Jeanna Smialek ve Natalie Kitroeff / New York Times
Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Başkanı Donald Trump, Amerika'nın ticaret ortaklarına yönelik kapsamlı gümrük vergileri açıklaması, küresel ekonomik düzeni yeniden yapılandırırken ABD ile en yakın müttefiklerinden bazıları arasındaki uçurum da derinleşti.
Trump'ın çarşamba günü açıkladığı ve “karşılıklı” olarak adlandırdığı planı, düzinelerce ülkeye vergi dalgası uygulayacak. Amerika'nın bu plandan etkilenecek en önemli ticaret ortakları arasında, plan kapsamında yüzde 20 gümrük vergisiyle karşı karşıya kalacak olan Avrupa Birliği ülkeleri ve mevcut vergilerin üzerine yüzde 34 daha ekleyecek olan Çin yer alıyor.
Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen Perşembe sabahı erken saatlerde yaptığı basın açıklamasında yeni gümrük vergilerinin “dünya ekonomisine büyük bir darbe” anlamına geldiğini söyledi. Von der Leyen, “Küresel ekonomi büyük ölçüde zarar görecektir. Belirsizlik artacak ve daha fazla korumacılığın yükselişini tetikleyecektir” diye de ekledi.
ABD ile özellikle yakın ekonomik ilişkileri olan Meksika ve Kanada, ithal araçlar, araç parçaları, çelik, alüminyum ve ABD-Meksika-Kanada Anlaşması kuralları çerçevesinde ticareti yapılmayan diğer mallar için Başkan'ın daha önce açıkladığı vergilerin ötesinde herhangi bir yeni tarifeye tabi olmayacak.
Asya ülkeleri en çok etkilenenlerden
Yeni vergiler, Kanada ve Meksika dışındaki tüm ülkelere uygulanan yüzde 10'luk temel gümrük vergisinin yanı sıra, diğer ülkelerin ABD ihracatına uyguladığı gümrük vergilerine ve yönetimin haksız bulduğu diğer engellere dayanan ek gümrük vergilerini de içeriyor. Asya ülkeleri en çok etkilenenlerden bazıları oldu. Japonya ve Hindistan'a uygulanan gümrük vergileri yüzde 20'den fazla olacak; Vietnam, Kamboçya, Bangladeş ve Sri Lanka gibi ülkeler ise daha da yüksek oranlarla karşı karşıya kalacak.
Bir veri analiz firması olan Exiger, yükün en ağırının 149 milyar dolarlık ek gümrük vergisiyle karşı karşıya kalacak olan Çin ihracatına bineceğini, Vietnam mallarının 63 milyar dolar, Tayvan ürünlerinin 37 milyar dolar ve Japon mallarının 36 milyar dolarlık gümrük vergisiyle karşı karşıya kalacağını hesapladı. Firma açıklamayı “kaynak bulma, fiyatlandırma ve jeopolitik stratejiyi yeniden şekillendirecek muazzam bir politika değişikliği” olarak nitelendirdi.
Çok cepheli hücum, ABD’nin küresel müttefiklerini de şaşkına çevirdi.
'Sonuçları korkunç olacak'
Perşembe sabahı erken saatlerde yaptığı açıklamada von der Leyen, “Sonuçları dünya çapında milyonlarca insan için korkunç olacak” dedi ve ekledi: “Düzensizlik içinde bir düzen yok gibi görünüyor, yaratılan karmaşa ve kaos için net bir yol yok.”
ABD’nin Avrupalı müttefikleri, daha önceki çelik ve alüminyum tarifeleri dalgasına misilleme yapmayı planladıklarını açıkladılar ve müzakerelerin başarısız olması halinde, büyük teknoloji şirketleri gibi hizmetler için potansiyel olarak engeller oluşturmak da dahil olmak üzere, artan ticaret çatışmasına başka önlemlerle yanıt vereceklerini açıkça belirttiler.
AB'nin tepkisi önemli çünkü; bir bütün olarak ele alındığında, 27 ülkesi ABD'nin tartışmasız en önemli ekonomik ilişkisini oluşturmakta. AB ülkeleri, tek başlarına Amerikan ithalatının neredeyse beşte birini karşılıyorlar ve Avrupalı tüketiciler Amerikan hizmetleri için büyük bir pazar.
Diğerleri ise daha çok “bekle ve gör” yaklaşımını benimsedi.
Avustralya Başbakanı Anthony Albanese, ABD'nin ülkeye yüzde 10 gümrük vergisi uygulamasının “mantıklı bir temeli olmadığını” söyledi. Ancak Avustralya'nın misilleme yapmak için yarışmayacağını söyleyen Albanese, ülkenin “daha yüksek fiyatlara ve daha yavaş büyümeye yol açan dibe doğru bir yarışa katılmayacağını” söyledi.
Ticaret ortakları için zor bir başlangıç noktası
Ortak nokta, Amerika'nın dostlarının birçoğunun kendilerini Washington'a karşı savunma pozisyonunda bulmaları ki bu da uluslararası ilişkileri ve küresel düzeni önümüzdeki yıllarda değiştirebilecek bir tutum. Pek çok kişi nihai hedefin ne olabileceğini sorguluyor. Trump zaman zaman otomobil üreticileri ve ilaç üreticileri gibi şirketleri ABD'de üretim yapmaya zorlamak istediğini savundu. Ayrıca amacın sadece “adaletsizliği düzeltmek” olduğunu da söyledi. Ve gümrük vergilerinin vergi indirimlerinin ödenmesine yardımcı olacağını söyledi.
Amerika'nın küresel ortakları için amaç önemlidir. Eğer amaç ticaret sistemini daha adil hale getirmekse, bu müzakereye açık olunduğu anlamına gelir. Örneğin Avrupa, Trump yönetimini daha az agresif bir tutum takınmaya zorlamak için otomobillere yönelik gümrük vergileriyle oynayabilir.
Eğer mesele Amerikan kasası için para toplamaksa, bu ticaret ortakları için daha zor bir başlangıç noktası. Bu durumda, planlanan gümrük vergilerini azaltan bir anlaşma bulmak, potansiyel gelirleri azaltmak anlamına gelecektir. Bu belirsizlik ortamında Amerika'nın müttefikleri bir yandan ölçülü tepkiler verirken diğer yandan da neler olabileceği konusunda olabildiğince çok şeyi analiz etmeye çalışıyorlar.
Ancak diğer jeopolitik konuların ticaret çatışmasıyla yakından bağlantılı hale gelmesi, geri adım atma planlarını daha da zorlaştırdı. Örneğin, askeri hedefler ve teknoloji düzenlemeleri ticaretle ilgili tartışmalara dahil oldu.
Japonya, Güney Kore ve Avrupa dahil olmak üzere yeni gümrük vergilerini geri püskürtmek isteyebilecek ülkeler, ABD'nin uzun süredir devam eden askeri yardımından geri çekilme riskiyle karşı karşıya. Trump ülkeleri kendi savunmaları için daha fazla yük üstlenmeye çağırıyor. Trump ayrıca özellikle Avrupa'nın, içerik standartlarını uyguladıklarından emin olmayı amaçlayan düzenlemeler de dahil olmak üzere, büyük teknoloji şirketleri üzerindeki kısıtlamaları azaltmasını istiyor ve AB'nin tüketim vergisi sistemini hedef alıyor.
Şimdi asıl soru ABD'nin ticaret ortaklarının buna ne kadar hızlı yanıt vereceği. Örneğin Avrupalı liderler, öncelikle son gümrük tarifelerinin ayrıntılarını sindirmek istediklerini açıkça belirttiler. Ancak her şey başarısız olursa karşılık vereceklerini de açıkça ifade ettiler.
Bir siyasi araştırma şirketi olan Eurasia Group'un Avrupa Genel Müdürü Mujtaba Rahman, “Gerilimi tırmandırmak istemiyorlar; arzuları anlaşma yapmak” dedi. Ancak Rahman, “bu yönetim karşısında inandırıcı olabilmek için ekonomik güç gösterisinde bulunmak zorundasınız” diye de ekliyor.
© 2025 The New York Times Company
