Alexandra E. Petri, Aaron Boxerman / New York Times
Geçen hafta gerçekleşen İsrail ve Hamas ateşkesi, savaşın başlamasından bu yana Gazze Şeridi’nde tutulan rehinelerin serbest bırakılmasını içeriyor. Gazze'de ölü ve diri yaklaşık 100 rehinenin tutulduğu düşünülüyor. Bunların çoğu Hamas'ın 7 Ekim 2023'te İsrail'e düzenlediği ve yaklaşık 1.200 kişinin ölümüne, 250 kadar kişinin de rehin alınmasına yol açan saldırıda ele geçirilmişti.
Anlaşmaya göre, kalan rehinelerden 33'ü ateşkesin ilk altı haftalık aşamasında serbest bırakılacak. Yeni esir takası, Kasım 2023’te gerçekleşen bir haftalık ateşkesten bu yana ikinci büyük takas olacak. Buna karşılık İsrail de hapisteki 1,000'den fazla Filistinliyi serbest bırakacak. Esir takasını öngören plan hakkında bilinenler şu şekilde...
Oksijen'in notu: İsrail ordusu, "Hamas yükümlülüklerini yerine getirip bugün serbest bırakılacak kadın İsrailli esirlerin listesini sunana kadar" ateşkesin yürürlüğe girmeyeceğini duyurdu. Bu nedenle TSİ 09.30'da uygulamaya girmesi beklenen anlaşma ertelendi.
Serbest bırakılacak rehineler kimler?
İlk aşamada serbest bırakılacak 33 rehine arasında kadın asker ve siviller, çocuklar, 50 yaş üstü erkekler ile hasta ve yaralı “yardıma muhtaç” vakalar bulunuyor. Bu profile uyan rehineler arasında bir askeri üsten kaçırılan genç kadın askerler, Gazze yakınlarındaki sınır köylerinden yaşlı erkekler ve Hamas liderliğindeki saldırı sırasında biri 1 yaşından küçük olan iki küçük çocuk bulunuyor.
İsrailli yetkililer Gazze'de kalan toplam esirlerden yaklaşık 35'inin öldüğünü tahmin ediyor. Ancak esirlerin bir yılı aşkın süredir iletişim kurulamadan tutulması durumlarının değerlendirilmesini zorlaştırıyor.
İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu cumartesi akşamı televizyonda yaptığı konuşmada, anlaşma kapsamında serbest bırakılacak 33 rehinenin “çoğunun” hayatta olduğuna inanıldığını söyledi. Anlaşmaya göre önce yaşayan rehineler serbest bırakılacak, ardından Hamas ilk ateşkesin altıncı ve son haftasında cesetleri gönderecek.
Takas nasıl işleyecek?
Plana göre takaslar kademeli olacak. İlk gün Hamas Filistinli mahkumlar karşılığında yaşayan üç kadın rehineyi serbest bırakacak. Yedinci gün, yaşayan dört kadın rehine Filistinli mahkumlarla takas edilecek. Anlaşmanın 14. gününden beşinci haftasına kadar her yedi günde bir üç erkek ve kadın rehine karşılığında Filistinli mahkumlar serbest bırakılacak.
İlk aşamada mutabık kalınan diğer rehineler ise altıncı hafta boyunca Filistinli mahkumlar karşılığında serbest bırakılacak.
Ayrıca altıncı hafta boyunca, 33 rehinenin tamamı serbest bırakılıp İsrail'e döndükten sonra İsrail, 2011 yılında esir bir İsrail askeri olan Gilad Şalit karşılığında 1,000'den fazla Filistinlinin serbest bırakıldığı anlaşmada serbest bırakıldıktan sonra yeniden tutuklanan 47 mahkumu serbest bırakacak.
Protokol gereği isminin açıklanmaması koşuluyla konuşan İsrailli bir askeri yetkiliye göre İsrailli yetkililer Gazze sınırı boyunca rehineleri kabul etmek üzere üç kabul noktası oluşturdu. Yetkili, bu kabul noktalarında İsrailli askerler, doktorlar ve psikologların görev yapacağını söyledi.
Kaç Filistinli mahkum serbest bırakılacak?
1,000'den fazla mahkum serbest bırakılacak. Yani ilk anlaşma tamamlanırsa muhtemelen İsrail tarihindeki en büyük esir takaslarından biri olacak. Altı haftalık ilk aşamada her bir rehine için İsrail'de tutulan düzinelerce Filistinli serbest bırakılacak, bunların arasında müebbet hapis cezasına çarptırılanlar da var.
Anlaşma, rehineye karşılık mahkum takasının kriterlerini ana hatlarıyla belirliyor. Anlaşmaya göre, yaşayan bir kadın rehinenin ya da 18 yaşından küçük bir sivilin serbest bırakılması için 30 kadın ya da çocuk Filistinli mahkûmun serbest bırakılması gerekiyor.
İki taraf 50 yaş ve üzeri ve hayatta olan her İsrailli sivil erkeği 30 Filistinli mahkumla takas edecek. Hayatta olan bir İsrailli kadın asker için 50 Filistinli mahkûmun serbest bırakılması gerekiyor. Yaralı ya da hasta olan dokuz İsrailli erkek sivile karşılık toplam 110 Filistinli mahkum serbest bırakılacak.
İsrail ayrıca savaş sırasında gözaltına alınan yaklaşık 1.000 Gazze sakinini de Ekim 2023'te Hamas liderliğindeki saldırıya katılmamaları şartıyla serbest bırakacak.
Şimdiye kadar kaç rehine serbest bırakıldı?
Kasım 2023'te İsrail ve Hamas arasında bir hafta süren ateşkes sırasında çoğu kadın ve çocuk 105 rehine serbest bırakıldı. Buna karşılık İsrail de İsrail hapishanelerindeki 240 Filistinli kadın ve genç mahkûmu serbest bıraktı.
Savaşın başlarında Hamas, ikisi İsrailli Amerikalı kadın ve ikisi İsrailli kadın olmak üzere dört rehineyi tek taraflı olarak serbest bıraktı. İsrail ayrıca, en az biri yıkıcı bombardıman ve yüksek Filistinli kayıplarının eşlik ettiği askeri operasyonlarda sekiz rehineyi serbest bırakmayı başardı.
İsrail hükümetine göre savaş boyunca düzenlenen çeşitli operasyonlarda 35'ten fazla kişinin cesedi İsrail'e geri getirildi.
Gazze'de kalan rehinelerin kaçı Amerikalı?
ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken salı günü yaptığı bir konuşmada yedi Amerikalının hala esir tutulduğunu söyledi. Amerikan Yahudi Komitesi'ne göre Edan Alexander ve Sagui Dekel-Chen'in aralık ayı itibariyle hayatta olduğuna inanılıyordu.
Geriye kalan beş kişiden birkaçının savaşın başlarında öldüğü ilan edildi. Cesetleri Gazze'de kalmaya devam ediyor.
© 2025 The New York Times Company
