Mark Mazzetti, Natan Odenheimer, Aaron Boxerman, Ronen Bergman ve Adam Goldman / The New York Times
Sonunda, acımasız bir savaşın başlamasına yardımcı olan korkutucu lider ciddi bir tehdit gibi görünüyordu. Bir İsrail insansız hava aracı tarafından çekilen videoda, Gazze Şeridi'ndeki bir binanın yıkıntıları arasında tek başına oturan, ağır yaralı ve üstü başı toz olmuş bir adam, bir kefiyeye sarınmış ve doğrudan kameraya bakıyordu. İsrailli yetkililere göre bu adam Hamas'ın lideri Yahya Sinvar'dı. Bakışmalar 20 saniye kadar sürdükten sonra adam meydan okurcasına kırık bir tahta parçasını insansız hava aracına doğru fırlattı. Yetkililer çok geçmeden bir İsrail askerinin adamı başından vurduğunu ve bir tank mermisinin binanın bir kısmını dümdüz ettiğini anlattı.
Böylece dünyanın en çok aranan adamlarından biri için uzun zamandır devam eden av sona erdi. Bu az, Sinvar'ın düzenlenmesine yardım ettiği 7 Ekim 2023'teki acımasız İsrail saldırısından saatler sonra başladı ve o yıldan bu yana İsrail ordusu tarafından yerle bir edilen Gazze'nin pek çok bölgesine benzeyen Refah mahallesinin yıkımının ortasında sona erdi. Arama çalışmalarında İsrailli komandolar ve casusların yanı sıra İsrail'in iç istihbarat servisi Shin Bet'in genel merkezinde ve CIA'de kurulan özel bir birim de yer aldı. ABD tarafından sağlanan bir elektronik gözetleme ağı ve yere nüfuz eden radar kullanıldı.
Eylülde Refah'taydı
Sinvar'ın ölümünden bu yana geçen bir yıl içindeki hareketleriyle ilgili yeni ayrıntılar ortaya çıktı. İsrailli istihbarat görevlileri ağustos ayından bu yana Sinvar'ın ya da muhtemelen diğer üst düzey Hamas liderlerinin Refah'ın Tel al-Sultan mahallesinde olabileceğine dair artan kanıtlar görmüşlerdi. Orada yüzleri kapalı bir şekilde dolaşan, bazen etrafları korumalarla çevrili olduğu anlaşılan ve üst düzey Hamas yetkilileri ya da rehineler olduklarını düşündüren insanlar gözlemlediler. Eylül ayında da bir tünelden toplanan idrarda Sinvar'ın DNA'sını buldular.
Sonunda Sinvar, Tel el Sultan'da rutin devriye gezen bir grup asker tarafından tesadüfen bulundu ve öldürüldü. Ancak İsrail güçleri, üst düzey Hamas yetkililerinin muhtemelen İsrailli rehinelerle birlikte orada saklandığı istihbaratına dayanarak haftalarca mahalleyi taramıştı. İsrailli yetkililere göre Sinvar, bu yaz saklandığı ve ağustos sonunda altı İsrailli rehinenin öldürüldüğü tünel kompleksinden sadece birkaç yüz metre uzakta, yer üstünde öldü.
Bir yıldır hayalet gibiydi
Sinvar'ın aranması ve nihayetinde geçen hafta öldürülmesiyle ilgili bu ayrıntılar, hassas istihbarat operasyonları hakkında konuşmak üzere adlarının açıklanmaması koşuluyla İsrailli ve Amerikalı hükümet yetkilileriyle yapılan görüşmelere ve The New York Times tarafından elde edilen gizli İsrail hükümet belgelerine dayanıyor. Sinvar, Hamas liderliğindeki 7 Ekim saldırılarından bu yana hayalet gibiydi. Geçen bir yıl boyunca çok az görüntülendi vardı ve zamanının çoğunu yeraltında gizlenerek geçirdiğine inanılıyordu.
İsrail'in en önemli askeri başarısı
Yine de devam eden bir savaşta Hamas güçlerine komuta etti ve ateşkes ve İsrailli rehinelerin serbest bırakılması için yapılan müzakerelerde aktif bir rol oynamayı başardı. Tehlikeli anları da oldu. 31 Ocak'ta İsrailli komandolar, Sinvar'ın orada saklandığı istihbaratına dayanarak Han Yunus'ta İsrailli yetkililer tarafından “Krallık” olarak adlandırılan ayrıntılı bir tünel ağına baskın düzenledi. Orada olduğu ancak birkaç gün önce sığınağı terk ettiği ortaya çıktı. Sinvar orada yığınla İsrail şekeline ek olarak, Hamas liderleri arasında 7 Ekim saldırılarını planlayan ve belgelerde “Büyük Proje” olarak adlandırılan gizli toplantıların ayrıntılarını içeren belgeler bıraktı. Sinvar'ın öldürülmesi belki de İsrail'in savaştaki en önemli askeri başarısıydı ve Hamas liderinin ortadan kaldırılmasının ve grup liderliğinin çökertilmesinin çatışmayı sona erdirecek ve 7 Ekim 2023'te yakalanan ve hala Gazze'de tutulan İsrailli rehineleri serbest bırakacak bir anlaşmaya yol açabileceği umutlarını artırdı. Ancak ölümünden bu yana hem İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu hem de Hamas savaşı sürdürme sözü verdi.
Bütün yaz izine rastlanmadı
Cuma günü yayınlanan bir bildiride Hamas, Sinvar'ın ölümünün grubun savaşçılarının sadece güçlerini, kararlılıklarını ve azimlerini arttıracağını söyledi. Sinvar son anlarında güçten düşmüş olabilir ama Hamas'ın açıklamasında onun "işgal ordusuyla en ön saflarda çarpışan ve onunla yüzleşen” meydan okuyan bir savaşçı olduğu imajını yansıtmaya çalıştı. Bu yılın başlarında İsrail istihbaratı, İsrailli yetkililere dayandırılan ve şehrin altındaki bir tünelde saklandığını söyleyen haberlere cevaben Sinvar'ın Han Yunus'un merkezindeki bir sığınaktan kaçtığı sonucuna vardı. Oradan şehrin batı kısmına çekildi ve sonunda Refah'a yerleşti.
Yazın büyük bir bölümünde Sinvar'ın izine rastlanmadı. Yetkililer elektronik haberleşmeyi bıraktığını ve bu sayede İsrail ve ABD istihbarat örgütlerinin kurduğu izleme ağından kurtulduğunu söylediler. Refah ve Han Yunus arasında hareket ettiği ve insan kuryelerden oluşan bir ağ kullanarak Hamas yetkilileriyle irtibat halinde olduğu düşünülüyordu ama hareketleri hakkında çok az bilgi vardı. Ardından ağustos ayında Tel el-Sultan'ı işaret eden kanıtlar artmaya başladı.
Hayatta olup olmadığı tartışıldı
İsrail güçleri 31 Ağustos'ta, Hamas'ın 7 Ekim 2023'te bir müzik festivalinde esir aldığı beşi öldürülmüş altı rehinenin cesedini Tel el-Sultan'daki bir yeraltı tünel kompleksinde buldu. İsrailli askeri yetkililer rehinelerin kendilerini kaçıranlar tarafından birkaç gün önce infaz edildiklerine inandıklarını söyledi. Haftalar sonra, aynı tünel kompleksini araştırırken, İsrail güçleri bir idrar örneği üzerinde yapılan DNA testiyle, İsrail hapishanelerinde geçirdiği on yıllar boyunca genetik ve diğer bilgilerine sahip oldukları Sinvar'ın bir noktada orada saklandığını doğruladı. Ancak nerede olduğunu hiçbir zaman tespit edemediler ve İsrailli istihbarat yetkilileri arasında Hamas liderinin gerçekten ölmüş olabileceğine dair tartışmalar yaşandı.
Şans eseri öldürüldü
Son haftalarda Tel al-Sultan çevresinde toplanan istihbarat İsrail güçlerini mahalledeki devriyeleri arttırmaya sevk etmişti ve İsrailli bir askeri yetkili bölgedeki operasyonların kesin istihbaratla yönlendirilen baskınlardan ziyade ordunun ipucu toplama girişimleri olduğunu söyledi. Çarşamba günü Sinvar'ın öldürülmesi İsrailliler için şans eseri oldu. O sabah Tel al-Sultan'da faaliyet gösteren bir İsrail eğitim tugayından askerler, biri diğer ikisini takip eden üç adamın evden eve dolaştığını fark etti. Adamlardan birinin Sinvar olduğunu bilmiyorlardı. İsrail askeri sözcüsü Tuğamiral Daniel Hagari perşembe gecesi yaptığı açıklamada “Yahya Sinvar kuvvetlerimizin uzun süredir kuşattığı bir bölgede saklanıyordu. Orada olduğunu bilmiyorduk ama kararlı bir şekilde operasyona devam ettik" dedi.
Sinvar'ı yeryüzüne neyin çıkardığı belli değil ancak İsrailli yetkililer tünellerdeki tüm Hamas üyelerinin zaman zaman karanlık ve klostrofobik koşullardan kaçıp temiz hava solumak zorunda kaldıklarını söylediler. İsrailli yetkililer, Hamas'ın askeri kanadının karanlık şefi Muhammed Deif'in ölümüne neden olan temmuz ayındaki hava saldırısının, Deif'in yeryüzüne çıktığı böyle bir olay sırasında düzenlendiğini söyledi. Son haftalarda İsrail birlikleri Refah çevresindeki çok sayıdaki tüneli temizlemek için saldırılarını artırdı. Hassas askeri taktikler hakkında basına konuşma yetkileri olmadığı için adlarının açıklanmaması koşuluyla konuşan iki İsrailli askeri yetkiliye göre, ordu tünellerin bu kısımlarında rehine olmadığını değerlendirdiğinde savaşçıları dumanla uzaklaştırmak için bazılarını zehirli olmayan yoğun gazla bile doldurdu.
İsrail askerlerinin çarşamba günü üç kişiyi tespit etmesinin ardından çatışma çıktı ve bir İsrail askeri ağır yaralandı. İsrail askeri sözcüsü Nadav Shoshani, üç kişiden ikisinin bir binaya, üçüncüsünün ise bitişikteki bir binaya kaçtığını söyledi. Askerler ilk iki savaşçıyı öldürdükten sonra dikkatlerini diğer binadaki adama çevirdi ve binanın içini incelemek üzere bir insansız hava aracı görevlendirdi. Üst kattan harabe bir eve giren drone, bir sandalyede oturan ve kimliğini gizlemek için yüzü sarılı ve yaralı bir adamın görüntülerini yakaladı. Görüntülere göre adam insansız hava aracına bir sopa fırlattı. İsrailli yetkililer bir keskin nişancının adamı başından vurduğunu ve bir tankın da binaya ateş açtığını söyledi.
O sırada hava kararmak üzereydi ve birlikler Hamas'ın boşalttığı binalara sık sık kurduğu bubi tuzaklarından kaynaklanan tehlikeyi azaltmak için perşembe sabahı iki binaya geri dönmeye karar verdi. İsrailli yetkililer tarafından olay yerinden sağlanan fotoğraflara göre, binalardan birinde otomatik silahlar, binlerce dolar değerinde İsrail parası ve hatta bir paket Mentos nane şekeri bulundu. Askerler enkazda Sinvar'a çok benzeyen, alnında büyük bir delik ve dizinde bir kesik olan bir adam buldular. Ağır yaralı olan adam başından vurulmadan önce sağ kolundaki kanamayı durdurmak için bir elektrik kablosu bağlanmıştı.
İsrailliler DNA testinde kullanmak üzere parmaklarından birini kestiler ve Sinwar'ın İsrail hapishanesinde geçirdiği yıllara ait diş kayıtlarıyla eşleştirmek üzere dişlerinin fotoğraflarını çektiler. Parmak izleri ve diş kayıtlarına dayanarak İsrailli yetkililer bu kişinin Sinwar olduğunu belirledi. Perşembe akşamı ceset Tel Aviv'deki İsrail Ulusal Adli Tıp Enstitüsü'ne ulaştı ve burada enstitü başkanı Dr. Chen Kugel tarafından otopsi yapıldı.
© 2024 The New York Times Company
