Katrina Miller, Judson Jones / New York Times
Güneş'ten gelen dramatik bir patlama, cuma günü Dünya atmosferinde en üst düzey jeomanyetik fırtına başlattı. Bu fırtınanın kuzey ışıklarını Florida ve Güney California'ya kadar görünür hale getirmesi ve elektrik şebekelerine, iletişim ve navigasyon sistemlerine etki etmesi bekleniyor. Fırtına, 2003 Cadılar Bayramı'ndan bu yana Dünya'ya ulaşan en güçlü fırtınaydı. O dönem İsveç'te elektrik kesintilerine yol açacak ve Güney Afrika'da trafolara zarar verecek kadar güçlüydü.
Olağan dışı fırtına dalgası
Güneş'ten gelen sürekli emisyon akışı gezegenin manyetik alanını bombalamaya devam ettiği için etkiler hafta sonu boyunca devam edebilir. Güneş aktivitesi o kadar güçlü ki, uzayı izleyen Ulusal Okyanus ve Atmosfer İdaresi (NOAA), 19 yıldır ilk kez olağan dışı bir fırtına dalgası yayınladı ve daha sonra bunu bir uyarıya yükseltti. Kurum çarşamba günü güneş yüzeyinde patlamalar gözlemlemeye başladı ve en az beş tanesi Dünya yönünde ilerliyor.
NOAA'nın Uzay Hava Tahmin Merkezi operasyon şefi Mike Bettwy, cuma sabahı düzenlediği basın toplantısında, “Önümüzdeki birkaç gün içinde beklediğimiz şey, kesinlikle şimdiye kadar gördüklerimizden daha önemli olmalı” dedi.
Önümüzdeki haftaya kadar izlenebilecek
Birçok yerdeki insanlar için fırtınanın en görünür kısmı, aurora olarak da bilinen kuzey ışıkları olacaktır. Ancak yetkililer ve şirketler, olayın küresel konumlandırma sistemleri, radyo iletişimleri ve hatta elektrik gücü gibi altyapı üzerindeki etkilerine de dikkat edecekler. Kuzey ışıkları en çok Kuzey Kutbu'na yakın yüksek enlemlerde görülse de, dünyanın daha pek çok yerinde insanlar bu hafta sonu, önümüzdeki haftanın ilk günlerine kadar sürebilecek bir gösteri izleyecek.
Avrupa'da cuma günü cumartesi gününe dönerken, kıtanın dört bir yanındaki insanlar gökyüzünün alacalı bir renk cümbüşüne büründüğünü anlattı. Kuzey Londra'da yaşayan astrofizikçi, gazeteci ve yazar Alfredo Carpineti, kocasıyla birlikte apartmanlarının çatısından bu renkleri gördü. Carpineti "İnsanın kendi arka bahçesinden doğrudan aurorayı görebilmesi inanılmaz bir şey. Ufukta belki bir anlık yeşil bir görüntü yakalayabilirim diye umuyordum ama gökyüzünün her yerinde hem yeşil hem de mor vardı" dedi.
Fırtına Dünya'daki insanları nasıl etkileyecek?
Bir jeomanyetik fırtına uyarısı, uzay havasının Dünya üzerindeki veya Dünya'ya yakın yörüngede bulunan kritik altyapıyı etkileyebileceğini gösterir. Sistemlere ek akım verebilir ve bu da boru hatlarına, demiryolu raylarına ve elektrik hatlarına zarar verebilir.
Lowell Gözlemevi'nde astronom olan Joe Llama'ya göre, amatör radyo ve ticari havacılık gibi yüksek frekanslı radyo dalgalarına dayanan iletişimin zarar görme olasılığı yüksek. Bu da düşük frekanslı radyo dalgalarına dayanan cep telefonunuzun ya da araba radyonuzun bozulma ihtimalinin düşük olduğu anlamına geliyor. Yine de elektrik kesintilerinin meydana gelmesi mümkün. Her elektrik kesintisinde olduğu gibi, cihazlarınızı şarjda tutarak ve yedek bataryalara, jeneratörlere ve radyolara erişim sağlayarak hazırlanabilirsiniz.
Tarihte kaydedilen en önemli güneş fırtınası 1859 yılında meydana geldi. Carrington Olayı olarak bilinen bu olay yaklaşık bir hafta sürmüş, Hawaii ve Orta Amerika'ya kadar uzanan aurora yaratmış ve yüz binlerce mil uzunluğundaki telgraf hatlarını etkilemişti. Ancak bu 19. yüzyılın teknolojisiydi ve bilim insanları güneş aktivitesinin Dünya'nın atmosferini ve iletişim sistemlerini nasıl bozduğunu tam olarak anlamadan önce kullanılıyordu. NOAA'nın Uzay Hava Tahmin Merkezi'nde tahminci olan Shawn Dahl, "Bu aşırı düzeyde bir olaydı. Bunu beklemiyorduk" dedi.
Kuzey ışıklarını görebilecek miyim?
Kuzey ışıklarının bu hafta genellikle görülmeyen yerlerde gökyüzünü süslemesi mümkün. En iyi görüş şehirlerin parlak ışıklarının dışında kalıyor. Bulutlar veya fırtınalı hava bazı yerlerde sorun yaratabilir. Ancak gökyüzü açıksa, hatta auroranın gerçekleşeceği tahmin edilen yerin çok güneyinde bile olsa, cep telefonunuzla bir fotoğraf çekin veya video kaydedin. Kameradaki sensör, aurora tarafından üretilen dalga boylarına karşı daha hassastır ve çıplak gözle göremeyeceğiniz bir görüntü üretebilir.
Bir başka yöntem de eğer gökyüzü açıksa, gündüz vakti güneş lekelerini izleyebilirsiniz. Her zaman olduğu gibi, korunmadan doğrudan güneşe bakmayın. Ancak 8 Nisan'daki tutulma gözlüğünüz hala yanınızdaysa, onu kullanarak kuzey ışıklarına neden olan güneş lekeleri kümesini tespit etmeye çalışabilirsiniz.
Mevcut jeomanyetik fırtına ne kadar güçlü?
Güneş'in yüzeyinde meydana gelen ve koronal kütle atımları olarak bilinen dev patlamalar uzaya enerji yüklü parçacıklar gönderir. Ancak güneş büyüktür ve bu tür patlamalar yıldızın etrafında dolaşırken gezegenimizi geçmeyebilir. Bu parçacıklar Dünya'nın manyetik alanında bir rahatsızlık yarattığında, jeomanyetik fırtına meydana gelir.
NOAA bu fırtınaları 1 ila 5 arasında bir “G” ölçeğinde sınıflandırır; G1 küçük, G5 ise aşırıdır. En aşırı fırtınalar Dünya'da yaygın elektrik kesintilerine ve altyapı hasarlarına neden olabilir. Uydular da bu olaylar sırasında yönlerini bulmakta ya da bilgi gönderip almakta zorlanabilirler. Mevcut fırtına G5 ya da “aşırı” olarak sınıflandırılmaktadır. Güneş yüzeyindeki karanlık, serin bölgeler olan ve çapı Dünya'nın yaklaşık 16 katı olan bir güneş lekesi kümesinden kaynaklanırlar. Küme her altı ila 12 saatte bir alevleniyor ve materyal fırlatıyor. NOAA'nın Uzay Hava Tahmin Merkezi'nde uzay hava hizmetleri şubesi şefi Brent Gordon, “Hafta sonu boyunca birbiri ardına şoklar yaşayacağımızı tahmin ediyoruz” dedi.
©️ 2024 The New York Times Company
