Stanley Reed / New York Times
Kremlin yetkilileri, Başkan Donald Trump'ı Ukrayna'daki savaşın sona erdirilmesi ve Rusya'ya uygulanan ekonomik yaptırımların kaldırılması konusunda Moskova'nın yanında yer alarak büyük ekonomik kazançlar elde edilebileceğine ikna etmeye çalışarak Amerikan enerji şirketleri için kârlı yatırım anlaşmaları olasılığını gündeme getiriyor.
Rusya'nın geniş petrol ve doğal gaz hazinelerine sahip olduğuna şüphe yok ancak Amerikan ya da diğer Batılı enerji şirketlerini Rusya'daki projeleri üstlenmeye ikna etme çabası, en azından şirketlerin Rusya'daki yakın geçmişleri nedeniyle şüpheyle karşılanacak gibi görünüyor.
Yine de Kremlin'in finans yetkililerinden Kirill Dmitriev geçen hafta bu konuda iyimser olduğunu ifade etti ve petrol üreticileri de dahil olmak üzere Batılı şirketlerin yatırım fırsatları yaratma potansiyelinden söz etti.
Enerji şirketlerinin petrol ve doğal gaz hazinelerine erişimi, komşusuna karşı savaş yürüten bir hükümeti finansal olarak ayakta tutan bir sektörde yer almanın yaratacağı itibar kaybı da dahil olmak üzere potansiyel tehlikelere karşı tartması gerekecek.
Austin'deki Texas Üniversitesi'nde enerji analisti olan Ben Cahill, “Rusya'nın muazzam kaynakları var ve ölçek, büyük enerji şirketleri için her zaman önemlidir” dedi. Siyasi ve hukuki sorunlar için endüstri dilini kullanan Cahill, “Ancak yer üstü riskleri öldürücüdür” diye ekledi.
Otuz yıldan uzun bir süre önce Sovyetler Birliği'nin dağılmasının ardından Exxon Mobil, BP ve Shell gibi Batılı enerji devleri Rus petrol endüstrisinde kendilerine bir rol biçmek için yıllarını harcadı.
Ukrayna işgaliyle enerji devleri apar topar Rusya'yı terk etti
Ancak Rusya 2022'de Ukrayna'yı işgal ettiğinde, tüm bu şirketler ya işlerini askıya almak ya da çekip gitmek zorunda hissederek milyarlarca dolarlık zarar yazmalarına yol açtı. Londra merkezli enerji devi BP'nin de aralarında bulunduğu şirketler, Rusya'daki faaliyetleri sırasında ofislerine yapılan baskınlar ve diğer tacizlerle karşılaştı.
Georgetown Üniversitesi'nde çalışan ve Rus enerji endüstrisi üzerine birkaç kitap yazan Thane Gustafson, “Bunlardan kaçı size mutlu bir deneyim yaşadıklarını söyleyebilir?” dedi.
Yine de petrol şirketlerinin Rusya'ya geri dönmeleri için potansiyel yollar var gibi görünüyor. Örneğin Exxon Mobil, Rusya'nın Uzak Doğusundaki Sakhalin Adası'nda 20 yıl boyunca işlettiği değerli bir petrol projesindeki rolünden vazgeçerek hisselerini belirsizlikte bıraktı. Londra'daki araştırma şirketi Argus Media'da analist olan John Gawthorp, “Geri dönüş potansiyeli var” dedi.
Exxon Mobil'in Rus ortağı devlet kontrolündeki petrol şirketi Rosneft ile de nispeten iyi bir ilişkisi olduğu düşünülüyordu. Ve on yıl önce sondaj yaptığı Kuzey Kutbu'ndaki çalışmalar ve kaya gazı sondajı da dahil olmak üzere başka girişimlere de katılmayı planlıyordu. Rusya'nın 2014 yılında Kırım'ı ele geçirmesinin ardından bu faaliyetler yaptırımlarla engellendi.
Exxon Mobil'in 5 milyar dolara yakın zararı var
Exxon Mobil Rusya'da yeniden çalışmaya başlama konusunda yorum yapmayı reddetti. Sakhalin projesinden 4,6 milyar dolar zarar eden Exxon Mobil, 2023 yılına ilişkin bir düzenleyici dosyada yönetimin, varlığın “defter değerinin” geri kazanılamayacağını düşündüğünü belirtti.
Batılı şirketlerin Rusya'ya geri dönmesi için Ukrayna'daki çatışmaların sona ermesi ve ABD ile Avrupa Birliği'nin Rusya'nın petrol ve doğalgazla ilgili faaliyetlerine ve kuruluşlarına uyguladığı kapsamlı yaptırımların kaldırılması gerekiyor. Analistler, Amerikan şirketlerinin geri dönüşünün Avrupalı meslektaşlarına kıyasla daha kolay olabileceğini çünkü Washington'un kısıtlamaları kaldırmaya Brüksel'den daha meyilli göründüğünü söylüyor.
Projelerinin tamamlanması yıllar alan enerji devlerinin, ABD'de hükümetin değişmesi ya da Rusya'nın yeniden saldırganlaşması durumunda birkaç yıl içinde yeni kısıtlamalarla karşılaşmayacaklarına ikna olmaları da gerekecek.
Dışişleri Bakanlığı'nın İran'a yönelik yaptırımlardan sorumlu eski üst düzey yetkilisi ve yaptırımlar konusunda yakında yayınlanacak olan “Chokepoints” adlı kitabın yazarı Edward Fishman, “Herhangi bir ABD şirketinin Rusya'da büyük bir yatırım yapması benim için çok şaşırtıcı olur” dedi.
Madalyonun diğer yüzü: LNG
Rus endüstrisinin üzerindeki örtüyü kaldırmak Amerikan enerji endüstrisinin bazı bölümlerinin de çıkarına olmayabilir. Örneğin, Biden yönetimi tarafından Rus sıvılaştırılmış doğal gazının (LNG) ihracatını hedef alan ABD kısıtlamalarının kaldırılması, son üç yılda Avrupa'da Rus gazının yerini alan ABD'den gelen LNG için daha fazla rekabet yaratacak. Bir araştırma şirketi olan Energy Aspects'te gaz analisti olan James Waddell, “Küresel piyasadaki Rus LNG'si, ABD LNG'sinin doğrudan rakibidir. Bu, ABD yönetiminin kolayca vermek isteyeceği bir şey değil” dedi.
Analistler ayrıca enerji sektörünün bu yüzyılın başından beri değiştiğini söylüyor. ABD'deki kaya gazı patlaması Exxon Mobil ve Chevron gibi şirketlere potansiyel olarak daha riskli olan uluslararası sahalara alternatifler sundu.
Columbia Üniversitesi Küresel Enerji Politikası Merkezi'nde araştırma görevlisi olan Tatiana Mitrova, “ABD'li büyük şirketler Meksika Körfezi, Brezilya ve Guyana gibi dünyanın başka yerlerinde çok daha cazip fırsatlara sahipler. Neden yüksek siyasi riskleri olan Rusya'yı seçsinler ki?” şeklinde konuştu.
Batılı büyük enerji şirketleri arasında, Fransa'nın TotalEnergies şirketi, siyasi durum izin verdiği takdirde, Rusya'da normal işlerine dönmek için en uygun konumda görünüyor. Şirket 2022 yılında Rusya'daki işlerinden 14.8 milyar dolar zarar yazdı, ancak Fransız şirketin %19 hissesine sahip olduğu Rus gaz şirketi Novatek ile birlikte Rus Arktik bölgesinde geliştirilmesine yardımcı olduğu Yamal adlı bir tesisten LNG ithal etmeye devam etti.
TotalEnergies yorum yapmayı reddetti, ancak bu sevkiyatların Avrupa'nın enerji güvenliğine katkıda bulunduğunu söyledi.
Analistler, hidrolik çatlatma ve diğer teknik destek gibi hizmetler sağlayan daha küçük Batılı şirketler için geri dönüşün daha kolay olabileceğini söylüyor. SLB, eski adıyla Schlumberger, bu tür şirketlerin en büyüklerinden biri ve yaptırımlara uygun olduğunu söyleyerek Rusya'da çalışmaya devam ediyor.
© 2025 The New York Times Company
