Jeanna Smialek / The New York Times
ABD Merkez Bankası Fed yetkilileri perşembe günü faiz oranlarını düşürerek 2024 yılındaki ikinci indirime gitti ve politika yapıcıların enflasyonun nihayet kontrol altına alındığına inandıklarının en son işareti oldu. Fed'in bu hamlesi, Amerikalıların Donald Trump'ı bir sonraki başkanları olarak seçmelerinden sadece birkaç gün sonra ve ABD ekonomisinin değişimin eşiğinde durduğu bir anda geldi.
Büyüme zaten birçok ekonomistin beklediğinden daha güçlüydü. Şimdi ise Trump'ın seçim kampanyasında vaat ettiği politikalar ekonomiyi sarsabilir ve daha fazla enflasyon riski yaratabilir. Ancak hangilerinin gerçekleşeceği belli değil. Fed Başkanı Jerome Powell, perşembe günü öğleden sonra yaptığı basın toplantısında, yetkililerin aralık ayındaki bir sonraki toplantılarında 2024 yılının son faiz indirimini yapıp yapmayacaklarını tartarken ekonomik verileri izleyeceklerini öne sürdü.
"Spekülasyon yapmıyoruz, varsayımda bulunmuyoruz"
Powell ayrıca Fed'in izleyeceği yolun Trump'ın kazanmasından ve politika planlarından etkilenmeyeceğini de defalarca vurguladı. “Yakın vadede, seçimin politika kararlarımız üzerinde hiçbir etkisi olmayacak” diyen Powell, bu kadar ‘erken bir aşamada’ politikaların ne olacağını ya da ekonomi için ne anlama geleceğini modellemenin imkansız olduğunu sözlerine ekledi. Powell, “Tahmin etmiyoruz, spekülasyon yapmıyoruz ve varsayımda bulunmuyoruz" diye konuştu.
Karmaşık ve değişken bir ekonomik ve siyasi zeminle karşı karşıya kalan Fed, bundan sonra ne olacağına dair net bir sinyal vermekten kaçınıyor. Bunun yerine bekliyor, izliyor ve ilerleyeceği yolu hissediyor. Politikayı, enflasyonun yeniden alevlenmesine izin vermeden işgücü piyasasını güçlü tutacak şekilde belirlemeye çalışıyor. Amerika'nın merkez bankası Beyaz Saray'dan bağımsızdır, yani faiz oranlarını başkanın ya da yönetimin onayına ihtiyaç duymadan belirler. Bu bağımsızlığı korumak için Fed yetkilileri siyaset hakkında doğrudan konuşmaktan kaçınmaya çalışırlar. Ancak bu suskunluk, Trump söz konusu olduğunda Fed'i siyasi hedeflerin dışında tutmak için geçmişe bakıldığında yeterli olmadı.
Trump, Beyaz Saray'daki ilk döneminde Fed yetkililerini faiz oranlarını çok yüksek tuttukları için eleştirmeyi alışkanlık haline getirdi ve bir noktada Powell'ı kovmaya çalışmak ilgili imalarda bulundu. Trump, Fed başkanını tekrar görevden almaya çalışmayacağını söylese de son günlerde Fed başkanından istifa etmesini isteyip istemeyeceği konusunda spekülasyonlar vardı. Perşembe günü kendisine sorulması halinde istifa edip etmeyeceği sorulan Powell, basit bir “hayır” cevabını verdi.
Hedefe doğru ilerleme kaydediyor
Siyasi çekişmelerin dışında kalmak isteseler bile, Fed yetkililerinin Trump başkanlığının gelecek aylarda ve yıllarda ekonomik görünümü nasıl değiştirebileceğini düşünmeleri gerekebilir. Beyaz Saray'ın politikası, Fed'in iki resmi hedefi olan yavaş ve istikrarlı enflasyonun yanı sıra güçlü bir işgücü piyasasının sürdürülmesi açısından önemli olabilir. Fed son aylarda bu hedeflere doğru ilerleme kaydediyor. Enflasyon 2021'den itibaren keskin bir sıçrama yaparak 2022'de zirve yaptı ancak o zamandan beri ılımlı seyrediyor. Son rapor itibariyle enflasyon neredeyse normale dönmüş durumda: Eylül ayı fiyat artışları toplamda yüzde 2,1 ile Fed'in yüzde 2'lik hedefinin biraz üzerinde gerçekleşti.
Temel enflasyon eğilimini yakalamak için gıda ve yakıtı dışarıda bırakan çekirdek enflasyon endeksi biraz daha yüksek seyrediyor. Aynı zamanda iş piyasası da yavaşlıyor. Şirketler 2022 ve 2023'e kıyasla daha düşük bir hızda da olsa işe alım yapmaya devam ediyor ve işsizlik oranı geçtiğimiz yıl yükselişe geçti. Bu gelişmeler ışığında Fed yetkilileri eylül ayında alışılmadık büyüklükte yarım puanlık bir indirimle faiz oranlarını düşürmeye başladı. Ayrıca o toplantıda 2024 yılında yarım puanlık bir faiz indirimi daha yapacaklarını ve bunu 2025 yılında tam puanlık bir indirimin izleyeceğini öngördüler. Ancak Powell'ın da altını çizdiği üzere, aralık ayında faiz indirimine gidilmesi mümkün olsa da bu garanti değil.
Trump'ın vergi vaadi fiyatları daha da artırabilir
Powell, son verilerin Fed'in “ekonomik faaliyet hakkında iyi hissetmesine” neden olduğunu söyledi ve “Aralık ayına kadar daha fazla veriye sahip olacağız” diye ekledi. Son birkaç hafta içinde açıklanan ekonomik veriler Fed'in acele etmesine gerek olmadığını gösterdi. İşsizlik oranı istikrar kazandı ve tüketici harcamaları şaşırtıcı derecede güçlü seyretti, dolayısıyla ekonomi acı verici bir çöküşün eşiğinde görünmüyor. Powell, “İlerledikçe, faiz oranı hareketlerinin uygun hızı ve hedefine ilişkin değerlendirmelerimizi ayarlamaya hazırız” dedi. Ancak daha uzun vadede, Trump'ın seçilmesi Fed'in politika yolunu zorlaştırabilir. Ekonomistler, Trump'ın seçim kampanyası sırasında önerdiği büyük gümrük vergisi artışlarının (tüm ticaret ortaklarına genel vergiler ve Çin mallarına yüzde 60 veya daha fazla gümrük vergisi uygulanmasını içerebilir) fiyatları yükseltebileceğini düşünüyor.
Trump'ın ilk başkanlığı döneminde ticaret çatışmaları kontrolden çıkmış bir enflasyona yol açmamış olsa da, bu kez önerdiği şey daha kapsamlı. Bu gümrük vergileri aynı zamanda enflasyonun zaten yüksek olduğu bir dönemde gelecektir. Ve vergi indirimleri gibi Beyaz Saray'ın fiyat artışlarını yeniden körükleme potansiyeline sahip diğer politikalarıyla birlikte gelebilir. Şimdilik asıl soru, gerçek ekonomik verilerin şekillenme biçimine göre faiz indirimlerinin hangi hızda yapılmasının uygun olacağıdır.
Yetkililer, ekonominin canlandığı bir dönemde faizleri çok hızlı bir şekilde düşürüp enflasyonun yeniden yükseldiğini görmek istemezler. Faiz oranlarını işgücü piyasasını olumsuz etkileyecek kadar uzun süre yüksek tutmak da istemiyorlar. Powell, “Dikkatli olmak istiyorsunuz. Toplantıdan toplantıya, doğru yolun ne olduğuna dair değerlendirmelerimizi yapacağız" dedi. Yetkililer aralık ayındaki toplantılarının ardından yeni bir dizi ekonomik tahmin yayınlayacak. Bu tahminlerde, yetkililerin gelecek yıl faiz oranlarını ne kadar düşürmeyi beklediklerini tahmin etmeleri gerekecek. Powell, Fed'in eylül ayında öngördüğü gibi tam bir yüzde puanlık faiz indirimi yapmasının hala muhtemel olduğunu düşünüp düşünmediği sorulduğunda tereddüt etti. Powell, “Verilerin bizi nereye götüreceğini görmek zorundayız” ifadesini kullandı.
© 2024 The New York Times Company
