Knvul Sheikh / New York Times
Kaley Karaffa, bir kanser hastası olarak bağışıklık sisteminin zayıflamış olduğu gerçeğini öğrendiğinde 28 yaşına yeni basmıştı. Birkaç hafta önce, yıllık sağlık muayenesinde doktoruna köprücük kemiğinin yakınındaki lenf düğümlerinin büyümesiyle ilgili endişelerini dile getirmişti. Yapılan testler Karaffa'nın bir tür B hücreli lenfoma, yani enfeksiyonlarla savaşmak için gerekli olan beyaz kan hücrelerini etkileyen bir kanser olduğunu gösterdi. Şu anda 38 yaşında olan Karaffa, “Kiminle görüştüğüm, katıldığım faaliyetler ve hatta yediğim yiyecekler konusunda dikkatli olmak zorundaydım” dedi. Soğuk algınlığı gibi önemsiz görünen bir tehdit bile bağışıklık sistemi zayıf olan bir kişide ciddi bir hastalığa yol açabilir. Karaffa için hastalanmak, kanser tedavisi görmek için katıldığı klinik araştırmaya ara vermek zorunda kalmak anlamına da geliyordu.
Covid-19 pandemisi birçok insanın “bağışıklık baskılanması” terimine aşina olmasını sağladı. Ancak Covid, grip mevsimi ve hatta gıda kaynaklı hastalık salgınları ile ilgili halk sağlığı mesajları, bağışıklığı baskılanmış kişileri aynı tür koşullara ve benzer şekilde yüksek hastalık riskine sahip homojen bir grup gibi gösterse de, geniş bir kırılganlık yelpazesi var. Ve sayıları giderek artıyor gibi görünüyor. Bu yıl yayınlanan bir çalışma, ABD'li yetişkinlerin yaklaşık %7'sinin (veya yaklaşık 18 milyon kişinin) bağışıklık sisteminin bir şekilde baskılandığını gösteriyor. Bu sayı 2013'te yaklaşık yüzde 3'tü.
Artışa yönelik teoriler var
Araştırmacıların bağışıklık sisteminin baskılanmasındaki artışı açıklamak için farklı teorileri var. Bazıları bunun otoimmün hastalıklardaki artıştan kaynaklanabileceğine inanırken, diğerleri bağışıklık sistemini baskılayıcı tedavi gerektiren kanser ve kronik hastalık oranlarındaki artışı ve bağışıklık sistemini etkileyebilecek ilaçların daha yaygın kullanımını suçluyor. Seattle'daki Fred Hutch Kanser Merkezi'nde bağışıklık sistemi baskılanmış kanser hastalarında bulaşıcı hastalıkları tedavi eden bir uzman olan Dr. Joshua Hill, “Bu artık niş bir grup değil. Bunlar toplumda dolaşan ve bağışıklık sistemi baskılanmış olduğunu bilmediğiniz insanlar” diye ekledi.
Bir kişinin bağışıklık sistemini baskılayan nedir?
Uzmanlar bağışıklık sistemini genellikle sizi virüs ve bakteri gibi yabancı düşmanların yanı sıra kanser hücreleri gibi yerli düşmanlardan da koruyan bir orduya benzetir. Ancak bazı insanlar, bu şekilde doğdukları için ya da yaşamlarının ilerleyen dönemlerinde meydana gelen bir şey nedeniyle, olması gerektiği gibi çalışmayan bir bağışıklık ordusuna sahiptir. Araştırmacılar, genetik varyantların neden olduğu ve bağışıklık sistemini zayıflatan nadir durum olan 430'dan fazla birincil immün yetmezlik tanımladı. Bunlardan bazıları rutin yenidoğan taramaları veya doğumdan kısa bir süre sonra yapılan diğer kan testleri yoluyla tespit edilebilir. Ciddi immün yetmezliği olan kişiler bazen kemik iliği nakline ihtiyaç duyarlar, bu da bağışıklık sistemlerini bir donörden alınan yeni bir sistemle değiştirir. Los Angeles Çocuk Hastanesi'nde nakil ve hücresel tedavi tıbbi direktörü olan Dr. Paibel Aguayo-Hiraldo, hem hastalıklarının doğası hem de tedavi nedeniyle bu kişilerin bağışıklık sistemi en zayıf kişiler arasında yer alma eğiliminde olduğunu söyledi. Aguayo-Hiraldo, “Genç hastalarımızın çoğu evde eğitim görüyor. İzole edilmeleri ve enfeksiyonları önlemeye çalışmaları, evlerini ziyaret edenleri sınırlamaları ve diğer ihtiyati tedbirleri almaları gerekiyor. Kemik iliği naklinden sonra en az bir yıl boyunca bir balonun içinde yaşamaları gerekir çünkü herhangi bir enfeksiyon ölümcül olabilir" dedi.
Aguayo-Hiraldo, lösemi, lenfoma veya miyelom gibi belirli kan veya bağışıklık hücresi kanserlerine yakalanan kişilerin de ciddi şekilde bağışıklık sistemi baskılanmış olarak kabul edildiğini, çünkü hem hastalığın hem de tedavinin bağışıklık sistemini yok ettiğini söyledi. Benzer şekilde, organ nakli yapılan kişiler de vücutlarının yeni organı reddetmemesi için bağışıklık sistemini baskılayıcı ilaçlar almak zorunda. Bu da enfeksiyonlarla mücadeleyi zorlaştırır. Meme, prostat, akciğer ve kolon kanserleri bağışıklık sistemini mutlaka zayıflatmaz. Ancak Hill, bu kanserlere yönelik bazı tedavilerin kandaki bağışıklık hücrelerinin sayısını azaltabileceğini söyledi. Multipl skleroz, lupus, romatoid artrit ve AIDS gibi bazı kronik hastalıklar da insanların bağışıklık sistemini hafif derecede baskılayabilir. Cincinnati Üniversitesi'nde bulaşıcı hastalıklar profesörü olan Dr. Carl Fichtenbaum, bu hastalıkların genellikle vücudun kendi hücrelerine zarar vermeye başlayan ve gerçek patojenlerle savaşma yeteneğini azaltan aşırı aktif bir bağışıklık sisteminden kaynaklandığını söyledi.
Vücudunuzun savunması nasıl etkilenir?
Bir kişinin bağışıklık sisteminin neden zayıfladığına bağlı olarak, bağışıklık ordusunun farklı bölümleri geçici veya kalıcı olarak devre dışı kalabilir. 9 yaşındaki Adriano Ortiz, bağışıklık sistemi yetersizliğine yatkınlık yaratan nadir bir genetik durum olan Fanconi anemisi ile doğdu. Ne patojenleri tespit edip onlara saldıran T hücreleri ne de vücuda geçmiş enfeksiyonlarla nasıl başa çıktığını hatırlatması gereken B hücreleri düzgün çalışıyordu. 2019'da yapılan kemik iliği naklinden sonra, iyileşmek ve enfeksiyonlardan kaçınmak için bir yıldan fazla bir süre hastanede kalması gerekti. Bundan sonra bile, önümüzdeki birkaç yıl boyunca her hastalandığında hastaneye geri dönmek zorunda kaldı. Annesi Eliana Ortiz, "Her hastalandığında zihinsel olarak en az iki gün hastanede kalmaya hazırlanıyordum" diyor. Dr. Fichtenbaum, romatoid artritli kişiler tarafından alınanlar gibi biyolojik ilaçların bağışıklık sisteminin yalnızca belirli kısımlarını bloke ettiğini söyledi. Bu ilaçlardan bazıları hastaları belirli solunum yolu enfeksiyonlarına duyarlı hale getirebilirken, diğerleri gastrointestinal sistem veya ciltte enfeksiyon riskini artırabilir.
Bağışıklık sistemi kendini toparlayabilir mi?
Neyse ki, birçok hasar türünden sonra bağışıklık sistemi iyileşebilir. Bir kişi kemoterapiyi tamamlayıp kanserden kurtulduğunda ya da biyolojik ilaçları veya steroidleri almayı bıraktığında, bağışıklık sistemi birkaç hafta veya ay içinde kendini yenileyebilir. Bağışıklık sisteminin baskılanmasının altında yatan neden AIDS gibi bir durumsa, antiretroviral tedavi virüsü kontrol altına alarak ve vücuda tekrar sağlıklı bağışıklık hücreleri üretmesi için zaman tanıyarak bağışıklık fonksiyonunun geri kazanılmasına yardımcı olabilir. Aguayo-Hiraldo, bağışıklık sistemi ciddi şekilde zayıflamış kişilerde kemik iliği veya kök hücre naklinin bağışıklık sistemini yeniden inşa etmesinin aylar hatta birkaç yıl alabileceğini söyledi. Genetik bağışıklık yetersizlikleri ve ciddi otoimmün bozuklukları olan bazı kişilerin hastalıklarını yönetmek ve patojenleri uzak tutmak için sürekli tedaviye ihtiyaçları olabilir. Hill, bağışıklık sistemleri bir şekilde iyileşen kişilerin bile potansiyel enfeksiyona maruz kalma konusunda farklı kişisel rahatlık düzeylerine sahip olabileceğini söyledi. Karaffa kanser tedavisini tamamladıktan sonra, bağışıklık sisteminin nasıl iyileştiğini kontrol etmek için birkaç ayda bir kan testleri yaptırdı. Sonunda seyahat etmeye ve gönüllü çalışmaya devam etti, ancak hala her yerde el dezenfektanı taşıyor ve yakınında biri burnunu çektiğinde maske takıyor. Karaffa "Hastalık riski konusunda eskisinden çok daha bilinçliyim" diyor.
© 2024 The New York Times Company
