Ben Hubbard, Lara Jakes / New York Times
TBMM, İsveç’in NATO'ya katılmasına izin verilmesi yönünde oy kullandı. Yeni karar Türkiye'nin ABD ile ilişkilerini gölgeleyen ve Batı'nın Rusya’yı Ukrayna’dan çıkarma çabalarını engelleyen diplomatik çıkmazı hafifletti. İsveç oylaması 600 üyeli Meclis’te 287'ye 55 oyla kabul edildi. Karar Resmi Gazete’de yayınlandıktan sonra hızlı bir şekilde yürürlüğe girecek. Böylece İsveç’in NATO’ya katılımını onaylamayan tek ülke olarak Macaristan kaldı. Bu durum da ittifaka yeni bir üye eklenmesi için gereken oy birliğinin sağlanmasını engelliyor.
İttifaka katıldığında koruma sağlanacak
Tasarının kabul edilmesi Ukrayna'ya Rusya'nın işgalini geri püskürtmek için yeterli silah sağlamakta zorlandığı NATO’da Rusya'ya karşı caydırıcılığını artırmanın yolunu açıyor. İsveç’in NATO’ya katılımı İskandinav topraklarının geniş bir bölümünü askeri operasyonlara açacak ve saldırı durumunda diğer ülkeler otomatik olarak İsveç’e kadar koruma sağlayacak.
“Müttefik değilseniz tartışma farklıdır”
Reuters, NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg’in Türkiye'den gelen haberleri memnuniyetle karşıladığını yazdı. Ancak, "Macaristan'ın ulusal onayını mümkün olan en kısa sürede tamamlayacağına da güveniyorum. İsveç taahhütlerini yerine getirdi. İsveç'in üyeliği NATO'yu daha güçlü ve daha güvenli kılıyor” dedi.
Eski NATO Genel Sekreter Yardımcısı Camille Grand, "İttifaka üye olmak İsveç'in baskı veya saldırı altında olması durumunda NATO'nun onu savunup savunmayacağı konusunda hiçbir tartışmanın olmayacağı anlamına gelir. Ukrayna'da çok açık bir şekilde gördüğümüz gibi, en yakın NATO ortağı olabilirsiniz, ancak müttefik değilseniz tartışma farklıdır” dedi.
"Bir adım daha yaklaştık"
Meclis’in İsveç’in ittifaka katılmasına karar vermesi yine de ülkenin katılımını garanti etmiyor. Türkiye ittifaka resmi onayı vermeyi erteleyebilir. Parlamentosu 15 Şubat'a kadar tatilde olan Macaristan'ın ne zaman onay verebileceği henüz belli değil. Yine de İsveç Başbakanı Ulf Kristersson, sosyal medya platformu X’te Türkiye'deki olumlu gelişmelere övgüde bulundu: "Bugün NATO'nun tam üyesi olmaya bir adım daha yaklaştık."
Macaristan destek karşısında taviz isteyebilir
Oylamadan önceki gün Macaristan Başbakanı Viktor Orban, İsveç Başbakanı’nı üyelik konusunda müzakere etmek üzere Macaristan’a davet etti. Macaristan'ın desteği karşılığında taviz isteyebileceğini öne sürüldü.
İsveç gazetesi Aftonbladet’in yayınladığı İsveç Başbakanı’na yazılmış diplomatik mektupta Orban "İsveç ile Macaristan arasındaki herhangi bir siyasi ve güvenlik düzenlemesinin temelinde güçlü bir güven olması gerektiğine inanıyorum" dedi. Orban, daha yoğun bir siyasi diyaloğun ülkeler arasındaki karşılıklı güveni güçlendirmeye yardımcı olabileceğine inandığını söyledi. İsveç haber ajansı TT'ye göre İsveç Dışişleri Bakanı Tobias Billstrom, müzakere etmek için herhangi bir neden görmediğini ancak iki ülkenin diyalog kurabileceğini ve soruları tartışmaya devam edebileceğini söyledi.
Oy birliği gerekli
Türkiye'deki oylama, Rusya'nın Ukrayna'yı tam kapsamlı işgal etmesinden yaklaşık iki yıl sonra, yıllardır askeri açıdan bağlantısız olan İsveç ve Finlandiya'nın ittifaka katılmak için resmi olarak başvuruda bulunmasıyla gerçekleşti. Süreç, kurum üyelerinin (şu anda 31) oybirliğiyle desteklenmesini ve onaylarının en kısa sürede alınmasını gerektiriyor.
Ancak Ukrayna'daki savaş boyunca Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile samimi ilişkiler sürdüren Türkiye ve Macaristan direndi. Macar yetkililer, İsveç'in Macar demokrasisinin durumuna yönelik eleştirilerine karşı çıktı ve Cumhurbaşkanı Erdoğan, iki İskandinav ülkesini, Türkiye'nin terörist olarak gördüğü muhalifleri koruyarak ülkenin güvenlik kaygılarını ihmal ettiklerini açıkladı. Diğer NATO ülkelerinden yetkililer, Erdoğan'ı ittifakın kurallarını sessizce iç siyasi kazanç elde etmek için kullanmakla ve Türkiye'nin tutumunu değiştirmesi için lobi yapmakla suçladı.
İsveç anayasasında terörle mücadele değişikliği yaptı
İsveç, Türkiye'nin kaygılarını hafifletmek için, anayasasını terörle mücadele yasalarını daha sıkı hale getirecek şekilde değiştirmek de dahil olmak üzere kapsamlı adımlar attı. Mart ayında hem Macaristan hem de Türkiye Finlandiya konusundaki rotasını değiştirdi ve ülkenin katılımını onayladı. Finlandiya kısa süre sonra NATO'ya katıldı. Ancak Erdoğan farklı nedenler sunarak İsveç'in teklifine direnmeye devam etti. Temmuz ayındaki zirve öncesinde NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, Türkiye'nin İsveç'in katılım hedefini desteklemeyi kabul ettiğini açıklamıştı. Günler sonra Erdoğan Türk medyasına İsveç'in hâlâ daha fazlasını yapması gerektiğini ve konunun kendisinin değil Meclis’in elinde olduğunu söyledi
İsveç'teki protestocuların halka açık yerlerde ateş açması ve Kur'an'a saygısızlık yapması da görüşmeleri engelleyen olaylardı. Bu durum Türkiye'nin İsveç yetkililerini İslamofobi ile mücadelede yeterince çaba göstermemekle suçlamasına yol açtı.
Türkiye’ye F-16 satışı
Erdoğan ayrıca İsveç meselesini Türkiye'nin diğer NATO üyelerinden gelen talepleriyle de ilişkilendirdi. Türkiye'nin İsveç'i desteklemesiyle eş zamanlı olarak ABD'nin, Türkiye'de halihazırda sahip olan 20 milyar dolarlık Amerikan yapımı F-16 savaş uçağı paketinin ve jetler için yükseltme kitlerinin satışını onayladığını öne sürdü. Biden yönetimi anlaşmayı desteklediğini söyledi ancak Kongre'de Türkiye’nin insan hakları sicilini ve İsveç'e yönelik tutumunu gerekçe göstererek Türkleri sinirlendiren bir direnişle karşılaştı.
Kanada’nın kısıtlamaları
Erdoğan da konuyu, Türkiye'nin insansız hava araçlarında kullandığı optik ekipmanlara ihracat kısıtlamaları getiren bir diğer NATO üyesi Kanada'ya baskı yapmak için kullandı. İsveç'in onayı aralık ayında TBMM Dışişleri Komisyonu tedbiri kabul edip Meclis’e gönderdiğinde ilerledi. Ancak bu haftaya kadar oylama planlanmadı.
“Teklifin gecikmesi Türkiye’ye mâl oldu”
Berlin’deki Uygulamalı Türkiye Araştırmaları Merkezi'nden Sinem Adar, Erdoğan'ın İsveç'in teklifini geciktirerek ne elde ettiğinin belirsizliğini koruduğunu söyledi. Adar bu hareketin ayrıca ülkeyi NATO müttefikleri nezdinde öngörülemez ve güvenilmez göstererek Türkiye'ye mal olduğunu söyledi. Adar, “Türkiye ile NATO'daki müttefikleri arasında zaten zayıflamış olan bir güven sorunu var. Çünkü çok önemli bir jeopolitik anda Türkiye kendi çıkarlarını ittifak çıkarlarının önüne koydu" dedi.
Son durak Macaristan
Macaristan NATO’da son durak olmaya devam ediyor. Macar yetkililer, Türkiye'nin onaylaması halinde İsveç'in teklifini engellemeyeceklerini söyledi. Ancak Macaristan'ın kararının zamanlaması ve bu kararın neden bu kadar aceleci olduğu belli değil.
Şu anda Avrupa Dış İlişkiler Konseyi'nde savunma uzmanı olan Grand, Budapeşte ve Ankara'daki liderlerin hamlelerini koordine ettiklerini varsaydığını ve İsveç'in ittifaka hızla gireceğini tahmin etme konusunda "daha temkinli" hale geldiğini söyledi. Ancak yaklaşık iki yıl sonra “Sanırım artık bunu daha da geciktirmenin saçma bir hal aldığı noktadayız” dedi.
© 2024 The New York Times Company
