Raja Abdulrahim / The New York Times
Ali Elshanti, arkadaşlarıyla birlikte organize ettiği yardım konvoyla çarşamba günü öğleden sonra selin vurduğu Derne kentine vardı. Libya'nın batısındaki Mısrata kentinden 15 saat önce yola çıkmışlardı. Elshanti kente vardığında gördüklerinin bir Hollywood felaket filminden fırlamış gibi göründüğünü söyledi.
Bir spor yayıncısı olan 29 yaşındaki Elshanti, Libya'nın doğusundaki iki barajın çökmesi ve takiben binlerce kişinin ölümüne yol açan sel felaketinin yol açtığı yıkıma müdahale çabalarının organize ve koordineli olmadığını söyledi.
Libya Kızılayı'nın hayatta kalanları ve cesetleri aramasına yardım ettiği Derne’den konuşan Elshanti, "Durum hâlâ çok kötü, krizde yönetim zafiyeti söz konusu. Ne yazık ki Libya'da kriz yönetimi eksikliği yaşıyoruz. Böyle bir şey yok. Sahadaki operasyon organize değil’’ dedi.
Hafta sonu Daniel Fırtınası'nın neden olduğu şiddetli yağmurlar Libya'nın kuzeydoğu kıyısındaki Derne yakınlarında iki barajı yıkıp geçerek şehrin büyük bölümünü tahrip etti ve tüm mahalleleri denize taşıdı. Seller birçok yol ve köprüye zarar vererek en çok etkilenen bölgelere erişimi engellerken, Libya'nın rakip hükümetler tarafından yönetiliyor olması da kurtarma çalışmalarını zorlaştırdı.
''Yapılacak çok şey var ama…’’
Libyalı yetkililer, barajların yıkılarak Derne ve diğer kıyı kentlerinin sokaklarında ölüm ve yıkıma yol açmasından üç gün sonra, çarşamba günü geç saatlerde müdahaleyi denetlemek üzere ortak bir operasyon odası kurulduğunu duyurdu. Libya'nın doğusundaki hükümetin İçişleri Bakanı Essam Abu Zeriba, ortak operasyon odasının güvenlik güçleriyle işbirliği içinde çalışacağını söyleyerek planı ortaya koydu.
Zamanlama, afet müdahalesinin ilk günlerinde nasıl engellendiğinin bir göstergesiydi. Sahadaki gönüllüleri koordine eden bir yardım kuruluşu olan Islamic Relief'in sözcüsü Salaheddin Aboulgasem, "İhtiyaçlar çok büyük -çok kaotik" dedi.
Merkezi İngiltere'nin Birmingham kentinde bulunan kurumun sözcüsü Aboulgasem, "Yapılacak çok şey ve bunları yapmak için çok az zaman var" dedi. Kuruluşun ilk kamyonlarının battaniye, gıda, hijyen kitleri ve şiltelerle çarşamba günü Derne’ye ulaştığını da sözlerine ekledi.
Aboulgasem’a göre; telekomünikasyon hâlâ düzensiz ve malzemeleri içeri sokmak için küçük pencereler var. Aboulgasem, "Buranın çok fazla altyapıya ve işleyen bir sivil topluma sahip olmayan bir bölge olduğunu anlamamız ve takdir etmemiz gerekiyor" dedi.
Kapsamlı soruşturma çağrısı
Libya Başkanlık Konseyi Başkanı Mohamed al-Menfi sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda "Başsavcıdan felaketle ilgili kapsamlı bir soruşturma başlatmasını istedik" ifadelerini kullandı. Menfi, "Derne kentindeki barajların çökmesine neden olan eylemlerde geri durarak ya da ihmalde bulunarak hata yapan herkesin" sorumlu tutulacağını da sözlerine ekledi.
Libya'nın batısında bulunan El Menfi'nin konseyinin çağrısı, bölünmüş ülkenin doğusundaki ana otorite olan Libya Ulusal Ordusu'nun Derne’ye girişleri kapatarak sadece kurtarma ekiplerinin ve yardım konvoylarının girmesine izin verdiği sırada geldi. Libya, batıda başkent Trablus merkezli uluslararası tanınmış hükümet ile doğuda ayrı yönetilen ve Derne’yi de içeren iki bölge arasında bölünmüş durumda.
Hayır kurumları, vatandaşlar, iş adamları ve kulüpler tarafından organize edilen gıda, ilaç, giysi ve battaniyelerden oluşan yardım konvoyları şehre ve Libya'nın kuzeydoğusunda yerlerinden edilenlerin sığındığı diğer bölgelere akmaya devam etti.
Askeri araçlar Derne’deki caddeler boyunca park halindeydi. Önceki gün ordu hayatta kalanlara kenti terk etmeleri çağrısında bulunmuş olsa da yardım görevlileri birçok kişinin kentte kalmayı ve sevdiklerini aramayı tercih ettiğini söyledi.
El Menfi, soruşturmaların "uluslararası yardım çabalarını ya da bu çabaların felakete uğramış şehirlere ulaşmasını engelleyen herkesi kapsaması gerektiğini" söyledi.
Soruşturmanın nasıl yürütüleceği belirsiz
10 yıldan uzun bir süredir rakip otoriteler iktidar mücadelesine odaklanırken altyapının çökmesine izin verilen bir ülkede soruşturmanın nasıl yürütüleceği ve Libyalıların ne kadar hesap verebilirlik görmeyi umabilecekleri belirsizdi.
Doğunun İçişleri Bakanı Ebu Zeriba, gece geç saatlerde düzenlediği basın toplantısında, belgelenen ölü sayısının 2 in 700'den fazla olduğunu ve 2 bin 500'den fazla kişinin de kayıp olduğunu açıkladı. Libyalı yetkililer daha önce selde ölenlerin sayısının 5 bindenden fazla olabileceğini ve 10 binden fazla kişinin de kayıp olduğunu söylemişti.
Resmi rakamlar ile öngörülen ölü sayısı arasındaki tutarsızlık, rakip hükümetler tarafından bölünmüş bir ülkede felakete yol açan bir doğal afetin yarattığı kaos ve dağınıklığa dikkat çekiyor. Libya, ülkenin uzun süreli diktatörü Muammer Kaddafi'yi deviren Arap Baharı devriminin ardından 10 yılı aşkın bir süredir çatışmalar, iktidar mücadeleleri ve işlevsizlikle boğuşuyor.
Derne Belediye Başkanı Abdel-Moneim al-Ghaithi, çarşamba gecesi Al-Arabiya televizyonuna verdiği demeçte, yerle bir olan mahallelerin sayısına dayanarak ölü sayısının 20 bine ulaşabileceğini söyledi.
Libya, geçen hafta Yunanistan, Türkiye ve Bulgaristan'da yıkıcı gücünü gösteren ve birçok insanın ölümüne yol açan Daniel Fırtınası'na karşı yeterince hazırlıklı değildi; ardından Akdeniz'i kasıp kavurarak kıyı şeridini vurdu ve bakımsız altyapıyı tahrip etti.
© 2023 The New York Times Company
