Peter Baker / The New York Times
Bir yılı aşkın bir süredir ABD'li yetkililer kamuoyu önünde sormaya cesaret edemedikleri bir soruyu sessizce kendilerine sordular: Rusya'nın Ukrayna'yı beceriksizce işgali sonunda Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in düşüşüne yol açabilir mi?
Bu hafta sonu birkaç kafa karıştırıcı saat boyunca bu fikir çok da uzak görünmüyordu. Ancak Yevgeny Prigojin'in isyankar paralı asker ordusunun yarattığı tehdidin görünürde sona ermesine rağmen, kısa süren ayaklanma Putin'in yirmi yıldan uzun bir süre önce göreve gelmesinden bu yana iktidar üzerindeki hakimiyetinin her zamankinden daha zayıf olduğunu gösterdi.
İsyanın ardından ABD Başkanı Joe Biden ve ABD'li yetkililer, Ukrayna'nın işgalinin ilk günlerinden bu yana belki de en istikrarsız anda hem fırsat hem de tehlike ile karşı karşıya kaldı. Rusya'daki kargaşa tam da Ukrayna güçlerinin uzun zamandır beklenen karşı saldırıyı başlattığı sırada savaş çabalarının çökmesine yol açabilir ancak Washington'daki yetkililer öngörülemeyen, nükleer silahlara sahip Putin'in kendini savunmasız hissetmesi konusunda endişeli.
"Rusların dikkatinin dağılması avantaj"
McCain Uluslararası Liderlik Enstitüsü İcra Direktörü ve eski bir Pentagon yetkilisi olan Evelyn Farkas "Rusların dikkatinin dağılması ve bunun Ukrayna'daki askeri çalışmalarını zayıflatması ve Suriye gibi yerlerde yeni sorunlar yaratmaya devam etme ihtimallerini azaltması ABD için avantajlı. Önemsediğimiz asıl şey, profesyonel ordunun tüm nükleer tesislerin kontrolünü elinde tutmasını sağlamak" dedi.
Moskova yolundaki silahlı çatışma kısa sürse de 1991'de Mikhail Gorbaçov'a karşı yapılan başarısız darbeden ve 1993'te Boris Yeltsin ile parlamento arasındaki hesaplaşmadan bu yana Rusya'daki en dramatik iktidar mücadelesini temsil ediyordu. Ancak o dönemlerden farklı olarak Washington'ın bu mücadelede bir favorisi yoktu. Prigojin, ABD ile Putin'den daha yakın değil.
Biden ihtiyatlı davrandı
Biden krize yanıt vermeyerek, Putin'e tüm bunların yabancı bir komplo olduğunu iddia etme kozunu verme riskini doğuracak şekilde konuşmak yerine ihtiyatlı davranmayı tercih etti ki bu, iç sorunlar ortaya çıktığında Kremlin'in oyun kitabındaki ilk satırdır. Biden Camp David'e gidişini erteleyerek Beyaz Saray'ın Ward Room'unda üst düzey danışmanlarla güvenli bir video brifingi düzenledi ve ayrıca İngiltere, Fransa ve Almanya liderleriyle konuştu.
Biden'ın ulusal güvenlik danışmanı Jake Sullivan, Biden'a Camp David'de eşlik edebilmek için Ukrayna'ya destek toplamak amacıyla Danimarka'ya yapacağı bir geziyi iptal etti ve bunun yerine planlanan toplantıyı video ile gerçekleştirdi. Genelkurmay Başkanı Orgeneral Mark Milley de aynı şekilde İsrail ve Ürdün ziyaretlerini iptal etti. Ancak Amerika'nın Ukrayna'ya desteğini yinelemek dışında yönetim sessizliğini korudu ve yetkililer neler olup bittiğini anlamak için istihbaratı incelerken olayların gelişmesine izin verdi.
Yönetim uzun zamandır böyle bir senaryo için acil durum planları hazırlıyordu ancak cumartesi günü herkes gibi Rusya'dan sağlam bilgiler almak ve bunların ne anlama geldiğini yorumlamak için çabalamak zorunda kaldı ve geleneksel istihbarat varlıkları kadar sosyal medya ve diğer çevrimiçi kaynaklara da güvendi.
"Nereye varacağını bilmek zor"
ABD'li yetkililer Rusya'nın nükleer cephaneliğine özel bir önem veriyor ve gezegenin büyük bir bölümünü yok edebilecek güce sahip bir ülkedeki istikrarsızlıktan endişe duyuyorlardı. Ancak üst düzey bir yönetim yetkilisi, hükümetin Rusya'nın silahlarının konumunda bir değişiklik tespit etmediğini ve Amerika'nın nükleer duruşunu da değiştirmediğini söyledi.
Amerikan Üniversitesi'nde uluslararası ilişkiler profesörü ve Rusya uzmanı olan James Goldgeier, "Oldukça hızlı ilerliyor, bu yüzden nereye varacağımızı bilmek zor ancak ABD için iki büyük mesele nükleer silahlar üzerindeki komuta ile kontrol ve Ukrayna'nın daha fazla bölgeyi özgürleştirme çabaları üzerindeki etkileri" ifadelerini kullandı.
Uzun yıllar Rusya'da istihbarat analistliği yapan ve şu anda Center for a New American Security'de çalışan Andrea Kendall-Taylor, ABD'nin buradaki olayları etkileme kapasitesinin sınırlı olduğunu ve şiddet ve düzensizliğin yayılmasını önlemeye odaklanması gerektiğini söyledi. Kendall-Taylor, "Washington, Rusya'da ABD ya da NATO'nun kaostan faydalanmaya çalışacağı yönündeki derin paranoyayı körüklemekten kaçınmalıdır. Bu, Moskova'da aşırı bir tepkiyi önlemek ve uzun vadede gelecekteki bir Rusya ile ilişkileri istikrara kavuşturmak için önemli olacaktır" diye konuştu.
Nereden bakarlarsa baksınlar, ABD'li yetkililer sahadaki olayları Putin'in eriyen konumunun bir kanıtı olarak görüyorlardı. Proigojin liderliğindeki Wagner Grubu paralı asker grubu savaş alanındaki en etkili Rus gücü olarak görülüyordu, ancak karizmatik liderinin Belarus'a sürgüne gitmesi ve birliklerinin Rusya Savunma Bakanlığı tarafından absorbe edilmesiyle, artık eskisi kadar vahşi bir savaş birimi olmayabilir.
Hala oynayacak kartları var
Ne yazık ki Ukrayna için Prigojin isyanı, ABD'den gelen bilgilere göre, büyük Rus güçleri Moskova'yı korumak için cepheden çekilmeden önce sona erdi. Ancak ABD'li yetkililer bu anlaşmazlığın Rus birliklerinin savaşın amacı ve liderlerinin yeterliliği konusunda zaten var olan şüpheleri daha da arttıracağını tahmin ediyor. Prigojin'in gençliğinde yaptığı gibi sosisli sandviç satmaya geri dönecek, tükenmiş bir güç olduğuna inananların sayısı da az değil. ABD'li yetkililer onun hala oynayacak kartları olduğunu düşünüyor.
"Görev süresinin sonunun başlangıcı"
Nitekim NATO'nun eski büyükelçisi ve Ukrayna özel temsilcisi Kurt Volker, Prigojin isyanının, Moskova'ya yürüyüşü kısa devre yaptıran anlaşmayla bile savaşın ve Putin'in görev süresinin sonunun başlangıcını işaret ettiğini söyledi. Volker, "Geri çekilmeye güvenmeyin. Bu bir konumlandırma. Prigojin daha fazla destek toplarken ve taleplerde bulunurken Ruslar için bir kahraman olarak görülmek istiyor. Devlet onun peşine düşecek ve bu da kendisini gönülsüzce savunmak için bahanesi olabilir" dedi. Volker'in de ifade ettiği gibi "düşecek daha çok ayakkabı" olacak.
©️ 2023 The New York Times Company
