Farnaz Fassihi - Ronen Bergman / The New York Times
İran'ın Gazze'den Lübnan, Irak ve Suriye'ye kadar bölgedeki vekil milis gruplarını eğitme ve silahlandırma konusunda uzun bir geçmişi var. Hamas'ı askeri olarak destekliyor ve son 16 yıldır İsrail ve Mısır tarafından abluka altında tutulan, yoksul ve yoğun nüfuslu bir kıyı şeridi olan Gazze'de mevcut olan yetenek ve malzemeye uygun bir yerli füze ve roket sistemi tasarlayıp üretmesine yardımcı oldu.
Geçen yıl boyunca İran ve vekillerinin İsrail'e karşı daha saldırgan bir yaklaşım sergilemeye hazırlandıklarına dair işaretler ortaya çıktı.
Ülkenin paramiliter Kudüs Gücü'nün başı olarak İran'ın vekil milis ağını denetlemekten sorumlu olan General İsmail Ghaani, Hamas ve İran'ın da desteklediği Lübnanlı Şii milis gücü Hizbullah'ın liderleriyle gizli toplantılar yapmak üzere defalarca Lübnan'a gitti.
Nasrallah’tan saatler süren toplantı
İranlı analistlerin ve Devrim Muhafızları'nın çalışmalarını bilen beş İranlının kamuoyuna yaptığı açıklamalara göre; Gani geçen yıl boyunca İran'ın tüm vekil güçlerini koordine etmek ve birleştirmek için çalıştı.
Hizbullah lideri Hasan Nasrallah mart ayında İran destekli milislerden oluşan seçkin bir strateji grubu ile saatler süren bir online toplantı yaptı ve onlara İsrail ile yeni bir döneme damgasını vuracak -kara işgali de dahil olmak üzere- kapsamlı bir savaşa hazır olmalarını söyledi. İran ve Suriye’den olduğu aktarılan katılımcılar, toplantı hakkında kamuya açıklama yapma yetkileri olmadığı için isimlerinin gizli kalması koşuluyla konuştular.
Bu faaliyetlerin özellikle Hamas'ın geçen hafta gerçekleştirdiği ve 1200 İsraillinin ölümüne yol açarak ülkenin güvenlik algısını yerle bir eden saldırıya yönelik olup olmadığı konusunda çelişkili açıklamalar var.
Operasyon hakkında bilgi sahibi olan bazı kişiler İran, Hizbullah ve Hamas liderlerinden oluşan dar bir çevrenin bir yıl öncesinden başlayarak saldırının planlanmasına yardımcı olduğunu, militanları eğittiğini ve saldırı hakkında ileri düzeyde bilgi sahibi olduğunu söyledi. Bu açıklama Devrim Muhafızları’na bağlı üç İranlı, üst düzey liderlikle bağlantılı bir İranlı ve Hizbullah'a bağlı bir Suriyeliyle yapılan görüşmelere dayanıyor.
Diğer kişiler ise İran'ın bir miktar dahli olduğuna inandıklarını ancak bunun o kadar derin olmadığını söylüyorlar. Beyrut'ta yaşayan üst düzey bir Hamas yetkilisi olan Ali Barakeh, "Uygulama tamamen Hamas'ındı, ancak İran'ın yardım ve desteğini inkar etmiyoruz" dedi.
İran överken bile reddetti
İran'ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney, kendisi ve diğer İranlı liderler katliamı överken bile ülkesinin bir rol oynadığını açıkça reddetti. Hamaney bu hafta saldırıdan bu yana televizyonda yaptığı ilk konuşmada, "Becerikli ve zeki tasarlayıcıların (saldırı) alınlarından ve ellerinden öpüyoruz" dedi. Ancak "Son destanın Filistinli olmayanların işi olduğunu söyleyenler yanlış hesap yapıyorlar" diye de ekledi.
ABD, İsrail ve bölgedeki kilit müttefikler, ilk istihbarat çalışmalarında İran'ın saldırının planlanmasına doğrudan yardım ettiğine dair bir kanıt bulamadıklarını söylediler. Aralarında Kudüs Gücü'nün dahil olduğu operasyonlardan haberdar olan kişilerin de bulunduğu çok sayıda Amerikalı yetkiliye göre ABD, İranlı kilit liderlerin saldırı karşısında şaşırdıklarını gösteren çok sayıda istihbarat topladı.
İsrail de bildiklerini gözden geçiriyor. İsrail ordu sözcüsü Nir Dinar "İsrail istihbaratının elinde İran'ın bu korkunç saldırıyı başlattığına ya da doğrudan desteklediğine dair herhangi bir bilgi yok" dedi ve devam etti: "Öte yandan, Tahran'dakilerin cumartesi sabahı uyandıklarında olanlarla ilgili haberleri duyduklarında şaşırdıklarını düşünmek için saf olmak gerekir."
Bir yıldır eğitim aldıklarını söylediler
İran'ın ordusu ve vekilleri konusunda uzman ve Naval Postgraduate School'da doçent olan Afshon Ostovar, "Açıkçası perde arkasında neler olduğunu bilmiyoruz. Bu, gizli tutulması gereken ayrıcalıklı ve gizli bir bilgi olacak" diyor. Ostovar, İran ve Lübnan'ın saldırıya hazırlıksız yakalanmak istemeyecekleri için "belli bir düzeyde koordinasyon" olduğunu varsaymanın güvenli olduğunu da sözlerine ekledi.
İsrailli savunma yetkililerine göre, İsrail tarafından yakalanan ve sorgulanan silahlı Hamas üyeleri son operasyon için bir yıldır eğitim aldıklarını söyledi. Hamas'ın Gazze Şeridi'ndeki sözcüsü Ebu Ubeyde televizyonda yaptığı bir konuşmada grubun saldırı için 3 bin kişilik bir tabur kurduğunu ve 1500 yedek savaşçısı daha olduğunu söyledi. Salı günü İsrail bu saldırganlardan 1600'e yakınını öldürdüğünü açıkladı.
Beyrut'taki Hamas yetkilisi Barakeh verdiği bir röportajda saldırı planlarının o kadar sıkı tutulduğunu ve saldırıdan ancak cumartesi sabahı erken saatlerde aldığı bir dizi kısa mesajla haberdar olduğunu söyledi.
Beyrut’ta ortak komuta merkezi
Yine de operasyon hakkında bilgi sahibi olan İranlı ve Suriyelilere göre Lübnan ve Suriye'de eğitim veriliyordu ve Beyrut'ta gizli bir ortak komuta merkezi kurulmuştu.
İki İranlıya göre Hizbullah'ın şehir gerilla savaşında deneyimli üst düzey komandoları Suriye ve Lübnan'da Hamas üyelerini eğitiyordu. Lübnan'da yamaç paraşütçüleri eğitilirken, Suriye'de Hamas üyelerinin İsrailli topluluklara baskın yapmak ve sivilleri rehin almak üzere eğitildiklerini söylediler.
Hizbullah daha önce de Yemen'deki Husiler gibi bölgedeki diğer İran destekli milislerin eğitilmesine yardımcı olmuştu. Lübnanlı grup savaş sırasında Suriye'ye de savaşçı göndermiş ve burada Suriye ordusu ile birlikte eğitim alıp savaşmıştı.
Saldırıdan sonra bilgi alan iki İranlıya göre Hizbullah son altı ay boyunca İsrail'i yanıltmak ve dikkatini dağıtmak için Lübnan'ın kuzey sınırı boyunca ve Suriye'de provokasyonlar yarattı, böylece İsrail gerçek tehdidin bu bölgelerden geldiğini düşünecekti.
İsrail neden gafil avlandı?
İsrailli bir istihbarat yetkilisi Hamas ve diğer gruplardan yüzlerce Filistinli savaşçının ve muhtemelen daha fazlasının geçen yıllarda Suriye ve Lübnan'daki Hizbullah kamplarında eğitildiğini doğruladı. Son saldırıda başvurulan beceriler konusunda eğitilmiş olsalar da, bunun İranlıların bu eğitimi nasıl ve ne zaman kullanacaklarını bildikleri anlamına gelmediğini söyledi.
Operasyon hakkında bilgi alan İranlılardan biri, saldırıdan dört gün önce saldırıya katılan herkesin Hamas komutanları tarafından toplandığını ve tecrit edildiğini söyledi. Elektronik cihazlarına el konulmuştu ve dış dünyayla hiçbir bağlantıları yoktu; bu da İsrail'in neden gafil avlandığını açıklamaya yardımcı olabilir. Bu kişi, 7 Ekim'de, operasyonun başlamasından birkaç saat önce, Hamas komutanlarının saldırganlara İsrail'i sürat tekneleriyle, yamaç paraşütleriyle ve traktörlerle sınırdaki dikenli tel örgüleri aşarak karadan işgal edeceklerini bildirdiğini söyledi.
Saldırının nasıl gerçekleştirildiğine ilişkin bu açıklama bağımsız olarak doğrulanamadı.
© 2023 The New York Times Company
