Thomas L. Friedman / The New York Times
ABD Temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosi'ye saygım büyük. Ancak Başkan Joe Biden'in isteklerine de karşı çıkarak Tayvan'ı ziyaret ederse bütünüyle pervasız, tehlikeli ve sorumsuz bir iş yapmış olacak.
Bu ziyaretten iyi bir şey çıkmayacak. Tayvan, bu tamamen sembolik ziyaretin sonucunda daha güvenli veya daha müreffeh hale gelmeyecek, aksine birçok kötü sonuç da ortaya çıkabilir. Bu sonuçlara ABD'nin nükleer silahları olan Rusya ve yine nükleer silah sahibi Çin ile aynı anda dolaylı çatışmalara girmesiyle sonuçlanabilecek bir Çin askeri tepkisi de dahil.
Bu gereksiz ziyaretin tetiklemesiyle ABD ile Çin arasında Tayvan nedeniyle bir çatışma çıkarsa halihazırda Rusya ile Ukrayna üzerinden varoluşsal bir savaşla karşı karşıya olan Avrupalı müttefiklerimizin bize katılacağını düşünüyorsanız, dünyayı feci şekilde yanlış okuyorsunuz demektir.
Jake Sullivan, Çin'e yalvardı
Rusya ile olan dolaylı çatışmayla, Pelosi'nin ziyaretinin bu çatışmaya etkisiyle başlayalım. Uluslararası ilişkilerde gözünüzü ödülden, yani asıl hedeften ayırmamanız gereken anlar vardır. Bugünün ödülü çok açık: Ukrayna'nın Vladimir Putin'in gerekçesiz işgalini en azından boşa çıkardığından, hatta mümkünse bu durumu Rusya adına tersine çevirebildiğinden emin olmalıyız çünkü işgal başarılı olursa AB'nin tamamının istikrarı için doğrudan bir tehdit oluşturacaktır. Biden ve ulusal güvenlik danışmanı Jake Sullivan Ukrayna'nın Putin'in işgalini tersine çevirmesi şansını en üst düzeye çıkarmasına destek olmak için Çin'in liderleriyle bir dizi çok zorlu toplantı yaptı ve Pekin'e Rusya'ya askeri yardım sağlayarak Ukrayna ihtilafına girmemesi için yalvardı. Bu, beş aydır süren savaş nedeniyle Putin'in cephaneliği azalmışken büyük önem taşıyor.
Üst düzey bir ABD'li yetkiliye göre Biden, Çin lideri Şi Cinping'e ülkesinin Ukrayna'daki savaşa Rusya'nın yanında girmesi halinde Pekin'in en önemli iki ihracat pazarına, ABD ve Avrupa Birliği'ne erişimini riske atacağını bizzat söyledi. Çin, şu anda Putin'in birliklerinin en çok ihtiyaç duyduğu şey olan insansız hava araçları üretiminde dünyanın en iyi ülkelerinden biri.
Neden Çin'i kasıtlı olarak kışkırtmayı tercih etsin?
ABD'li yetkililerinin bana ilettiğine göre tüm belirtiler şuna işaret ediyor: ABD ve NATO'nun Ukrayna'ya Rusya ordusuna ciddi zarar veren önemli sayıda gelişmiş silah ve istihbarat desteği verdiği bir dönemde Çin de görünürdeki müttefikine askeri destek vermiyor. Bütün bunlar göz önüne alındığında, neden dünyada Temsilciler Meclisi Başkanı Pelosi, Tayvan'ı ziyaret ederek Çin'i kasıtlı olarak kışkırtmayı tercih etsin ki? En son 1997'de Newt Gingrich Tayvan'ı ziyaret eden en üst düzey ABD'li yetkili olmuştu. O dönemde Çin ekonomik ve askeri açıdan bugünden çok daha zayıftı.
"Daha kötü zamanlama olamazdı"
Bundan daha kötü bir zamanlama olamazdı. Sevgili okuyucu: Ukrayna savaşı bitmedi. Özel olarak ABD'li yetkililer Ukrayna'nın liderliği konusunda dışarıya yansıttıklarından çok daha endişeliler. Beyaz Saray ile Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy arasındaki güvensizlik basına yansıyandan daha derin.
Kiev'de gülünç işler dönüyor. Zelenski 17 Temmuz'da ülkesinin başsavcısını ve iç istihbarat teşkilatının liderini görevden aldı. Şubat ayının sonunda başlayan Rus işgalinden bu yana Zelenskiy hükümetinde yaşanan en önemli sarsıntı bu hamle oldu.
Bu kararı ABD'de Biden'ın aynı gün Adalet Bakanı Merrick Garland ve CIA Direktörü Bill Burns'ü kovmasına benzetebilirsiniz. Ancak henüz bu görevden almaların ardında neyin yattığına dair ikna edici bir açıklama haberine rastlamadım. Altından yolsuzluk veya başka maskaralıklar çıkacak korkusuyla çok fazla bel bağladığımız Ukrayna'da neler olduğuna yakından bakmak istemiyoruz sanki. Bunun tehlikelerini bir başka gün ele alacağım.
Çatışma riskini göze mi alacağız?
Bu arada ABD'li üst düzey yetkililer, Putin'in ordusunun kesin bir yenilgiyle karşı karşıya olduğunu görürse Ukrayna'ya karşı küçük nükleer silah kullanmayı düşünmeye hazır olduğuna hala inanıyor. Kısacası, Ukrayna savaşı sona ermekten, istikrardan çok uzak, bir günde ortaya çıkabilecek tehlikeli sürprizlerden hiç azade değil. İşte tüm bunların ortasında, Temsilciler Meclisi başkanının keyfi ve anlamsız bir ziyaretinin kışkırtması yüzünden Çin ile Tayvan üzerinden bir çatışma riskini göze mi alacağız?
İki süper güçle aynı anda savaşa giremezsiniz
Jeopolitik 101 dersi şunu söyler: Diğer iki süper güçle aynı anda iki cephede savaşa giremezsiniz.
Bir de Çin ile dolaylı bir çatışma potansiyeline ve Pelosi'nin ziyaretinin bunu nasıl tetikleyebileceğine dönelim. Çin basınındaki haberlere göre Şi geçen hafta yaptıkları telefon görüşmesinde Biden'a ABD'nin Pelosi'nin muhtemel ziyareti gibi hareketlerle Tayvan işlerine müdahil olması durumunda "ateşle oynayan her kimse yanacak" dedi.
Biden seçimler öncesi koz vermek istemedi
Biden'ın ulusal güvenlik ekibi, Çin'de uzun süredir insan hakları savunucusu olan Pelosi'ye neden şimdi Tayvan'a gitmemesi gerektiğini açıkladı. Ancak Biden, Pelosi'yi doğrudan arayıp gitmemesini istemedi. Muhtemelen böyle bir müdahalenin Çin'e karşı yumuşak görünmesine yol açarak yaklaşan ara seçimler öncesinde Cumhuriyetçiler'e koz vermesinden endişe etti.
Demokrat bir başkan, Demokrat Temsilciler Meclisi başkanını CIA direktöründen Genelkurmay Başkanı'na tüm ulusal güvenlik ekibinin akıllıca olmadığını düşündüğü bir diplomatik manevradan alıkoyamıyor ki bu durum siyasi işlevsizliğimizin bir göstergesi.
Biden'ın Şi'nin blöfünü görmesi, Pelosi'yi sonuna kadar desteklemesi ve Çin liderine Tayvan'ı herhangi bir şekilde tehdit ederse Çin'in de yanacağını söylemesi gerektiğini savunan bir argüman da var.
Böyle bir söylem işe yarayabilir. Hatta o an içni iyi bir his de verebilir. Ama Üçüncü Dünya Savaşı'nı da başlatabilir.
"Coğrafyasını unutan ülkelerin başı belaya girer"
Bana göre Tayvan, Pelosi'den şu anda gelmemesini istemeliydi. Tayvan'a, II. Dünya Savaşı'nın sonundan bu yana inşa ettikleri ekonomi ve demokrasiye hayranım. Son 30 yılda Tayvan'ı birçok kez ziyaret ettim, bu süre içinde ne kadar çok şeyin değiştiğine şahsen tanık oldum. Ancak Tayvan için değişmeyen tek bir şey var: Coğrafyası!
Tayvan hala küçük bir ada ülkesi, şu anda 23 milyon nüfusuyla, dev bir Çin anakarasının yaklaşık 100 mil, yani 150 kilometre kadar açığında, Kendisini anayurdunun bir parçası olduğunu iddia eden Çin'in nüfusu 1.4 milyar. Coğrafyasını unutan ülkelerin başı belaya girer.
Bunu benim pasifizmim olarak algılamayın. Gerekçesiz bir Çin işgali durumunda Tayvan demokrasisini savunmanın ABD açısından hayati bir ulusal çıkar meselesi olduğuna inanıyorum. Ama eğer Pekin ile bir çatışmaya gireceksek en azından bunun zamanlaması ve ortadaki mesele bizim kararımız olmalı. Bizim Pekin ile meselelerimiz Çin'in siber saldırılardan fikri mülkiyet hırsızlığına ve Güney Çin Denizi'ndeki askeri manevralara kadar çok çeşitli cephelerde giderek artan saldırgan davranışları.
"Çin'i dürtüklemenin zamanı değil"
Bununla birlikte, özellikle Çin siyasetinde ne kadar hassas bir zamandan geçildiği düşünüldüğünde, Çin'i dürtüklemenin zamanı değil. Şi, bu sonbaharda gerçekleşmesi beklenen 20. Komünist Parti Kongresi'nde liderliğini süresiz uzatmanın arifesinde. Çin Komünist Partisi Tayvan ve anakara Çin'in yeniden birleştirilmesinin “tarihi görevi” olduğunu her zaman açıkça söyledi. Şi de 2012'de iktidara geldiğinden beri Tayvan çevresinde agresif askeri manevralarla bu göreve olan bağlılığını istikrarlı ve pervasız bir biçimde vurguladı. Pelosi Tayvan'ı ziyaret ederek aslında Şi'ye dikkatleri kendi başarısızlıklarından başka yöne çekme fırsatı verecek.
Şi'nin başarısızlıkları
Bu başarısızlıkları sıralayacak olursak COVID-19'un yayılmasını durdurmak için ülkenin en büyük kentlerini tamamen kapatması, patlamakta olan devasa emlak balonu, bunun tetikleyeceği bankacılık krizi, Şi'nin devlete ait endüstrilere sınırsız desteğinden kaynaklanan devasa devlet borcu sayılabilir. Tayvan'ın şu anki liderliğinin de Pelosi ziyaretinin şimdi gerçekleşmesini gönülden istediğinden ciddi olarak şüpheliyim. Bağımsızlık yanlısı Demokratik İlerleme Partisi'nden Tayvan Devlet Başkanı Tsai Ing-wen'in 2016'da seçilmesinden bu yana temkinli davranışlarını izleyen herkes, Çin'e askeri harekat için kolay bir bahane sunmadan Tayvan'ın bağımsızlığını savunmak için gösterdiği tutarlı çabalardan etkilenmelidir.
Korkarım Şi'nin Çin'inde Tayvan sorununun yalnızca askeri olarak çözülebileceği yönünde bir fikir birliği var ancak Çin bunu kendi takvimine bağlı kalarak yapmak istiyor. Bizim amacımız ise kendi takvimimiz dahilinde Çin'i böyle bir askeri çabadan sonsuza dek caydırmak olmalıdır. Ancak bunun en iyi yolu Tayvan'ın askeri analistlerin tabiriyle "kirpi"ye, yani Çin'in asla el uzatmak istemeyeceği kadar çok füzeyle dolu bir ülkeye dönüşebilmesi sağlamak için Taipei yönetimine silah sağlamak ancak bunu yaparken de Çin'in Tayvan'ı işgal etmek zorunda olduğunu düşünmesine izin vermeyecek kadar az şey söyleyip az şey yapmaktır. Bu dengeli yaklaşımdan başka bir yol izlemek çok büyük, sonuçları öngörülemeyen korkunç bir hata olur.
© 2022 The New York Times Company
