Erika Solomon / New York Times
Hamas 7 Ekim 2023'te sınır ötesi saldırı düzenlediğinde İsrail ile Gazze Şeridi’ni harap edecek bir savaşı tetiklediler. Aynı zamanda Orta Doğu'yu beklenmedik şekillerde yeniden şekillendiren şok dalgaları yarattılar. Güçlü ittifaklar altüst oldu. Uzun süredir var olan “kırmızı çizgiler” aşıldı. Bölgenin kalbinde yer alan onlarca yıllık bir diktatörlük yerle bir oldu.
İşte ekim saldırılarının üzerinden geçen 15 ayın ardından bölgedeki köklü değişime kısa bir bakış…
İsrail
İsrail askeri üstünlüğünü yeniden tesis etti ancak bunun diplomatik ve iç politikada ağır bedelleri olabilir. Hamas liderliğindeki saldırıları varoluşsal bir tehdit olarak gören ülke liderleri Hamas'ı yenmeye ve ana destekçisi İran'ı zayıflatmaya kararlı. İsrail sadece Gazze'de Hamas'ı zayıflatmayı başarmakla kalmadı, aynı zamanda Lübnanlı Şii grup Hizbullah'ı da çökertti ve İran'ın Orta Doğu'daki müttefik ağına ağır bir darbe indirdi.
Küresel kamuoyunun gözünde ise İsrail'in başarıları daha muğlak. Gazze'ye yönelik saldırıları Hamas'ı ciddi şekilde zayıflatmış olsa da hükümetin vaat ettiği gibi Hamas'ı yok etmedi.
İsrail'in ekonomisi savaştan zarar gördü ve ülkenin kutuplaşmış siyaseti (savaş başladığında kısa bir süreliğine göz ardı edilmişti) kırılgan durumuna geri döndü. Ülkenin uluslararası konumu paramparça olmuş durumda ve bu durum Suudi Arabistan ile ilişkilerin normalleştirilmesi gibi diplomatik hedeflerini tehdit ediyor.
Bu dinamikler, ilk döneminde Arap devletleri ile İsrail arasındaki ilişkileri normalleştirmeye çalışan ve bu çabaları yeniden canlandırmaya çalışabilecek olan seçilmiş Başkan Donald Trump'ın göreve başlamasıyla bir kez daha değişebilir.
Hamas
Hamas ve 7 Ekim saldırılarının gerçekleştiği dönemdeki lideri Yahya Sinvar, saldırıların İsrail ve Hamas'ın müttefikleri arasında daha geniş çaplı bir bölgesel savaş başlatmasını istiyordu. Ancak grup çatışmanın nasıl sonuçlanabileceğini öngöremedi. Filistinli siviller için gelecek her zamankinden daha kasvetli görünüyor.
İsrail'in bombardımanı ve işgali Gazze'de yaşayanların neredeyse tamamını evlerinden etti ve siviller ile savaşçılar arasında ayrım yapmayan sağlık yetkililerine göre 45.000'den fazla insanın ölümüne neden oldu. İsrail bölgenin büyük bir bölümünü enkaza çevirdi.
İsrail, Sinvar'ı ve Hamas'ın diğer üst düzey askeri ve siyasi yöneticilerini öldürdü ve grubun Gazze'deki Filistinliler arasındaki popülaritesi azaldı. Ancak ABD'li yetkililer Hamas'ın 15 aylık savaşta kaybettiği kadar savaşçı topladığını tahmin ediyor.
Yine de kalan liderleri hayatta kalmalarının bir zafer olduğunu iddia edebilir. İsrail, Hamas'ın savaştan sonra bölgeyi yönetemeyeceği konusunda ısrar ediyor ancak savaş sonrası Gazze için bir plan hazırlama çağrılarına direniyor. Suudi Arabistan gibi Körfez ülkeleri, bir Filistin devleti kurma yolunda taahhütte bulunmadığı sürece İsrail'le ilişkileri normalleştirmeyeceklerini söylüyor.
Lübnan
Bir zamanlar İran'ın sözde direniş ekseninin baş tacı olan Hizbullah'ın Lübnan üzerindeki etkisi azaldı. Ancak İsrail'in işgali ve bombardımanı, savaştan önceki ekonomik krizin ortasında, Lübnan’ı milyarlarca dolarlık yeniden inşa maliyetiyle karşı karşıya bıraktı.
Bir zamanlar Lübnan'ın baskın siyasi ve askeri gücü olan Hizbullah'ın 2023 saldırılarından bu yana şansı tersine döndü. İsrail, Hassan Nasrallah da dahil olmak üzere üst düzey liderlerinin çoğunu öldürdü. Hamisi İran zayıfladı. Ve Suriye üzerinden gelen ikmal hatları tehlikede. Daha geniş anlamda, örgütün Lübnan'a verdiği temel söz (ülkeyi İsrail'e karşı tek başına koruyabileceği) yok oldu.
Suriye
Beşar Esad'ın geçen ay devrilmesi (7 Ekim'in en dramatik ve beklenmedik sonuçlarından biri) acımasız bir otoriter rejimi ortadan kaldırdı. Ancak bunu takip eden kaçınılmaz kargaşa yeni iktidar mücadeleleri için gerekli koşulları yarattı. Esad yaklaşık 13 yıl boyunca, Rusya, Hizbullah ve İran'ın yardımıyla ailesinin beş on yıllık iktidarına karşı isyanı büyük ölçüde kontrol altına almıştı. Ancak Rusya Ukrayna'daki savaşa odaklanırken, İran ve Hizbullah İsrail'in saldırılarıyla sarsılırken, Türkiye’nin desteklediği İslamcı Heyet Tahrir Şam'ın başını çektiği isyancılar bir fırsat yakaladı. Suriye'ye girdiler ve birkaç gün içinde hükümeti devirdiler.
İran ve Rusya'nın geri adım atmasıyla birlikte Türkiye, Suriye'de önemli bir rol oynayabilecek konuma geldi. Rusya bazı deniz ve hava üslerini korumayı umuyor ama Heyet Tahrir Şam ile müzakerelerinin akıbeti belirsiz.
Bu arada ABD, IŞİD’le savaşmak için Suriye'de küçük bir askeri varlık bulunduruyor ve Türkiye'nin düşman olarak gördüğü Kürt liderliğindeki güçlerle ittifak yapıyor. İsrail ise Suriye'nin Golan Tepeleri yakınlarındaki topraklarını tampon bölge olarak ele geçirdi ve Suriye'nin askeri ve silah hedefleri olduğunu söylediği yerlere yoğun hava saldırıları düzenliyor.
Suriye'nin komşuları ve milyonlarca Suriyeli mülteciye ev sahipliği yapan Avrupa ülkeleri, ülkenin istikrara kavuşup kavuşamayacağını ya da bir kez daha şiddetli bir kaosa sürüklenip sürüklenmeyeceğini yakından izliyor.
İran
İran'ın güçlü bölgesel ittifaklar ağı çözülerek ülkeyi savunmasız bıraktı ve potansiyel olarak nükleer silah yapmaya teşvik etti. Uzun zamandır Orta Doğu'nun en etkili güçlerinden biri olarak görülen İran, son 15 aydaki yeniden yapılanmadan ciddi şekilde zayıflamış olarak çıktı. Bir zamanlar ABD ve İsrail'in etkisine karşı koymak için kullandığı müttefik ağı olan güçlü “direniş ekseninin” büyük bir kısmını fiilen kaybetti.
En yakın ortağı Hizbullah artık İsrail'e ciddi bir tehdit oluşturamayacak kadar zayıf. Esad'ın Suriye'den devrilmesiyle birlikte İran, silah ve militanlar için önemli bir ikmal hattı sağlayan ülke üzerindeki etkisini kaybetti.
Bölgeyi topyekûn savaştan uzak tutan önceki kırmızı çizgiler silindi: İsrail'in Hamas'ın siyasi lideri İsmail Haniye'yi İran'ın başkenti Tahran'da misafir olduğu sırada öldürmesinden bu yana İran ve İsrail birbirlerine karşı doğrudan hava saldırıları düzenliyor.
Bunun Tahran'ı tam olarak nereye götüreceği belirsiz. Kendini giderek daha savunmasız hisseden zayıflamış bir İran hükümeti, onlarca yıllık nükleer programını silahlandırmak zorunda kalabilir. ABD'li yetkililer İran'ın uranyumu bomba düzeyinde zenginleştirmek için sadece birkaç haftaya ihtiyacı olabileceği uyarısında bulundu.
© 2025 The New York Times Company
