Patricia Cohen / The New York Times
Türk lirasının dolar karşısında değeri çarşamba günü yüzde 7'den fazla düşerek rekor seviyeye geriledi ve hükümetin ekonomi politikasında olası bir değişiklik planının sinyalini verdi. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan yönetimindeki Türkiye hükümeti, insanların döviz bozdurmasını engellemek için teşvikler yaratarak ve Merkez Bankası'nı döviz rezervlerini satmaya zorlayarak liranın değerini desteklemeye çalışıyordu. Ancak 28 Mayıs'ta yeniden seçimleri kazanan Erdoğan, geçtiğimiz hafta sonu kabinesini değiştirdi ve yeni bir maliye bakanı atadı: Mehmet Şimşek.
İki yılda yüzde 60 değer kaybetti
Şimşek finans çevrelerinde saygınlığı olan eski bir başbakan yardımcısı. Şimşek, ekonomiyi değişikliklerin beklediğini açıkça ifade etti. Atanmasının ardından yaptığı açıklamada "Türkiye'nin rasyonel bir zemine dönmekten başka seçeneği yok. Kurallara dayalı, öngörülebilir bir Türk ekonomisi arzu edilen refaha ulaşmanın anahtarı olacaktır" ifadelerini kullandı. Çarşamba günkü değer kaybı, liranın Aralık 2021'deki çöküşünden bu yana görülen en büyük düşüş oldu. Geçtiğimiz iki yıl içinde liranın değeri dolar karşısında yüzde 60 azaldı. Bir lira artık sadece 4,3 sent değerinde.
Türkiye'nin 900 milyar dolarlık ekonomisi darbe aldı ve düşen para birimi, ülkenin ilaçtan ham petrole kadar ithal ettiği her şeyi daha pahalı hale getiriyor. Ayrıca dolar cinsinden borçlanan işletmeleri ve hane halklarını iflasa sürükleyebilir. Ülkenin ekonomi politikasındaki bir değişiklik, birçok ekonomistin sürdürülemez bir gidişat olduğunu savunduğu durumu tersine çevirebilir.
Türkiye büyük borçlar, yüzde 40'ın biraz altında seyreden enflasyon oranı ve değer kaybeden para birimiyle mücadele ediyor. Birçok analist ülkenin ekonomik sorunlarının son yıllarda Erdoğan'ın uyguladığı politikalar nedeniyle daha da kötüleştiğini ifade ediyor. Cumhurbaşkanı, yüksek faiz oranlarının enflasyonu körüklediğini savunarak geleneksel ekonomik uygulamaları reddetti.
Çoğu ekonomist bunun tam tersini savunuyor: Daha yüksek faiz oranları borçlanmayı daha pahalı hale getirir, bu da yatırım ve harcamaları yavaşlatır ve sonuç olarak fiyat artışlarını dizginler. Bu tür bir sıkılaştırma enflasyonu yavaşlatırken, Erdoğan'ın bu politikadan kaçınmasının başlıca nedeni olan resesyonu tetikleme riskini de taşıyor. Merkez Bankası'nda faiz oranını düşürmeye direnenler görevden alındı. Bu taktik yatırımcıların merkez bankasının bağımsızlığına olan güvenini sarsarak liranın değerinin daha da düşmesine neden oldu.
Seçimden önce korudular
Merkez Bankası para birimini desteklemek için dolar rezervlerini satıyordu ancak bu rezervler hızla düştü. Goldman Sachs'a göre, yükümlülükler hesaba katıldıktan sonra net dış varlıklar negatif bölgede. Brüksel'deki bir kamu politikası düşünce kuruluşu olan German Marshall Fund'da kıdemli bir araştırmacı olan Kadri Taştan, sıradan vatandaşlar için döviz kurunun ekonominin sağlığının en görünür işaretlerinden biri olduğunu söyledi. Taştan, bu nedenle hükümetin cumhurbaşkanlığı seçimlerinden önce liranın değerini korumak için elinden gelen her şeyi yaptığını söyledi.
"Daha da düştüğünü göreceğiz"
Daha önce lirada tekrarlanan düşüşler yatırımcıların Türkiye'nin ekonomik gidişatına olan güvenlerinin sarsıldığının bir işareti iken, son düşüş hükümetin döviz rezervlerini satarak para biriminin değerini artık savunmama kararının bir sonucu gibi görünüyor. Önceki döviz kuru hükümetin manipülasyonunun bir sonucu olduğu için Taştan, "Muhtemelen Türk lirasının değerinin daha da düştüğünü göreceğiz" dedi. Taştan, ancak şimdi bu düşüşün daha rasyonel bir para politikasına dönüşün işareti olduğunu söyledi.
© 2023 The New York Times Company
