlarına gönderdi ve hükümeti savunmaları için binlerce savaşçıyla milisleri destekledi.
Suriye hükümeti ne diyor?
Suriye hükümetinden yapılan açıklamada Esad'ın cumartesi günü Birleşik Arap Emirlikleri ve Irak liderleriyle görüştüğü ve Suriye'nin “saldırılarının yoğunluğu ne olursa olsun teröristleri yeneceği” sözünü verdiği belirtildi. Suriyeli yetkililer isyancıları rutin olarak terörist olarak adlandırıyor. Suriye devlet medyasının bildirdiğine göre Esad pazar günü Genelkurmay Başkanı Orgeneral Abdülkerim Mahmud İbrahim'e Hama'ya bir saha ziyareti gerçekleştirmesi talimatını verdi ve buraya asker, teçhizat ve silahlardan oluşan askeri takviyeler de gönderildi. Cumhurbaşkanı pazar günü ayrıca Suriye hükümetine destek vermek üzere Şam'a gelen İran Dışişleri Bakanı Abbas Araghchi ile de bir araya geldi.
Suriye ordusu cumartesi günü yaptığı açıklamada isyancıları geri püskürtme operasyonunun “başarılı” bir şekilde ilerlediğini söyledi. Silahlı grupların moral bozmak için “yalan haberler” yaydığını söyleyerek isyancıların ilerleyişiyle ilgili haberleri itibarsızlaştırmaya çalıştı.
Bunun bölgesel çatışmalarla bir bağlantısı var mı?
Suriye geçtiğimiz yıl Orta Doğu'yu sarsan çatışmalara doğrudan müdahil olmasa da, toprakları uzun zamandır uluslararası güçler için bir savaşı alanıydı. İsrail yıllardır Suriye'de ölümcül saldırılar düzenliyor ve hedeflerinin Lübnanlı grup Hizbullah da dahil olmak üzere İran destekli militanlar olduğunu söylüyor. Bu saldırılar Hamas'ın 7 Ekim 2023'te İsrail'e saldırılar düzenlemesinden bu yana tırmanışa geçti. İsrail ordusu bu saldırıların bazılarının Hizbullah ile İran arasındaki silah ve istihbarat akışını kesmeyi amaçladığını söyledi. İran'dan Suriye sınırları üzerinden Lübnan'daki Hizbullah'a silah ve para akışı uzun süredir devam ediyor. Nisan ayında İsrail'in Suriye'nin başkenti Şam'daki İran Büyükelçiliği kompleksinin bir bölümünü vurduğu ölümcül saldırıda çok sayıda üst düzey İranlı komutan ölmüştü. İran medyası perşembe günü İran Devrim Muhafızları'ndan bir komutanın isyancıların yeni saldırısında öldürüldüğünü bildirdi.
Suriye'de kim neyi kontrol ediyor?
On yılı aşkın süredir devam eden iç savaş, vekalet savaşları ve İslam Devleti grubunun işgali Suriye'yi farklı kontrol bölgelerine ayırdı. Hükümet şu anda çoğu büyük şehir de dahil olmak üzere ülkenin %60'ından fazlasını kontrol ediyor. Ancak durum her zaman böyle değildi. Muhalefetin iç savaşta en güçlü olduğu dönemde ve İslam Devleti grubunun Suriye'nin bazı bölgelerini ele geçirmesinin ardından hükümet ülkenin büyük bir bölümünün kontrolünü kaybetmişti. Ancak 2015'te Rusya'nın Esad'a yardım etmek için askeri müdahalede bulunmasıyla işler tersine döndü. Yine de kuzeybatı ve kuzeydoğuda muhaliflerin (bölgeler ABD tarafından desteklenen Kürt milisler) elindeki bölgeler de dahil olmak üzere Suriye'nin büyük bir kısmı hükümetin kontrolü dışında.
Suriye'nin kuzeybatısında muhaliflerin kontrolündeki bölge İdlib ve Halep vilayetlerinin bir kısmını içeriyor ve yaklaşık 5 milyon kişiye ev sahipliği yapıyor. Bu insanların yarısından fazlası Suriye'deki evlerini terk etmek zorunda kaldı. İslam Devleti örgütü Suriye'deki son toprak parçasını 2019'da kaybetmiş olsa da, Suriye'nin uçsuz bucaksız çöllerinde saklandığına ve zaman zaman hükümet askerlerine ve sivillere saldırılar düzenlediğine inanılan uyuyan hücreleri varlığını sürdürüyor.
© 2024 The New York Times Company
