Tariq Panja / The New York Times
2020 sonbaharında dünya corona virüs kriziyle sarsılırken, futbolun küresel yönetim organının başkanı Gianni Infantino, İtalya başbakanıyla görüşmek üzere Roma'ya gitti. Maske takan FIFA Başkanı Infantino ve Başbakan Giuseppe Conte dirseklerini birbirine çarparak selamlaştıktan sonra İtalyan futbol federasyonu başkanıyla birlikte 16. yüzyıldan kalma gösterişli Palazzo Chigi sarayının odalarından birine girdiler. Infantino daha sonra içeride futbolu pandemi kapanmalarından nasıl kurtaracakları hakkında konuştuklarını açıkladı. Ama konuştukları diğer acil konudan hiç bahsetmedi.
Üç kıtaya yayılan turnuva önerdi
Infantino televizyon kameralarından uzakta, Suudi Arabistan'ın futbolun en büyük şampiyonası olan Dünya Kupası’na ev sahipliği çabasına destek verdiğini söyleyerek İtalyanları şaşırttı. FIFA başkanı, İtalyan yetkililere Suudi Arabistan'ın zaten Mısır'ın desteğini aldığını ve şimdi 2030'da üç kıtada düzenlenecek benzersiz bir turnuva için Avrupalı bir ortak aradığını söyledi. İtalya'nın bu ortak olabileceğini söyledi.
Conte kibarca dinledi ancak böyle bir ortaklığın siyasi olarak imkansız olduğunu biliyordu: İtalya'nın Mısırla ilişkileri 2016'da İtalyan bir yüksek lisans öğrencisinin Kahire'de öldürülmesi nedeniyle gergindi. Ayrıca 2018'de Washington Post yazarı Cemal Kaşıkçı'nın İstanbul'da öldürülmesi, Avrupa'da Suudi Arabistan konusunda bir rahatsızlık yaratmıştı. Başbakanın en kıdemli diplomatik danışmanı Pietro Benassi, Infantino'nun önerisine İtalya'nın ilk tepkisinin temkinli olduğunu, birkaç saat içinde de olumsuz yanıt verdiklerini söylüyor.
2023 Arap zaferi
Ancak Suudi Arabistan ödülünü üç yıl sonra zaten alacaktı. FIFA, kendi üyelerini de şaşırtacak derecede hızlandırılmış bir sürecin ardından 31 Ekim'de, 2034 Dünya Kupası için Suudi Arabistan'ın teklif sunan tek ülke olduğunu doğruladı. Infantino birkaç saat içinde sosyal medyada yaptığı paylaşımında ev sahibi statüsünün anlaşmaya varıldığını ima etti ve resmi oylamaya neredeyse bir yıl olmasına rağmen diğer Körfez ülkelerinin yöneticileri bunu bir “Arap zaferi” olarak gördü.
Futbol dünyasındaki pek çok kişi için Infantino'nun Suudi Arabistan'ı savunması yeni bir şey olmamıştı.
Roma ziyaretinden bu yana geçen yıllarda Suudilerin ortak ev sahipliği yapma fikrini Yunanistan'a da sunmuştu. Suudilerin multimilyon dolarlık futbol yatırımlarını destekledi. Krallığın Dünya Kupası ev sahipliğini almasını sağlayan kural değişikliklerine öncülük etti.
Bu çabaları pek de gizli değildi. Ancak futbol dünyasındaki pek çok kişinin Infantino'nun motivasyonları konusunda endişe duymasına yol açtı. Kendi pozisyonunu FIFA'nın çıkarların için mi kullanıyordu yoksa nüfuzunu korumak için servetini kullanan dost canlısı bir ortağın çıkarlarına mı öncelik veriyordu?
Şipşak kararlar
Norveç futbol federasyonu başkanı ve FIFA yönetimini eleştiren Lise Klaveness “Kişisel ilişkilerin değil, oyunu geliştirmenin ve oyunun değerlerinin yol gösterici olduğunu nasıl denetleyebiliriz?” diye soruyor.
FIFA, bir sözcü aracılığıyla soruları yanıtlayarak Dünya Kupası ev sahipliğinin tercih edilen bir adaya verilmesi sürecinde uygunsuz hiçbir şey yapılmadığını söyledi. Sözcü “FIFA Dünya Kupası için yer seçimi açık ve şeffaf bir süreçle gerçekleşiyor” dedi ve Suudi Arabistan'ın potansiyel ortaklara teklifleri üzerine yapılan konuşmaları Infantino'nun inisiyatifiyle gerçekleştirilmediğini ekledi.
Yine de FIFA'nın 2030 ve 2034 turnuvalarına ev sahipliği meselelerini hızlı ve gizli bir şekilde ele alması, futbolun nasıl yönetildiğine ve organizasyonun en önemli kararlarının artık Infantino öncülüğündeki küçük bir grup üst düzey yönetici tarafından alındığına dair yeni eleştirileri de beraberinde getirdi.
Emelleri de örtüşüyor
Suudi Arabistan ev sahipliği arzusunu hiçbir zaman gizlemedi. Ülke Veliaht Prens Muhammed bin Salman yönetimi altında yeni bir imajı yaratma çabaları kapsamında spora önemli bir rol biçti. Canlı, modern ve açık bir portre çizmek istiyorlar. Boks maçlarına, Formula 1 yarışlarına, LIV Golf turnuvasına ve son olarak dünyanın en ünlü futbol yıldızlarından bazılarını Suudi Arabistan'ın yerel ligine çekme girişimine milyarlarca dolar harcadılar.
Ancak en büyük ödül her zaman Dünya Kupası'dır. Bunun için Suudi Arabistan'ın bulduğu hevesli müttefik Infantino oldu. Krallığın emelleri her biri büyük miktarda yeni sermaye akışı gerektiren yeni etkinlik ve projelerle kendi mirasını yaratmaya çalışan Infantino'nun emelleriyle birçok yönden örtüşüyordu.
Adını vermediği yatırımcıyla el sıkışmak istedi
Mesela Infantino 2018'de kimliğini açıklamayı reddettiği yatırımcılarla yeni turnuvalar için anlaşma yapmak için izin talep ederek FIFA yönetim kurulu üyelerini şaşkına çevirdi. (Söz konusu anlaşma gerçekleşmedi ama sonrasında bahsedilen yatırımcının Suudi Arabistan'ı en büyük destekçileri arasında sayan Softbank olduğu ortaya çıktı.)
Infantino üç yıl sonra da FIFA'nın Suudi Arabistan federasyonu tarafından sunulan bir teklifi inceleyeceğini söyleyerek futbol dünyasındaki pek çok kişiyi çileden çıkardı. Teklif, Dünya Kupası'nın dört değil iki yılda bir düzenlenmesiydi. (Popüler olmayan bu konsept öfkeli tepkilerin ardından rafa kaldırıldı.)
Sürekli yan yana göründüler
Infantino ile Suudi Arabistan arasındaki ilişki bu başarısızlıklara rağmen giderek yakınlaştı. FIFA başkanı Suudi Arabistan'ın etkinliklerini sosyal medyada sık sık tanıttı ve 2021'de spor bakanlığı tarafından yayınlanan bir videoda rol aldı. Ağustos 2022'de Infantino ve Veliaht Prens Muhammed, Cidde'deki bir boks maçında aynı locayı paylaştı. FIFA başkanı aylar sonra, Katar'daki Dünya Kupası'nın açılış maçında bu iyiliğin karşılığını verdi. İkili daha geçen ay Riyad'daki başka bir etkinlikte yan yana otururken fotoğraflandı.
İnsan Hakları Gözlem Örgütü'nün küresel girişimler direktörü Minky Worden “Bu bir mesajdır” diyor.
2030’u alamayacaklarını anladılar
Infantino aynı zamanda Suudi Arabistan'ın Dünya Kupası hedeflerine fayda sağlayan özel diplomasiyle de ilgilendi. İtalya'nın Dünya Kupası teklifinde ortak olmayı reddetmesinin ardından Suudi Arabistan, aynı teklifle Yunanistan'a gitti. Infantino, Eylül 2021'deki BM toplantısının oturum aralarında bu fikri Yunanistan başbakanıyla tartıştı. Ancak teklif Fas, İtalya ve Portekiz'in 2030 için ile güçlerini birleştirmesinin ardından geri çekildi.
Bunun üzerine Suudi Arabistan stratejisini değiştirdi. İspanya-Portekiz-Fas teklifinin muhtemelen Güney Amerika'dan gelecek dört ülkeli bir teklif karşısında başarılı olacağını fark eden Suudiler, Avrupa ve Afrika ülkelerinin 2030 Dünya Kupası'na ev sahipliği adayı olurlarsa 2034 turnuvasına da aday olmalarını engelleyen FIFA kurallarından yararlanabileceklerini fark etti.
Teklif için 25 gün süre verildi
Ardından FIFA iki ilginç hamle daha yaptı. Aniden duyurulan 2030 Dünya Kupası'nın ilk üç maçının, Dünya Kupası'nın yüzüncü yılı kutlamaları kapsamında Uruguay, Arjantin ve Paraguay'da oynanacağı duyuruldu. (İlk Dünya Kupası 1930'da Uruguay'da oynanmıştı.) Böylece Güney Amerika da Portekiz-İspanya-Fas teklifine katılmış oldu. Yani 2034 için teklif gelebilecek kıtalardan biri daha elenmişti.
Ancak 2030'daki ev sahipleri belirlendikten sonra FIFA, beklenmedik bir şekilde 2034 turnuvası için teklif sürecini en az üç yıl öne çektiğini, turnuvaya aday olabilecek ülkeleri Suudi Arabistan'ın lehine sınırladığını ve sürecin külfetli bir takvim gerektirdiğini açıkladı. Adaylıkla ilgilenen ülkelere niyetlerini ifade etmeleri için yalnızca 25 gün, genellikle önemli hükümet desteği gerektiren resmi tekliflerini sunmaları için ise fazladan birkaç hafta daha süre tanındı.
Infantino kararla ilgili olarak “yaygın istişare” yapıldığını iddia etti. Ancak Norveç Federasyonu Başkanı Klaveness, bunu resmi haber yayımlandığında öğrendiğini söyledi, Avustralya futbolunun CEO'su da “Değişiklikler bizi biraz şaşırttı” diyor.
Suudiler hazırdı
Peki şaşırmayan kim oldu? Suudi Arabistan. Birkaç dakika içinde Veliaht Prens Muhammed'e atfedilen ve 2034 için teklif vereceğini bildiren bir açıklama yayınladı. Birkaç saat sonra Asya futbolunun başkanı, Suudi çabalarının tüm üyelerinin tam desteğini alacağını açıkladı.
Günler sonra Infantino nasıl bir sonuç çıkmasını istediği konubunda pek şüpheye yer bırakmadı. Asyalı futbol yetkililerinin Taşkent'teki zirvesinde ve bir hafta sonra aynı liderlerin çoğunun katıldığı çevrimiçi toplantısında FIFA başkanı, Avustralya'nın da dahil olduğu Asya konfederasyonunu “2034 Dünya Kupası için birleşmeye” çağırdı. Suudi Arabistan adı anılamıştı ama mesaj alınmıştı.
Daha bir hafta önceye kadar teklif vermekten söz eden Endonezya bu planından vazgeçti. Geriye kalan tek potansiyel teklif sahibi olan Avustralya, son teslim tarihine saatler kala çekildi. Federasyonun üst düzey yetkilisi James Johnson daha sonra ülkesinin, bu kadar güçlü bir halk desteğine sahip bir rakip karşısında hiçbir şansı olmadığı sonucuna vardığını söyledi ve “Rakamlar bize karşı birlik olmuş” dedi.
© 2023 The New York Times Company
