David Pierson / The New York Times
Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, baş rakibi ABD'nin gücüne meydan okumak için Batı karşıtı iki devletle kol kola girerek, Rusya ile "sınırı olmayan’’ bir ortaklık ilan etti ve Kuzey Kore'ye "sarsılmaz" destek sözü verdi.
Ancak Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Kuzey Kore lideri Kim Jong Un'un bu hafta Rusya'nın doğusunda bir araya gelmelerinin ardından tomurcuklanan ‘’bromance’’ (erkek arkadaşların yakın olma durumu) heyulası, Şi için ilk bakışta göründüğü kadar hoş bir gelişme olmayabilir.
Pyongyang ve Moskova arasındaki daha yakın bağlar, her iki ülkenin de Pekin'e daha az bağımlı olmasıyla sonuçlanabilir. Bu da Rusya'nın Ukrayna'daki savaşını sona erdirme ve Kuzey Kore'nin nükleer programını kısıtlamaya yönelik küresel müzakerelerde Çin'in algılanan nüfuzunu azaltabilir.
Pekin için baş ağrısı olabilir
Güney Kore'nin başkenti Seul'deki Yonsei Üniversitesi'nde Çin çalışmaları profesörü olan John Delury, “Şi'nin Çin sınırında yaşanan Kim-Putin yakınlaşmasını görmekten çok memnun olduğunu sanmıyorum" diyor. Delury, Kim ve Putin'in ikili bağlarını güçlendirerek "üçgendeki baskın güç" olan Çin'den daha fazla özerklik ve koz elde etmek için nedenleri olduğunu söyledi.
Rusya, Ukrayna'daki savaşını şiddetlendirmek için muhtemeldir ki Kuzey Kore'den daha fazla silah elde edebilir. Kuzey Kore de Rusya'dan yardım ya da teknolojik destek alarak nükleer silah programını hızlandırabilir.
Delury, "Tüm bu faaliyetler Pekin'in kapısının eşiğinde ancak kontrolü ya da etkisi dışında gerçekleşecektir" dedi. Çin'e göre böyle bir işbirliği Rusya ve Kuzey Kore'yi provokatif eylemlerini arttırma konusunda cesaretlendirebilir.
Bu durum, Pyongyang ve Moskova'yı dizginlemek için daha fazla baskı altına girmekten kaçınmak isteyen Pekin için bir baş ağrısı olabilir. Çin ayrıca komşularının Washington'a yakınlaşmasını da engellemeye çalışıyor. Kim'in füze denemeleri geçen ay Güney Kore ve Japonya'nın tarihi farklılıklarını bir kenara bırakarak ABD ile üçlü bir savunma anlaşması imzalama kararına katkıda bulundu.
Kamp temelli çatışma
Çin'in Kuzey Kore ve Rusya'ya muamelesine dair algılar önemli çünkü Çin belki de tarihinde hiç olmadığı kadar küresel liderlikten daha fazla pay almak istiyor. Çin, son 40 yıldaki emsalsiz ekonomik gelişiminin, büyüklüğü ve askeri gücüyle birlikte, kendisine ABD'nin artık tek hakim süper güç olmadığı alternatif bir dünya düzenini savunmak için meşruiyet kazandırdığına inanıyor.
Çin Dışişleri Bakanlığı bunu vurgulamak adına çarşamba günü, gelişmekte olan ülkelere daha fazla güç vererek ve Çin'in ABD öncülüğünde dünyayı Soğuk Savaş dönemini anımsatan ayrı bloklara bölme çabası olarak gördüğü "kamp temelli çatışmadan" kaçınarak küresel yönetişimi elden geçirmeye yönelik kapsamlı bir öneri yayınladı.
Çin'in cazibesi büyük ölçüde Küresel Güney'i ve Batı'ya karşı şikâyetleri olan ülkeleri hedef alıyor. Ancak Pekin'in dünya düzenini yeniden şekillendirme hedefinin uzun vadede başarılı olabilmesi için ABD'nin dünya genelindeki müttefikleri de dahil olmak üzere daha geniş bir desteğe ihtiyacı var.
Şi bu konuda pek başarılı olamadı. Rusya'nın Ukrayna'yı işgaline verdiği zımni destek ve özerk Tayvan adası üzerindeki giderek artan saldırgan iddiaları, Çin'i 1989'daki Tiananmen Meydanı katliamından bu yana görülmemiş bir şekilde Batı liderliğindeki uluslar kulübünden büyük ölçüde uzaklaştırdı. Çin, siyasi bir çözüm önererek ve bir barış elçisi göndererek en azından Ukrayna konusundaki algıları değiştirmeye çalıştı, ancak bu çabalar Batı'da büyük ölçüde Rus çıkarlarına hizmet ettiği gerekçesiyle reddedildi.
Şu anda bile Çin, Rusya ve Kuzey Kore ile ne kadar yakın işbirliği içinde görünmek istediğini tartmak zorunda. Güney Ulusal İstihbarat Servisi tarafından bilgilendirilen Güney Koreli milletvekillerine göre, Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu temmuz ayında üç ülkenin ABD, Güney Kore ve Japonya'nın bölgedeki üçlü işbirliğine karşı ortak askeri tatbikatlar yapmasını önerdi.
‘’Çin’in çıkarlarına zarar verir’’
Hem George W. Bush hem de Barack Obama yönetimlerinde Ulusal Güvenlik Konseyi'nde Çin'den sorumlu eski bir direktör olan Paul Haenle, Pekin için, her biri bölgesel hırsları olan Batı'ya muhalif üç ülkeden oluşan bir ekseni sağlamlaştırma görüntüsünün sadece çıkarlarına zarar verebileceğini söyledi. Haenle, böyle bir hareketin Çin'in kendi yaptığı “kamplaşma siyaseti" eleştirisiyle çelişeceğini ve ABD müttefiklerinin Washington'a ve Çin'e yönelik daha sert kısıtlama çağrılarına daha yakın durma riskini artıracağını söyledi.
Haenle 2007-09 yılları arasında Bush yönetiminin Kuzey Kore'nin nükleer silahsızlanmasına ilişkin altılı görüşmelerdeki temsilcisiydi. O zamanlar Çin'in ABD ile olan farklılıklarını bir kenara bırakmaya daha istekli göründüğünü söyledi. Çin'in, Kuzey'in tek müttefiki ve başlıca ticaret ve ekonomik yardım kaynağı olarak Pyongyang üzerindeki etkisini Kore Yarımadası'nın nükleer silahlardan arındırılmasını sağlamak için kullanması umuluyordu.
Kuzey Kore Çin'in anlaşma imzaladığı tek müttefiki olmasına rağmen, ilişkiler zaman zaman sarsıntılı oldu ve bir zamanlar Mao Zedong'un tanımladığı gibi her zaman “etle “tırnak kadar yakın olmadı. Kuzey Kore'nin nükleer silah ve balistik füze programını durdurmayı amaçlayan Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi yaptırımlarına Çin'in de katılmasının ardından 2017 yılında ilişkiler soğumuştu. Pyongyang, Pekin'i “aşağılıkça davranmakla" ve "ABD'nin borusunu çalmakla’’ suçlayarak alışılmadık bir dille tepki gösterdi.
Çin ve Kuzey Kore arasındaki bağlar bir sonraki yıl Kim'in Pekin'e gidip Şi ile ilk kez görüşmesinin ardından iyileşti. Çin, Kim ile dönemin Başkanı Donald Trump arasında planlanan ve Çin'i Kore Yarımadası ile ilgili gelecekteki müzakerelerin dışında bırakacak büyük bir pazarlıkla sonuçlanacak bir görüşme konusunda endişeliydi.
Georgetown Üniversitesi'nde hükümet ve uluslararası ilişkiler profesörü ve Washington'daki Stratejik ve Uluslararası Çalışmalar Merkezi'nde Kore kürsüsü başkanı olan Victor Cha, “Çin’e göre stratejik hedef, büyük ölçüde istikrarı korumaktır. Sorun çözmekle ilgilenmiyorlar" diyor ve devam ediyor:
‘’Pyongyang'ın değişken davranışları Pekin'i rahatsız ediyor olabilir ama Güney Kore'de konuşlu ABD güçlerine karşı bir tampon görevi gören rejim yerinde kaldığı sürece buna göz yumuluyor. Onlar tampon istiyorlar. Birleşmeyi desteklemiyorlar ve Kore'de işlerin kontrolden çıkmasını istemiyorlar."
© 2023 The New York Times Company
