Matthew Mpoke Bigg / New York Times
Pek çok insani yardım kuruluşu, İsrail'de pazartesi günü yürürlüğe giren ve BM'nin Filistinlilere yardım eden kuruluşu UNRWA'nın ülkede faaliyet göstermesini yasaklayan iki tedbirin yardım teslimatlarını sekteye uğratabileceğine dair korkularını dile getirdi. Yardıma hiç bu kadar acil ihtiyaç duyulmamıştı. Gazze Şeridi'nde yaşayan 2,2 milyon insanın neredeyse tamamı bir yılı aşkın süredir devam eden savaş nedeniyle yerlerinden edilmiş durumda. İnsanlar akut ve bazen felaket boyutlarına varan yetersiz beslenme sorunlarıyla karşı karşıya.
Yasalar 90 gün içinde tam olarak yürürlüğe girecek ve resmi adı Birleşmiş Milletler Filistinli Mültecilere Yardım Ajansı (UNRWA) olan kuruluş için yeni engeller yaratacağı neredeyse kesin. Ajans aynı zamanda Batı Şeria, Doğu Kudüs, Lübnan ve Suriye'deki Filistinlilerle de çalışıyor. Hukukçular, diplomatlar ve yardım çalışanları yeni yasaların sonuçlarını değerlendirdiler. Açık olan bir şey varsa o da bu yasaların İsrail için yeni diplomatik zorluklar yaratabileceğiydi; zira bazı Avrupa hükümetleri bu yasaları kınarken UNRWA'nın en büyük fon sağlayıcılarından biri olan Amerika Birleşik Devletleri de bu önlemlere karşı olduğunu açıkladı. İşte yasalara ve bundan sonra neler olabileceğine bir bakış...
Yasalar ne diyor?
120 sandalyeli Knesset, kış oturumunun ilk günü geç saatlerde iki yasa tasarısını ezici bir çoğunlukla kabul etti. Bunlardan ilki UNRWA'nın 1967 yılında İsrail'de faaliyet göstermesi için yapılan daveti fiilen iptal ediyor. Yasa, Dışişleri Bakanı Israel Katz'ın tasarının kabul edilmesinden en geç bir hafta sonra Birleşmiş Milletler'i bu konuda bilgilendireceğini söylüyor. Tasarıya göre hiçbir İsrail devlet kurumu ya da temsilcisi ajansla herhangi bir temasta bulunamaz.Ayrıca Dışişleri Bakanı'na, UNRWA'yı diğer BM kuruluşlarına uygulanan ve personeli için kovuşturmadan muafiyeti de içeren dokunulmazlık ve ayrıcalıklardan etkili bir şekilde hariç tutan bir emir yazması talimatını veriyor.
İkinci tasarı UNRWA'nın "İsrail'in egemenlik alanı içerisinde doğrudan ya da dolaylı olarak herhangi bir misyon yürütmesini, herhangi bir hizmet sağlamasını ya da herhangi bir faaliyette bulunmasını” yasaklıyor. Açıklayıcı bir notta İsrail'in UNRWA'nın kendi toprakları içindeki faaliyetlerini durduracağı belirtiliyor. Yasaların kabul edilmesiyle parlamento süreci sona erecek ve 90 günlük süre fiilen işlemeye başlayacaktır.
UNRWA'nın görevi nedir?
UNRWA 1949 yılında, İsrail'in kendini devlet ilan ettiği 1948 Arap-İsrail savaşı sırasında evlerinden kaçan ya da yerlerinden edilen Filistinlilere yardım etmek amacıyla kuruldu. İsrail ve Filistinliler arasındaki toprak anlaşmazlığına herhangi bir çözüm bulunamaması nedeniyle ajansın görev süresi son olarak Haziran 2026 olmak üzere defalarca uzatıldı. Kurum büyük bir işveren konumunda ve milyonlarca Filistinliye sağlık hizmeti, gıda, acil durum kredisi, konut yardımı ve eğitim sağlıyor.
Knesset yasaları neden kabul etti?
Ajans on yıllardır, Filistinliler adına yaptığı çalışmaların bölgesel çatışmayı daha da kalıcı hale getirdiğini savunan bazı İsrailli politikacıların hedefindeydi. Bu suçlamalar ocak ayında, hükümetin ajansın Gazze'deki 13,000 çalışanından bir kısmını, geçen yıl savaşı tetikleyen Hamas liderliğindeki 7 Ekim saldırılarına katılmakla suçlamasıyla keskinleşti. Knesset üyelerinden Dan Illouz, bunun tarihi bir yasa ve teröre karşı küresel mücadelede çok önemli bir önlem olduğunu söyledi. UNRWA'nın iddia ettiği gibi masum bir insani yardım kuruluşu olmadığını söyleyen Illouz, Hamas'la işbirliği yaptığını da sözlerine ekledi ki bu görüş yasanın diğer destekçileri tarafından da paylaşılıyor ve İsrail toplumu içinde evrensel olmasa da yaygın bir görüş. Birleşmiş Milletler, savaş sırasında Gazze'de 230'dan fazla UNRWA çalışanının öldürüldüğünü açıkladı. Batı Şeria'nın Ramallah kentinde faaliyet gösteren Horizon Center adlı siyasi analiz grubunun direktörü İbrahim Dalalsha, yasanın kabul edilmesinin kısmen iki devletli çözüme düşman olan İsrail siyasetindeki aşırı sağın etkisini yansıttığını savundu.
Yasalar nasıl uygulanacak?
Yasalar ilk bakışta UNRWA'nın, İsrailliler için 1967'de birçok başka ülkenin yasal olarak tanımadığı bir hamleyle ilhak ettiği Doğu Kudüs'ü de kapsayan “egemen topraklarında” faaliyet göstermesini engellemeyi amaçlıyor. Ancak yasaları destekleyenler, UNRWA'nın Gazze ve İsrail işgali altındaki Batı Şeria'da da faaliyet göstermesini engellemeyi amaçladıklarını açıkça belirttiler. Yasaların nasıl uygulanacağı çeşitli faktörlere bağlı olabilir. Ayrıca yasaların anayasaya uygunluğu ülke mahkemelerinde sorgulanabilir. Mevzuat ayrıca, tam olarak nasıl yürürlüğe konması gerektiği ve ihlaller için cezaların ne olacağı da dahil olmak üzere birçok ayrıntıyı ele almıyor. Bu da hükümetin uygulamayı şekillendirmesi için potansiyel bir alan yaratıyor.
Yasa UNRWA'yı nasıl etkileyecek?
UNRWA yaptığı açıklamada, yasanın “acil düzeyde herhangi bir etkisi olmadığını”, görünüşe göre hükümlerin çoğunun yürürlüğe girmesinden önceki 90 günlük süreye atıfta bulunduğunu ve ajansın çalışmalarına devam edeceğini söyledi. Ajans sözcüsü Juliette Touma “Bölge genelinde her zamanki gibi çalışmaya devam ediyoruz. Hayatta kalmak için bize güvenen insanları terk etmeyeceğiz" dedi.
İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu sosyal medya üzerinden yaptığı açıklamada Gazze'de sürekli insani yardımın devam etmesinin elzem olduğunu söyledi. Bunun nasıl başarılacağı konusunda ayrıntı vermedi. Ancak Netanyahu'nun ofisinden yapılan açıklamada, hükümetin “İsrail'in güvenliğini tehdit etmeyecek şekilde Gazze'deki sivillere insani yardım ulaştırmaya devam etmesini sağlamak için uluslararası ortaklarımızla birlikte çalışmaya hazır olduğu” belirtildi.
Diplomatik serpinti nedir?
Bazı Avrupa hükümetleri yasayı derhal eleştirdi. İngiltere Başbakanı Keir Starmer İsrail'e Gazze'deki sivillere yeterli yardımın ulaşmasını sağlamak için uluslararası yükümlülükleri olduğunu hatırlattı. BM Güvenlik Konseyi'nin özel oturumuna İsrail'in müttefikleri de dahil olmak üzere İsrail'in bu hamlesine yönelik eleştiriler damgasını vurdu. ABD'nin BM Büyükelçisi Linda Thomas-Greenfield, “Bu yasanın uygulanması konusunda endişelerimiz var” dedi ve şu anda Gazze'ye gıda ve diğer hayat kurtarıcı yardımların ulaştırılması söz konusu olduğunda UNRWA'nın alternatifinin olmadığını sözlerine ekledi.
Biden yönetimi tasarılara açıkça karşı çıktı. Savunma Bakanı Lloyd Austin ve Dışişleri Bakanı Antony Blinken bu ay üst düzey İsrailli yetkililere gönderdikleri bir mektupta tasarılarla ilgili derin endişelerini dile getirerek Gazze'ye yardım ulaştırılmasına izin verilmemesinin ABD'nin askeri desteğinin kesilmesine yol açabileceği uyarısında bulundular. Mektupta yetkililerden, yasanın geçmemesini sağlamak için başbakanlık makamının yetkilerini kullanmak da dahil olmak üzere mümkün olan tüm adımları atmaları istendi. Ancak yasaların tam olarak yürürlüğe girmesi, 20 Ocak'ta yapılması planlanan ABD başkanlık seçimleri ve kazananın göreve başlamasından sonra gerçekleşecek. Dolayısıyla ABD'nin yasaların uygulanması konusundaki tutumunu belirlemek yeni başkana düşebilir.
Amerika Birleşik Devletleri uzun zamandır UNRWA'nın en büyük fon sağlayıcılarından biri olmuştur. Demokratların adayı Başkan Yardımcısı Kamala Harris, İsrail'in kendini savunmasına güçlü destek verirken Gazze'deki sivillerin çektiği acılar konusunda da derin endişelerini dile getirdi. Cumhuriyetçilerin adayı eski Başkan Donald Trump ise kısa bir süre önce Başkan Joe Biden'ı Gazze'de Hamas'a ve Lübnan'da Hizbullah'a karşı yürüttüğü savaşlarda Netanyahu'yu engellemeye çalışmakla suçladı. Trump, 2018'de başkan olarak UNRWA'ya yönelik tüm ABD fonlarını durdurmuş, Demokrat halefi Biden ise 2021'de bu fonu geri getirmişti.
© 2024 The New York Times Company
