Niraj Chokshi / New York Times
On yıldan uzun bir süre önce Boeing yöneticileri çok önemli bir karar aldılar: Şirketin en büyük rakibi Airbus'a yetişmek için yeni bir uçak geliştirme fikrinden vazgeçtiler ve şirketin en popüler jeti olan 737'yi güncellemek için yarıştılar. Bu çaba, 2018 ve 2019'da iki ölümcül kaza ve bu yıl ocak ayında havadayken kapı panelinin uçmasıyla inceleme altına alınan 737 Max ile sonuçlandı. Uçağın yaşadığı sorunlar Boeing'i, bir zamanlar hakim olduğu tek koridorlu uçakların küresel pazarında Airbus'ın gerisinde bıraktı. Yıl sonuna kadar yeni bir CEO ataması beklenen Boeing'in şimdi kritik bir seçim daha yapması gerekiyor: Bir sonraki yeni uçağını ne zaman geliştirmeli?
Şirket yanlış adımlar atarsa, milyarlarca dolar harcayabilir ve yine de merkezi Fransa'nın Toulouse kentinde bulunan Airbus'a pazar payı kaybedebilir. Her iki üretici de Çin'den gelen uzak ama yükselen bir tehditle ve gezegeni ısıtan emisyonları azaltmaya yönelik artan baskıyla karşı karşıya. RBC Capital Markets'da havacılık ve savunma analisti olan Ken Herbert, "CEO'luk koltuğuna oturacak kişi için en önemli kararlardan biri bu olacak. Bırakacakları miras, portföy ile ne yapacaklarına göre belirlenecek" dedi.
Ticari uçaklar genel olarak iki gruba ayrılır. Dar gövdeli ya da tek koridorlu 737 gibi uçaklar ABD iç hat uçuşlarında tipik olarak 100 ila 200 yolcu taşır. Geniş gövdeli ya da çift koridorlu uçaklar ise daha fazla yolcuyu (örneğin New York'tan Londra ya da Tokyo'ya) daha uzağa götürebiliyor. Boeing ve Airbus çok daha fazla sayıda dar gövdeli jet satıyor, ancak birçok havaalanındaki sınırlı kapı ve pist kapasitesi ve artan seyahat talebi nedeniyle havayolları bu uçakların daha büyük versiyonlarını giderek daha fazla talep ediyor.
Boeing kaybetti
Max, Airbus A320neo uçak ailesine karşı rekabet etmek üzere tasarlandı. Uzmanlar bu yarışmada kararın net olduğunu söylüyor: Boeing kaybetti. Dünyanın dört bir yanındaki havayolları, başta en büyüğü A321neo olmak üzere çok daha fazla Airbus jeti sipariş etti. Avrupalı şirketin liderliği, uzmanların kötü tasarım ve mühendislik kararlarının izini sürdüğü Max kazaları ve ardından gelen 20 aylık küresel uçak yasağının ardından pekişti. Bir havacılık veri sağlayıcısı olan Cirium'a göre, 2019 yılında Airbus ilk kez Boeing'den daha fazla yolcu uçağına sahip oldu.
Max, özellikle Boeing uçaklarıyla uzun bir geçmişe sahip olan Amerika Birleşik Devletleri'ndeki havayolları arasında popülerliğini koruyor. Şirket, yüz milyarlarca dolar değerinde bir birikim olan Max için yaklaşık 4.300 siparişi doldurmaya çalışıyor. Ancak Airbus, A320neo ailesinden çok daha fazla sattı ve bu uçağın üç varyantı için 7.100'den fazla bekleyen sipariş var.
Airbus daha fazlasını kazanabilir
Uzmanlar, daha büyük, çift koridorlu uçaklar söz konusu olduğunda Boeing'in hala lider olduğunu, ancak Airbus'ın karlı tek koridorlu pazardaki hakimiyetinin kendi kendini güçlendirebileceğini söyledi. Daha fazla satışla Airbus araştırma ve geliştirmeye daha fazla yatırım yapabilir. Daha fazla uçak uçtukça, yedek parça satışından ve servis hizmetlerinden daha fazla kazanabilir. Bank of America'da havacılık ve savunma analisti olan Ron Epstein, "Boeing'in yangını söndürmek için koşturduğu süre boyunca Airbus sadece işlerini yürütüyordu" dedi.
Boeing ayrıca 1960'ların sonunda piyasaya sürülen 737'den alabileceği her şeyi aldı. Max'i geliştirirken, şirket bu uçağın yapısını sınırlarına kadar zorladı. Havacılık uzmanları, şirketin bir sonraki uçağının muhtemelen sıfırdan inşa edeceği bir uçak olacağını söyledi. Bu yeni jetin neye benzeyeceği ya da ne zaman ortaya çıkacağı belli değildi.
2030'a kadar yeni uçak yok
Boeing'in CEO'su Dave Calhoun, şirketin 2030'ların ortalarına kadar yeni bir uçağı piyasaya sürmeyeceğini söyledi. Bunun nedeni kısmen böylesine muazzam bir çabanın ancak General Electric, Rolls-Royce ve Pratt & Whitney gibi şirketler daha verimli motorlar piyasaya sürdüğünde işe yarayacak olmasıydı. Ancak bazı uzmanlar, yeni bir uçak inşa etmenin Boeing'in daha büyük dar gövdeli jetler için pazardaki önemli bir boşluğu doldurmasına yardımcı olabileceğini söyledi.
737 Max 10 henüz onaylanmadı
Airbus'ın açık ara en popüler uçağı, en fazla koltuğa sahip olan ve şirketin üç neo modeli arasında en uzağa gidebilen A321neo'dur. Boeing'in bu uçağa cevabı olan 737 Max 10 ise o kadar uzağa uçamıyor ve henüz yetkililer tarafından onaylanmadı. Epstein geçen yıl Boeing'in havayollarına, çoğunlukla daha küçük dar gövdeli uçakların yerini almak üzere, 6.500 adet daha büyük tek koridorlu jet satabileceğini tahmin etmişti. Bu jetin 20 milyar dolara kadar bir yatırımla yedi ila sekiz yıl içinde geliştirilebileceğini ve Boeing'in en az beş kat brüt kar elde edebileceğini söyledi.
Analistler yeni bir uçak bekliyor
Analistlerin çoğu Airbus'ın önümüzdeki on yılın ortasında, Calhoun'un hedeflediği zamanda yeni bir uçak çıkarmasını bekliyor. Havacılık uzmanları Airbus'ın önce mi hareket edeceği yoksa Boeing'i takip etmek için mi bekleyeceği konusunda hemfikir değiller, ancak Avrupalı üreticinin her iki yaklaşım için de iyi bir konumda olduğunu söylüyorlar.
Yeni bir uçak geliştirmek büyük bir girişimdir. Geniş gövdeli uçakların aksine, dar gövdeli jetler çok sayıda satılır ve bu nedenle hızla üretilmeleri gerekir; Boeing ve Airbus her ay düzinelerce üretmeyi hedefliyor. Bu hıza uyum sağlamak için Boeing'in karmaşık bir üretim sistemi geliştirmesi ve tedarikçilerini hazırlaması gerekecek. Havayollarının da muhtemelen yeni bir jet için pilot yetiştirmeye istekli olması gerekecektir ki bu pahalı ve zaman alıcı bir süreçtir. Calhoun geçen yıl bir ticari yayın olan Aviation Week'e verdiği bir röportajda, sonuçta herhangi bir yeni uçağın onlarca yıl dayanması gerekeceğini söyleyerek "Yirmi yıl bir felakettir; 30 yıl bir felakettir. 50 yıl dayanmaları gerekiyor" dedi.
Havacılık uzmanları, yeni bir uçak inşa etmenin, son dönemde yaşadığı sorunların ardından Boeing için yeni bir heyecan yaratabileceğini söyledi. Vertical Research Partners'da Boeing ve Airbus analisti olan Rob Stallard, “İnsanların kendilerini sevmesini kolaylaştırabilirlerse, yeni ve gelişmiş bir Boeing için oldukça fazla destek bulacaklarını düşünüyorum” dedi.
©️ 2024 The New York Times Company
