Claire Moses / New York Times
Rus bilim insanları, ülkelerinin ses hızının en az beş katı hızla uçan son teknoloji füzelerin geliştirilmesinde lider olmasına yardımcı oldular. Sonra Rusya onlara hain demeye başladı. Moskova'da bir mahkeme bu hafta hipersonik uçuş konusunda uzmanlaşmış bir Rus fizik enstitüsünün müdürü olan 57 yaşındaki Alexander Shiplyuk'u vatana ihanet suçundan 15 yıl hapis cezasına çarptırdı. Dava gizlilik içinde yürütülse de Shiplyuk'un avukatları gizli bilgileri yasa dışı olarak paylaşmakla suçlandığını söylüyor. Bu karar, Rus hükümetinin ülkenin askeri endüstrisiyle örtüşen geniş kapsamlı baskı kampanyasının bir parçası olarak, önde gelen Rus fizikçilere yönelik yıllardır süren baskıların son adımı oldu.
8 fizikçi tutuklandı
Shiplyuk'un enstitüsü olan Sibirya'daki Khristianovich Teorik ve Uygulamalı Mekanik Enstitüsü'nden bir başka kıdemli bilim adamı mayıs ayında 14 yıl hapis cezasına çarptırıldı ve bir üçüncüsü de geçen yıl tutuklandı. Vatana ihanet ve casusluk davalarında uzmanlaşmış bir grup Rus avukat Perviy Otdel'e göre 2015 yılından bu yana hipersonik ve süpersonik uçuşla ilgili alanlarda çalışan en az sekiz fizikçi daha tutuklandı. Bilim insanlarına karşı açılan davalar gizli tutuldu ve duruşmalar kapalı kapılar ardında yapıldı. Shiplyuk'un avukatı yaptığı açıklamada müvekkilinin davası hakkında yorum yapamayacağını çünkü bunun “gizli bilgi” olduğunu söyledi. Ancak bilim insanlarının destekçileri, kendilerine yöneltilen suçlamaların, mesleklerinin can damarı olan yurt dışındaki meslektaşlarıyla işbirliği yapmaktan kaynaklandığını söylüyor. KGB'nin ana halefi olan Rusya'nın FSB güvenlik servisinin, hassas askeri uygulamaları olan alanlarda çalışan Rus bilim adamlarına karşı sistematik bir kampanya yürüttüğünü ve bu kampanyanın bu tür araştırmalar üzerinde caydırıcı bir etkisi olabileceğini söylüyorlar.
Kaldırılan açık mektup
Khristianovich Enstitüsü'nün bilim insanlarını savunan ve 2023 yılında enstitünün internet sitesinde yayınlanan ve daha sonra kaldırılan açık mektupta, “Sadece meslektaşlarımızın kaderinden korkmuyoruz. İşimizi yapmaya nasıl devam edeceğimizi anlamıyoruz" denildi. Açık mektupta Shiplyuk ve tutuklanan iki çalışma arkadaşı Anatoly Maslov ve Valery Zvegintsev'in uluslararası seminer ve konferanslarda bildiri sundukları, yüksek puanlı dergilerde makale yayınladıkları ve uluslararası bilimsel projelere katıldıkları için soruşturuldukları belirtiliyordu.
Bilim insanlarının aerodinamik alanındaki çalışmaları hipersonik füzeler de dahil olmak üzere askeri uygulamaların yanı sıra sivil uygulamalara da sahip. Shiplyuk, 2021 yılında yayınlanacak bir kitap için verdiği röportajda, kendisini çalışmalarına çeken şeyin “geleceğin uçaklarını geliştirme arzusu” olduğunu söyledi. Tutuklamaların arkasındaki mantık belirsiz ve Kremlin bunların herhangi bir baskı kampanyasının parçası olduğunu reddetti. Perviy Otdel'de avukatlık yapan ve Rus fizikçilerin karıştığı diğer vatana ihanet davalarında da çalışmış olan Yevgeny Smirnov, FSB'nin yabancılarla herhangi bir teması engellemeye ve dünyanın dört bir yanından istihbarat örgütlerinin Rus biliminin başarılarının peşinde olduğunu göstermeye çalışıyor gibi göründüğünü söyledi. Smirnov, "Bu bilim insanlarının silah üzerinde çalışmadıklarını belirtmek önemli. Sonuçları sivil alanda kullanılacak olan temel fiziksel araştırmalar yürütüyorlardı" dedi.
Nükleer caydırıcılık reklamı
Ancak Shiplyuk ve meslektaşlarının tutuklanması, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in, ülkesinin hipersonik füzeler geliştirmesini, Rusya'nın ABD ile olan açmazında nükleer caydırıcılığının temeli olarak lanse ettiği bir döneme denk geldi. Hipersonik füzeler ses hızının beş katı ya da daha fazla bir hızla uçabilen ve balistik füzelerin aksine bir miktar manevra kabiliyetine sahip füzeler olarak tanımlanıyor. Bu kombinasyon hava savunmasından kaçmalarını sağlayabilir. Rusya ordusu, Putin'in 2018'de tanıttığı bu tür füzeleri Ukrayna'ya karşı savaşta konvansiyonel savaş başlıkları taşımak için zaten kullanmıştı.
Suçlamalar net değil
Shiplyuk ve meslektaşlarının gizli bilgileri nerede ve nasıl paylaşmakla suçlandıkları net değil. Reuters geçen yıl Shiplyuk'un 2017 yılında Çin'de düzenlenen bir konferansta bunu yaptığından şüphelenildiğini bildirmişti. Aralarında 2022 yılında tutuklanmasından kısa bir süre sonra hayatını kaybeden kuantum optik uzmanı Dmitri Kolker'in de bulunduğu diğer bazı tutuklu Rus bilim insanlarının da Çin'e gizli bilgileri aktarmakla suçlandığı bildirilmişti. Shiplyuk 2019 gibi yakın bir tarihte Pekin'de önde gelen bir bilimsel konferansta yer aldı ve Çin, Ukrayna'nın işgali nedeniyle Batı'nın uyguladığı yaptırımların ortasında Rusya'nın en önemli uluslararası ortağı olarak ortaya çıktı. Ancak analistler Kremlin'in Çin'le ortaklığına hala temkinli yaklaştığını ve en ileri teknolojisini paylaşmaktan çekindiğini söylüyor.
© 2024 The New York Times Company
