Sui-Lee Wee, Rin Hindryati / New York Times
İlk bakışta, sosyal medyada paylaşılan diğer pek çok fotoğrafa benziyordu, heyecanlı yolcuların yolda çektikleri türden. Kabarık beyaz bulutlarla yan yana duran bir uçağın kanadı ve arasından süzülen güneş. Alt yazıda şöyle yazıyordu: “İşte geliyoruz ABD.” Ağustos ayında Jakarta'dan Los Angeles'a giden uçakta Endonezya Devlet Başkanı Joko Widodo'nun küçük oğlu Kaesang Pangarep ve Kaesang'ın eşi Erina Gudono da bulunuyordu. Seyahatin ayrıntıları Erina'nın sosyal medya hesaplarından sızdı: Yakında doğacak bebekleri için 1.500 dolarlık bir bebek arabası ve öğle yemeği için 25 dolarlık bir ıstakoz rulo. Erina'nın paylaşımları görgüsüzlük olarak değerlendirildi ve Endonezyalıların çoğunun lüks eşyalara gücü yetmediği için ülkede tepkiye yol açtı. Ancak pek çok kişiyi öfkelendiren şey çiftin özel bir jetle seyahat etmesiydi. Bu, Joko'nun uzun süredir yansıttığı 'halktan biri' imajının antiteziydi. Uçak, bir online alışveriş merkezinin işletmecisi olan Shopee ile bağlantılıydı. Şirket, Joko'nun siyasi kariyerine başladığı ve yakın zamana kadar büyük oğlu Gibran Rakabuming Raka'nın belediye başkanı olduğu Solo kentinde yeni bir bina inşa etmeyi planlıyordu.
Gizemli arkadaş
Konuyla ilgili şikayette bulunan bir izleme grubu olan Endonezya Yolsuzlukla Mücadele Topluluğu koordinatörü Boyamin Saiman, "Kaesang, Shopee ile anlaşma imzalayan belediye başkanının kardeşi olmasaydı, gerçekten Shopee'nin özel jetiyle uçabilir miydi?" dedi. Kaesang, bir arkadaşının uçağına bindiğini söylerek suç işlediğini reddetti, ancak arkadaşının kim olduğunu açıklamadı.
Rüşvet olup olmadığı araştırılıyor
Ülkenin rüşvetle mücadele kurumu Yolsuzlukla Mücadele Komisyonu şimdi bu uçuşun bir rüşvet olup olmadığını araştırıyor. Komisyon sözcüsüne göre soruşturma halen bir “iç yönetim sürecinden” geçiyor. Jetin şu anda kime ait olduğu belli değil, ancak bir zamanlar Shopee ile aynı kurumsal ebeveyne sahip olan Garena Online'ın mülkiyetindeydi: Singapur merkezli SEA Limited. Garena yorum talebine yanıt vermedi.
Yaş şartını düşürme teklifi
Joko'nun bazı muhalifleri için bu olayı daha da can sıkıcı hale getiren bir başka unsur daha vardı. Yaklaşık bir yıl önce, Endonezya Anayasası (eleştirmenler Joko'nun emriyle olduğunu söylüyor) başkan yardımcılığı için yaş şartını düşürmek üzere revize edilmişti. Bu da Gibran'ın Joko'nun halefi olarak seçimleri kazanan ve pazar günü göreve başlayan Prabowo Subianto'nun listesinden yarışa katılmasının yolunu açtı. Kaesang ve Erina Amerika Birleşik Devletleri'ne seyahat ederken, Joko'nun müttefikleri 29 yaşındaki Kaesang'ın önümüzdeki ay vali, belediye başkanı ve diğer makamları seçecek olan yerel seçimlerde aday olmasına izin verecek bir yasayı değiştirmeye çalışıyordu. Binlerce protestocu sokaklara döküldü, bazıları parlamento kompleksinin bir kapısını yıktı. Parlamento önlemi geri çekti, ancak bu olay Joko'nun mütevazı bir politikacı olarak özenle şekillendirdiği imajına bir darbe daha vurdu. Endonezya'nın general olmayan ya da siyasi elitten gelmeyen ilk devlet başkanı olan Joko'nun ülkenin kleptokratik geçmişinden (31 yıllık iktidarı boyunca milyarlarca doları hortumlayan diktatör Suharto ve çocuklarının aksine) bir kopuş olması gerekiyordu.
Hem dönüştürücü hem kutuplaştırıcı
Joko Endonezya'daki aşırı yoksulluğu ortadan kaldıran dönüştürücü bir lider olsa da aynı zamanda kutuplaştırıcıydı. Eleştirmenler Joko'nun Endonezya'nın önceki liderlerine benzediğini çünkü kendi siyasi hanedanlığını kurmak istediğini söylüyor. Tek kızı Kahiyang Ayu, Medan şehrinin belediye başkanı Bobby Nasution ile evli. (Nasution da özel jetiyle uçarak tartışmalara yol açmıştı). Joko, görev süresi boyunca ekonomik büyüme için kapsamlı bir deregülasyon dalgası başlattı. Ve bir zamanların güçlü yolsuzlukla mücadele komisyonunu zayıflattı. Joko 2014 yılında göreve geldiğinde, ülkeyi uzun süredir rahatsız eden yolsuzlukları sona erdirme sözü vermişti. Ancak on yıl sonra görevi bıraktığında Endonezya, Uluslararası Şeffaflık Örgütü'nün 2023 yolsuzluk algısı endeksinde 180 ülke arasında 115. sırada yer alıyordu ve puanı 100 üzerinden 34'tü.
New York Times'ın şirket kayıtları üzerinde yaptığı bir incelemeye göre, Joko başkan olduktan sonra oğullarının her ikisinin işletmeleri de risk sermayedarları ve zengin iş adamlarından destek almaya başladı. 2022 yılında Cakarta Devlet Üniversitesi'nde akademisyen olan Ubedillah Badrun, Joko ve oğulları hakkında yolsuzluk şikayetinde bulundu. Kurumdan, Gibran ve Kaesang'ın Endonezya'nın en büyük holdinglerinden biri olan Sinar Mas'ın eski genel müdürü Gandi Sulistiyanto Suherman'ın üç akrabasıyla geliştirdiğini söylediği yakın bağları incelemesini istedi. Ubedillah, iştiraklerinin 2019 yılında Endonezya'daki orman yangınlarına karışmış olmasına rağmen Sinar Mas'ın düzenleyiciler tarafından cezalandırılmadığını belirtti. Bunun nedeninin Joko'nun oğullarının Gandi'nin oğullarına ve damadına yakın olması olup olmadığını sorguladı. (Joko, Gandi'yi 2021 yılında Endonezya'nın Güney Kore Büyükelçisi olarak atadı. Gandi bu makale için yapılan yorum talebine yanıt vermedi).
Endonezya Yolsuzlukla Mücadele Komisyonu daha önce de orta düzey yetkililerin çocuklarını hediye kabul ettikleri için cezalandırmıştı. Ancak Ubedillah geri çevrildi. Ajans için “‘Biz Başkan'a bağlıyız’ dediler. Esasen ana engel buydu" dedi. Yolsuzlukla mücadele kurumunun bir sözcüsü, Ubedillah'ın şikayetinin hala “iç idari prosedürlerle ilgili” olduğunu ve davanın takibinde herhangi bir zorluk olduğunun farkında olmadıklarını söyledi.
© 2024 The New York Times Company
