Vivian Yee / The New York Times
Bir yıldan uzun bir süre önce İsrail'e saldırma kararı alarak Ortadoğu'yu kasıp kavuran savaşı başlatan Hamas lideri Yahya Sinvar'ın öldürülmesi akan kanı durdurmanın anahtarı olabilir. İsrail'in Gazze Şeridi'nde Hamas'ın başını kestiğine göre zafer ilan edip yoluna devam etmeye hazır olabileceği, morali bozulmuş Hamas'ın ise ateşkes görüşmelerinde daha esnek davranabileceği düşünülüyor. Ya da, en azından, bu sonuç büyük olasılıkla ilgili ülkelerin çoğu tarafından memnuniyetle karşılanacaktır. Analistlere göre savaşmaya devam edeceklerine dair verdikleri sözlere rağmen Hizbullah, Hamas ve İran'ın diğer vekilleri de çıkış yolları arıyor olabilir, her ne kadar İsrail kazanmaya pek hevesli görünmese de.
Bölgedeki ülkeler ateşkes istiyor
Uluslararası Kriz Grubu'nda Orta Doğu uzmanı olan Michael Wahid Hanna, Arap ülkelerinden bahsederken, "Hepsi de çıkış yolları için çok hevesli. Başından beri öyleydiler. Bu tüm bölge için zor bir durum. Durumun çok daha kötüye gidebileceği pek çok yol var" dedi. Gazze'de İsrail ve Hamas arasındaki savaşın hemen yanı başındaki Mısır ve Ürdün defalarca ateşkes çağrısında bulundu. Halklarının Gazze ve Lübnan'da sivillerin çektiği acılardan duyduğu ıstırabın ötesinde, bölgeyi sarsan istikrarsızlığı sona erdirmek ve ekonomilerine verilen zararı durdurmak istiyorlar.
Körfez Arap monarşileri de sükunet için bastırdı. Katar Başbakanı ve Dışişleri Bakanı ile Suudi Arabistan Dışişleri Bakanı perşembe günü Dışişleri Bakanı Antony Blinken ile yaptıkları görüşmelerde çatışmaların sona erdirilmesi için çalışılması konusunu ele aldılar. Güvenli bir ortam sadece iş dünyası için faydalı olmakla kalmıyor, aynı zamanda Körfez Ülkeleri, iddialı ulusal kalkınma planlarının, özellikle komşuları İran'ın da dahil olduğu sürekli çatışmalara sahne olan bir bölgede başarılı olamayacağının da farkındalar.
"Hepsi köşeye sıkışmış durumda"
Analistler, savaşçı tutumlarına rağmen İsrail'in en amansız düşmanları olan ve direniş ekseni olarak adlandırılan İran ile Lübnanlı grup Hizbullah, Husiler ve Irak'taki çeşitli silahlı savaşçılar gibi desteklediği silahlı grupların bile kendileri için giderek daha yıkıcı ve riskli hale gelen bu çatışmadan bir çıkış yolu arıyor olabileceğini söylüyor. Uluslararası Stratejik Araştırmalar Enstitüsü'nde Orta Doğu güvenlik uzmanı olan Emile Hokayem, “Hepsi köşeye sıkışmış durumda. Direniş ekseni şu anda kesinlikle ama kesinlikle geri adım atmış durumda" dedi.
Çatışmayı takip eden analistler ve ABD'li yetkililer, İran'ın en azından 7 Ekim 2023'ten sonra İsrail ile topyekûn bir savaş arayışında olmadığını söylüyor. Analistlere ve yetkililere göre İran, Hamas'ın İsrail'e yönelik saldırılarını kendi saldırılarıyla takip etmeyi başlangıçta reddetti ve İsrail'in kendi topraklarına yönelik saldırılarına karşılık verse de İsrail'in yıkıcı bir karşılık vermesine neden olacak bir misillemeden kaçındı. Ancak ateşkes konusunda anlaşmak bu aktörlerden çok İsrail ve Hamas'a bağlı. İsrail'de pek çok kişi Gazze'de tutulan İsrailli rehinelerin geri getirilmesi ve İsrail ordusu ile ekonomisi üzerindeki baskının azaltılması için çatışmaların sona erdirilmesi çağrısında bulunurken, ülke liderleri savaşı defalarca tırmandırdı.
İsrail geçtiğimiz aylarda Lübnan'a asker gönderdi, hava saldırılarında binlerce kişiyi öldürdü, Yemen ve Suriye'yi vurdu, Hamas ve Hizbullah'ın üst düzey liderlerine suikastlar düzenledi ve Gazze'nin kuzeyine büyük bir saldırı daha düzenledi. Ve halen İran'ın bir önceki füze saldırısına yapacağı misilleme bekleniyor. İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, İsrail'in Sinvar'ın ölümünü duyurmasının ardından perşembe günü yaptığı video açıklamasında “Bugün kötülük ağır bir darbe aldı ancak önümüzdeki görev henüz tamamlanmadı” dedi.
İran ve vekilleri hala tahribat yaratma kapasitesine sahip ve Hizbullah ile Irak'taki İran destekli birkaç milis çarşamba günkü cinayetin ardından meydan okudu. İran bağlantılı Iraklı silahlı grup Seyyid El Şüheda'nın sözcüsü Kadhim El Fartusi, “Direniş, katillerinden intikam almak için Sinvar gibi yüzler değil binler yaratacaktır” dedi. Hizbullah, liderliğinin İsrail'le çatışmasında “yeni ve tırmanan bir aşamaya” geçme emri verdiğini söyledi ancak ayrıntı vermedi ve Hamas da son adamına kadar savaşmaya yemin etti.
"Bölge sakinleşmeye başlayabilir"
Yine de Sinvar'ın ölümünün İran'dan ya da vekillerinden büyük bir tepki alması beklenmiyor. Analistlere göre İran medyası ve yetkilileri Sinvar'ı “şehit” olarak lanse etmeye başlamış olsa da, ölümü bekleniyordu. Temmuz ayında Tahran'ı ziyaret ederken öldürülen ve İran'ın İsrail'e füze yağdırmasına yol açan bir önceki Hamas lideri İsmail Haniye suikastının aksine Sinvar'ın Gazze'den uzakta ölmesi, Haniye'ye kıyasla onun öldürülmesini İran için daha az utanç verici hale getirdi.
Iraklı savaşçılardan birinin üst düzey bir komutanı, kendisi gibi savaşçıların aylardır söylediklerini tekrarladı: İran ve ortakları Hamas'ın Filistin mücadelesine tek başına odaklanmasından çok fazla zarar görüyor ve bu da tüm bölgeyi ateşe sürüklüyordu. Komutan konunun hassasiyeti nedeniyle isminin açıklanmasını istemedi. Sinvar'ın öldürülmesiyle birlikte bölgenin sakinleşmeye başlayacağına inandığını söyledi.
İran aynı zamanda yıllar içinde tavsiye, silah ve finansmanla özenle kurduğu vekillerinin giderek artan zararını sınırlamaya çalışıyor. Bu grupların İran'ı korumaya yardımcı olması gerekiyordu. Şimdi ise onlar yüzünden kendisini saldırı altında buluyor. Avrupa Dış İlişkiler Konseyi'nde İran analisti olan Ellie Geranmayeh, “Benim hissim İranlıların burada bir nefes alma ve rahatlama arayışında oldukları yönünde” diye konuştu.
Geranmayeh İran'ın şiddeti yatıştırmak için ek adımlar atabileceğini, belki de Hamas'ın Gazze'de kalan liderlerine Sinvar'ın intikamını hala Gazze'de bulunan İsrailli esirleri infaz ederek almamaları çağrısında bulunabileceğini söyledi. Rehineler İsrail ve Washington için siyasi açıdan çok önemli ve onların ölümü ateşkes şansını daha da azaltacaktır. Geranmayeh, İran'ın İsrail ve ABD'ye rehinelere yönelik intikam çağrılarının ılımlı hale gelmesine yardımcı olduğunu göstermesinin gerilimi düşürebileceğini söyledi.
© 2024 The New York Times Company
