Patrick Kingsley, Bilal Shbair / New York Times
Elleri kelepçeli ve gözleri bağlı bir şekilde sıralı halde oturan adamlar, tel örgünün diğer tarafından kendilerini izleyen İsrail askerlerini göremiyordu. Mırıltıdan daha yüksek sesle konuşmaları yasaktı. İzin verilen durumlar dışında ayakta durmaları ya da uyumaları yasaktı.
Birkaçı dua etmek için diz çökmüştü. Biri bir sağlık görevlisi tarafından muayene ediliyordu. Bir diğerinin yıkanmak için kelepçelerini çıkarmasına kısa süreliğine izin verildi. Diğer yüzlerce Filistinli tutuklu sessizlik içinde oturuyordu. Hepsinin dış dünyayla bağlantısı kesilmiş, avukatları ya da akrabalarıyla temas kurmaları haftalarca engellenmişti.
Filistinliler ilk sorgulama için buraya getiriyor
Mayıs ayı sonlarında bir öğleden sonra, İsrail'in güneyinde yer alan ve Gazze Şeridi'ndeki Filistinlilerin gözaltına alınmasıyla özdeşleşen Sde Teiman askeri üssündeki hangarda yaşananlar böyleydi. İsrail ordusuna göre savaşın başladığı 7 Ekim'den bu yana Gazze'de yakalanan Filistinlilerin çoğu ilk sorgulama için buraya getirildi. Daha önce medyaya erişim izni vermeyen ordu, The New York Times'ın gözaltı tesisinin bir bölümünü kısa süreliğine görmesine, komutanları ve diğer yetkililerle röportaj yapmasına, isimlerinin gizli kalması koşuluyla izin verdi.
Tutuklular kötü muameleye uğradı
Sde Teiman, Hamas ya da diğer silahlı gruplarla hiçbir bağı olmadığı sonradan tespit edilen kişiler de dahil olmak üzere İsrail ordusunun tutuklulara kötü muamele ettiği yönündeki suçlamaların odağında yer alıyor. Eski tutuklular tesiste dayak yediklerini ve diğer kötü muameleleri anlattılar.
Times'a konuşan bölge komutanlarına göre mayıs ayı sonu itibariyle, aralarında ekim ayında İsrail'e yönelik Hamas öncülüğündeki terör saldırıları sırasında yakalanan birkaç düzine kişinin de bulunduğu yaklaşık 4,000 tutuklu Sde Teiman'da üç ay kadar kalmıştı. Komutanlar, sorgulamanın ardından gözaltına alınanların yaklaşık %70'inin daha ileri soruşturma ve cezalandırma için özel olarak inşa edilmiş cezaevlerine gönderildiğini söyledi. Geri kalan en az 1.200 kişinin ise sivil olduğu tespit edildi ve herhangi bir suçlama, özür ya da tazminat olmaksızın Gazze'ye geri gönderildi.
“32 gün hapis 32 yıl gibi geldi”
Ordunun geçen yılın sonlarında Sde Teiman'da tutulduğunu doğruladığı ambulans şoförü 38 yaşındaki Muhammed el-Kurdi, “Meslektaşlarım ölü mü diri mi olduğumu bilmiyorlardı” dedi. El-Kurdi, “32 gün boyunca hapsedildim, 32 yıl gibi geldi” dedi. Kasım ayında ambulans konvoyunun Gazze Şehri'nin güneyindeki bir İsrail askeri kontrol noktasından geçmeye çalışmasının ardından yakalandığını söyledi.
Siviller de hapsedildi
The New York Times'ın üç ay süren araştırması, 1.200 Filistinli sivilin Sde Teiman'da 75 güne kadar davalarını bir hakime savunma imkanı olmaksızın aşağılayıcı koşullarda tutulduğunu ortaya koydu. Bazı hukuk uzmanlarının uluslararası hukuka aykırı olduğunu söylediği şekilde, tutukluların 90 güne kadar avukatlara erişimi de engelleniyor ve bulundukları yer hak gruplarından ve Uluslararası Kızıl Haç Komitesi'nden saklanıyor.
Bebek bezi giymeye zorlandılar
Ordunun bölgede tutulduklarını doğruladığı ve kayıtlara geçen sekiz eski tutuklu, gözaltındayken çeşitli şekillerde yumruklandıklarını, tekmelendiklerini ve dövüldüklerini söyledi. Yedi kişi sorgulanırken sadece bebek bezi giymeye zorlandıklarını söyledi. Üçü sorguları sırasında elektrik şoku aldıklarını söyledi. Bu iddiaların çoğu, İsrail'in Hamas'ın sızdığını söylediği ve ajansın reddettiği bir kurum olan Filistinliler için ana BM ajansı UNRWA yetkilileri tarafından yapılan görüşmelerde de yankılandı. Ajans, Sde Teiman ve diğer İsrail gözaltı tesislerinde yaygın kötü muamele gördüklerini bildiren yüzlerce eski tutuklu ile görüşmeler yaptı.
İsrail askeri de itiraf etti
Bölgede görev yapan ve yargılanmamak için adının açıklanmasını istemeyen bir İsrail askeri, asker arkadaşlarının düzenli olarak tutukluları dövmekle övündüğünü ve birçok kişinin bu tür muameleye maruz kaldığına dair işaretler gördüğünü söyledi.Times'a konuşan üs görevlilerine göre, ekim ayından bu yana Sde Teiman'da tutulan 4,000 tutukludan 35'i ya bölgede ya da yakındaki sivil hastanelere getirildikten sonra öldü. Görevliler, bazılarının hapsedilmeden önce aldıkları yaralar ya da yakalandıkları hastalıklar nedeniyle öldüğünü söyledi ve kötü muamele nedeniyle öldüklerini reddetti. Askeri savcılar soruşturma yürütüyor. Ziyaret sırasında üst düzey askeri doktorlar hiçbir işkence belirtisi gözlemlemediklerini ve komutanlar tutuklulara mümkün olduğunca insanca davranmaya çalıştıklarını söylediler. Bazıları aşırı güç kullanımı nedeniyle olmak üzere en az 12 askerin bölgedeki görevlerinden alındığını doğruladılar.
Tutuklulara yapılan muameleyi araştırmak için panel kuruldu
Son haftalarda üs, medyanın yanı sıra hak gruplarının üssün kapatılması için verdiği dilekçeyi görüşmeye başlayan İsrail Yüksek Mahkemesi'nin de artan ilgisine maruz kaldı. İsrail hükümeti dilekçeye cevaben Sde Teiman'daki tutuklu sayısını azalttığını ve koşulları iyileştirdiğini söyledi; İsrail ordusu tutuklulara yapılan muameleyi araştırmak üzere bir panel kurdu bile.
İsrail ordusu uzun bir açıklama yaparak Sde Teiman'da “sistematik kötü muamele” yapıldığını reddetti. Kötü muamele iddialarını tek tek ele alan ordu, iddiaların “açıkça yanlış ya da tamamen asılsız” olduğunu ve Hamas'ın baskısı altında uydurulmuş olabileceğini söyledi. İsrail Savunma Kuvvetleri'ne atıfta bulunulan askeri açıklamada, “Gözaltında tutulan kişilere, ister gözaltı sırasında ister sorgulama sırasında olsun, herhangi bir şekilde kötü muamelede bulunulması yasaları ve IDF'nin direktiflerini ihlal eder ve bu nedenle kesinlikle yasaktır” denildi. İsrail'in iç istihbarat teşkilatı Shin Bet ise yaptığı açıklamada üsteki tüm sorgulamaların “yasalara uygun olarak yapıldığını” söyledi.
Askeri doktor: Herkesi alıyorlar
Bölgede görev yapan askeri doktor Yoel Donchin, İsrail askerlerinin orada tedavi ettiği ve bazılarının savaşçı olma ihtimali çok düşük olan birçok kişiyi neden yakaladığının belirsiz olduğunu söyledi. Birinin felçli olduğunu, bir diğerinin yaklaşık 300 kilo ağırlığında olduğunu ve üçüncüsünün çocukluğundan beri boynuna yerleştirilen bir tüp aracılığıyla nefes aldığını söyledi. Donchin, “Onu neden getirdiklerini bilmiyorum. Herkesi alıyorlar” dedi.
Filistinliler nasıl gözaltına alınıyor?
Gazze'de yaşayan hukuk öğrencisi Fadi Bakr, 5 Ocak günü ailesinin evinin yakınlarında İsrail askerleri tarafından yakalandığını söyledi. Savaşın başlarında çatışmalar nedeniyle yerinden edilen 25 yaşındaki Bakr, un aramak için mahallesine döndüğünü, ancak bir çatışmanın ortasında kaldığını ve yaralandığını söyledi. Çatışmalar durduktan sonra İsraillilerin onu kanlar içinde bulduğunu söyledi. Onu çırılçıplak soyduklarını, telefonuna ve parasına el koyduklarını, defalarca dövdüklerini ve çatışmadan sağ kurtulan bir militan olmakla suçladıklarını söyledi. Bakr kendisine “İtiraf et yoksa seni vururum” denildiğini hatırlıyor. Bakr “Ben bir sivilim” diye cevap verdiğini ama bunun bir işe yaramadığını hatırlıyor.
Tutuklanma şekilleri benzerlik gösteriyor
Bakr’un tutuklanma koşulları Times'ın görüştüğü diğer eski tutuklularınkiyle benzerlik gösteriyor. Birçoğu, askerlerin Hamas savaşçılarını barındırdığını düşündükleri bölgelerde karşılaştıkları için militan faaliyetlerde bulunduklarından şüphelenildiğini söyledi. Kıdemli bir hemşire olan 39 yaşındaki Yunus el-Hamlevi, kasım ayında Gazze'deki Şifa Hastanesi'nden ayrıldıktan sonra İsrail'in bölgeye düzenlediği bir baskın sırasında tutuklandığını söyledi. İsrail askerleri onu Hamas ile bağlantılı olmakla suçladı.
Ambulans şoförü Al-Kurdi ise bir İsrail kontrol noktasından hasta geçirmeye çalışırken yakalandığını söyledi. İsrailli yetkililer Hamas savaşçılarının rutin olarak ambulans kullandığını söylüyor. Gözaltına alınan sekiz eski tutuklu da yakalanışlarını benzer şekillerde anlattı: Genellikle gözleri bağlanmış, elleri kelepçelenmiş ve iç çamaşırları dışında çırılçıplak soyulmuşlardı. Çoğu Gazze'deyken sorgulandıklarını, yumruklandıklarını ve tekmelendiklerini, bazıları da tüfek dipçikleriyle dövüldüklerini söyledi. Daha sonra, diğer yarı çıplak tutuklularla birlikte askeri kamyonlara tıkıştırıldıklarını ve Sde Teiman'a götürüldüklerini söylediler.
Bazıları daha sonra İsrail'in resmi hapishane sisteminde zaman geçirdiklerini söylerken, diğerleri doğrudan Gazze'ye geri getirildiklerini söyledi. Bakır, bölgede geçirdiği bir ay boyunca dört gün boyunca aralıklı olarak sorgulandığını söyleyerek “Bu dört günü hayatımın en kötü dört günü olarak görüyorum” dedi.
© 2024 The New York Times Company
