Ben Casselman / New York Times
Yeni bir araştırmaya göre, insanlarda bunama görülmeden önce ipotek ödemeleri, kredi kartı faturaları ve diğer mali yükümlülüklerini yerine getirmemeye başlıyor. New York Federal Rezerv Bankası ve Georgetown Üniversitesi'ndeki ekonomist ve tıp uzmanlarından oluşan bir ekip, Alzheimer ya da benzer bir hastalığın teşhisinden önceki ve sonraki yıllarda insanların borçlanma davranışlarının nasıl değiştiğini incelemek için Medicare kayıtlarını kredi bürosu Equifax'ın verileriyle birleştirdi.
Buldukları sonuç çarpıcıydı: Demans geliştiren kişiler arasında kredi puanları, hastalıkları resmi olarak tanımlanmadan çok önce keskin bir şekilde düşmeye başlıyor. Teşhisten bir yıl önce, bu kişilerin ipotek ödemelerini geciktirme olasılığı, hastalığın başlangıcından öncesine göre %17,2 ve kredi kartı faturalarını geciktirme olasılığı %34,3 daha fazlaydı. Sorunlar daha da erken başlıyor: Çalışma, insanların teşhis konulmadan beş yıl önce borçlarını ödeyemediklerine dair kanıtlar buldu.
"Sonuçlar netlik ve tutarlılık açısından çarpıcı"
Çalışmanın yazarlarından Georgetown Üniversitesi ekonomisti Carole Roan Gresenz, “Sonuçlar hem netlik hem de tutarlılık açısından çarpıcı. Kredi puanları ve temerrütler, “teşhis yaklaştıkça zaman içinde sürekli olarak kötüleşiyor ve bu nedenle gözlemlediğimiz bilişsel gerilemedeki değişiklikleri tam anlamıyla yansıtıyor” dedi.
Araştırma, birçok Alzheimer hastası ve ailesinin zaten bildiği bir şeyi belgeleyen çalışma gruplarına katkıda bulunuyor: Finansal konular da dahil olmak üzere karar verme süreci, teşhis konulmadan ve hatta şüphelenilmeden çok önce bozulmaya başlayabilir. Bilişsel gerileme yaşamaya başlayan kişiler ödemelerini kaçırabilir, düşüncesizce alışveriş yapabilir veya hastalıktan önce düşünmedikleri riskli yatırımlara para yatırabilirler.
Colorado Üniversitesi Tıp Fakültesi'nde profesör olan ve demansın insanların mali durumları üzerindeki etkisini inceleyen Lauren Hersch Nicholas, “Sadece unutkanlık değil, risk toleransımız da değişiyor. Çeşitlendirilmiş bir finansal portföyü birisinin tavsiye ettiği bir hisse senedine taşımak aniden iyi bir hamle gibi görünebilir” dedi.
Dolandırıcılara karşı savunmasızlar
New York Fed araştırmasında yer almayan Nicholas, hastalığın erken evrelerindeki insanların dolandırıcılık ve sahtekarlığa karşı da savunmasız olduğunu sözlerine ekledi. Geçen yıl yayınlanan bir makalede, kendisi ve birkaç ortak yazar, demans geliştirme olasılığı olan kişilerin, tanıdan önceki on yıl içinde hane halkı servetlerinin azaldığını tespit etti. Amerikan nüfusu yaşlandıkça ve daha fazla insan bunama gösterdiğinde sorunların da büyümesi muhtemel. New York Fed çalışması, teşhis edilmemiş hafıza bozukluklarının bir sonucu olarak önümüzdeki on yıl içinde yaklaşık 600.000 temerrüdün meydana geleceğini tahmin ediyor. Araştırmacılar, bunun muhtemelen etkiyi olduğundan az gösterdiğini savunuyor.
Araştırmacıların verileri, hastalıkların neden olabileceği çok daha geniş kapsamlı finansal etkileri değil, yalnızca geç ödemeler gibi kredi raporlarında görünen sorunları içeriyor. Çalışmanın yazarlarından biri olan New York Fed ekonomisti Wilbert van der Klaauw, annesine Alzheimer teşhisi konulduktan sonra, ailesinin annesinin kendilerinden sakladığı park cezalarını ve trafik ihlallerini keşfettiğini söyledi. Van der Klaauw “Eğer bir şey varsa, bu insanların yaşayabileceği finansal zorlukların hafife alınmasıdır” dedi.
"Eve bir BMW ile döndüm"
Jay Reinstein, kendisine Alzheimer teşhisi konulmadan kısa bir süre önce, parasının yetmeyeceği bir BMW satın aldı. Reinstein “Bir galeriye girdim ve eve bir BMW ile döndüm. Karım hiç heyecanlanmadı” dedi. Reinstein o sırada Kuzey Carolina'nın Fayetteville kentinde şehir müdür yardımcısı olarak görev yapmaktaydı ve kısa süre önce emekli olmuştu. Yıllardır hafıza sorunlarının farkındaydı ancak bunları zorlu işinin bir sonucu olarak görmezden geliyordu. Ancak teşhis konulduktan sonra arkadaşlarının ve meslektaşlarının da değişiklikleri fark ettiğini ancak hiçbir şey söylemediğini öğrendi. 63 yaşındaki Reinstein'ın şanslı olduğunu da sözlerine ekledi. Devletten aldığı bir emekli maaşı ve harcamalarını kontrol edebilen bir eşi var. Ancak daha az kaynağa sahip olanlar için, teşhisten önceki yıllarda alınan mali kararlar ciddi sonuçlar doğurabilir ve onları en çok ihtiyaç duyacakları zamanda parasız bırakabilir. New York Fed çalışmasının yazarları, gördükleri finansal etkilerin, uzun süreli bakım ihtiyacı gibi hastalıkla ilişkili maliyetlerin çoğundan önce geldiğini belirttiler.
Çalışma, büyük ölçeği sayesinde kısmen geçmiş araştırmaları genişletiyor: Araştırmacılar, kronik sağlık sorunları olan yaklaşık 2,5 milyon yaşlı Amerikalıya ait sağlık ve mali verilere erişebildi ve bunların yaklaşık 500.000'ine Alzheimer veya ilgili hastalıklar teşhisi konuldu. (Kayıtlar anonimleştirilerek araştırmacıların iki veri setini hastaların kimlik bilgilerine erişmeden birleştirmelerine olanak tanınmıştı).
Mali karar verme sürecinde zorluk
Büyük miktarda veri, araştırmacıların ırk, cinsiyet, hane halkı büyüklüğü ve diğer değişkenlerin etkisine bakarak geçmiş çalışmalardan daha ince bir şekilde pay almalarına izin verdi. Örneğin siyahların teşhis öncesinde mali sorun yaşama olasılığı beyazların iki katından daha fazlaydı; bunun nedeni belki de başlangıçta daha az kaynağa sahip olmaları ve siyah hastalara genellikle hastalığın ilerleyen dönemlerinde teşhis konmasıydı. Araştırmacılar, verilerin sonunda Alzheimer hastalığıyla bağlantılı olarak mali karar verme sürecinde sorun yaşayabilecek kişileri işaretleyebilecek bir tahmin algoritması geliştirmelerine olanak sağlayacağını umuyorlardı; ancak bu tür bilgilere kimin erişebileceği ve bu bilgilerin nasıl kullanılacağı konusunda çözülmemiş sorular olduğunu da vurguladılar.
Araştırmacılar, o zamana kadar bulgularının yaşlı Amerikalılar ve aileleri için Alzheimer teşhisi olasılığına karşı hazırlanmaları gerektiği konusunda bir uyarı olması gerektiğini söyledi. Bu, güvenilir bir kişiye mali vekaletname vermek ya da sadece birinin alışılmadık şekilde davranabileceğine dair işaretlere dikkat etmek gibi adımlar atmak anlamına gelebilir. Aynı fikirde olan Nicholas şunları söyledi: Sahip olduğumuzu bile bilmediğimiz bir hastalıkla bağlantılı finansal zorluklar olasılığını düşünmeliyiz. Bunu bilerek, insanlar arkadaşları ve aile üyeleri arasında bu belirtilere karşı uyanık olmalı.
© 2024 The New York Times Company
