Melinda Wenner Moyer / The New York Times
Sürtme alkolün (ispirto) keskin kokusu ilk anılarımdan biri. Annem her akşam mutfak lavabosu ve tezgahları izopropil alkol ile dezenfekte ederdi. Şaşmamalı: Yeni yürümeye başladığımda kötü bir salmonella enfeksiyonuna yakalanmıştım ve annem benimle aylarca ilgilenmek zorunda kalmıştı. Bakteriler onun baş düşmanıydı. Annem yakın zamanda nihayetinde itiraf etti: “Bu konuda gerçekten bir deliydim. Gerçek bir germafobiktim”
Büyüyünce benimde patolojik mikrop korkusuna yakalanmam, yani germafobik olmam sürpriz olmadı. Bodrumda baş döndürücü sayıda antimikrobiyal mendilim var, evimde ve arabamda en az yedi şişe el dezenfektanı tutuyorum. Evimize korkunç bir mide mikrobunun girmesine karşın dolabımda çamaşır suyu mendilleri ve diğer güçlü dezenfekte edici gereçlerle dolu acil durum çantası saklıyorum. Eklemeliyim ki temizlik ve düzen arasında fark var. İlkindee bağnazım ama ikincisine karşı tembelim.
Pandemi sonrası germafobikler arttı
Bugün pandemi nedeniyle mikrop paranoyamda yalnız değilim. Geçen yıl 2 bin ABD'li yetişkinle yapılan bir ankete yanıt verenlerin yüzde 42'si kendilerini germafobik olarak tanımladıklarını söyledi. Kimyagerler ve temizlik uzmanlarıyla konuştuğumda öğrendim ki korkularımız her zaman sağlam temellere dayanmıyor. Meğerse birçok popüler temizlik pratiği etkili değilken, bazıları da tümden gereksizmiş.
Zararlı mikroplara yoğunlaşın
Genelde, virüslerin ve bakterilerin topyekün kötü olduğunu düşündüğüm için suçluyum. Yiyecekleri bağırsaklarımızda sindirmemize ve bağışıklığımızı geliştirmemize yardımcı olanlar gibi birçok bakteri faydalı işler de yapıyor. Northwestern Üniversitesi’ndeki çevre mühendisi Erica Hartmann, “Mikroplar her yerde. Bu illa ki kötü bir şey değil diyor. Araştırmalar mikroplarla çevrili çiftliklerde büyüyen çocukların astım ve alerji olma riskinin diğer çocuklardan daha düşük olduğunu gösteriyor.
Dezenfeksiyon ve temizlik arasındaki fark
Asıl meseleye girmeden önce temizlik ve dezenfeksiyon arasındaki bilimsel farkı açıklamama izin verin. Temizlik kir, kırıntı, mikrop ve köpek kılı gibi şeyleri yüzeyden kaldırır. Dezenfeksiyon ise tipik olarak virüs ve bakterileri öldürür. Hartmann düzenli temizliğin faydalı olduğunu ancak dezenfeksiyonun sadece tehlikeli ve hastalığa neden olan mikroplara karşı uygulanması gerektiğini belirtiyor. Bu mikropların çoğu zaman nerede olacaklarını tahmin edebiliriz.
Örneğin, çiğ et kullanmadıysanız muhtemelen her gün mutfak tezgahınızı dezenfekte etmeniz gerekmiyor. Ayrıca evinizdeki birinin salmonella veya norovirüs gibi dışkı yoluyla yayılan enfeksiyonu olmadıkça banyonuzu saplantılı bir şekilde dezenfekte etmenize de gerek yok.
11 yaşındaki oğlumun kahvaltıda mutfak masasının her tarafına akçağaç şurubu damlatması gibi standart kirlerin yapışkan kalıntılarını sabun ve su çıkarabilirken dezenfektanlı mendile uzanmanıza gerek yok. Sabun ayrıca ellerinizi mikroplardan arındırmak için de harika yol. Yalnızca iyice köpürtüp 20 saniye yıkadığınızdan emin olun.
Neden her şeyi dezenfekte etmiyorsun diye sorabilirsiniz
Kuaterner amonyum bileşikleri gibi dezenfaktanların aşırı kullanımıyla ilgili uzun vadede çeşitli riskler var. Bu kuatlar denilen şeyler Lysol ve Clorox tarafından yapılan spreyler ve mendiller de dahil olmak üzere birçok popüler ev temizlik ürününde bulunuyor. Hartmann, bu temizleyicilerin antibiyotik direnci riskini artırabileceğini söyledi. Artı - konuştuğum uzmanlar bu konuda ne kadar endişelenileceği konusunda hemfikir olmasalar da- Austin’deki Texas Üniversitesi’nde dezenfektanlar üzerinde çalışan kimyager Pawel Misztal, amonyum ve kuatın zararlı olabilecek gazlar salgıladığını söyledi. Yani dezenfektanları sadece dezenfekteye ihtiyacınız olduğunda kullanın, temizlik için değil.
Dezenfektanları akıllıca kullanın
Zararlı mikroplar hakkında endişelendiğinizde onları dezenfektan ile öldürün. Bazı kimyasallar diğerlerinden daha işlevsel. Emory Üniversitesi’nde kimyager olan Bill Wuest, “Sadece sabun ve su köpürtüldüğünde mikropları öldürebilir. Ancak yüzeylerdeki mikropları yok etmeye çalışıyorsanız daha güçlü seçenekler kadar kusursuz olmaz” dedi.
Havalandırmayı unutmayın
Çamaşır suyu, izopropil alkol, etanol, hidrojen peroksit ve kuat bazlı temizleyiciler gibi dezenfektanlar çok daha etkili. Misztal, çamaşır suyu veya amonyak gibi gaz yayan bir dezenfektan kullanıyorsanız kapıları ve pencereleri açarak alanı havalandırmayı; veya tek kullanımlık bir yüz maskesi takıp daha sonra onu çöpe atmayı öneriyor.
Yanlış kullanıyor olabilirsiniz
Bunu söylemekten nefret ediyorum ama muhtemelen yanlış dezenfekte ediyorsunuz. Wuest birçok kişinin yüzeye dezenfektanı püskürttüğünü veya yaydığını, ardından da hemen bir kağıt havlu veya süngerle temizleyiciyi sildiğini söylüyor. Ancak bu, kimyasalı dezenfekte etme şansı bulamadan silinmesine neden oluyor.
Mağazadan alınmış bir ürün kullanıyorsanız etiketinde dezenfekte etme süresi yazacaktır. Örneğin Lysol dezenfekten spreyinin üstünde, yüzeyde 3 dakika beklemesi gerektiği yazıyor. Çamaşır suyu çözeltileri için öneriler 1 ila 10 dakika arasında değişiyor.
Emory Üniversitesi’nden etnobotanikçi Cassandra Quave, nihayetinde buharlaştıkları için alkol bazlı solüsyonların silinmesine gerek dahi olmadığını belirtti. Hartmann ise bazı bitkisel dezenfektanların 15 veya 30 dakika gibi daha uzun süreler yüzeyde bırakılması gerekebileceğini söyledi.
Sonuç: Biz germafobikler hala mikropları öldürmekten zevk alıyor olabiliriz ama belki de hepsinden değil. Dökülen bir şeyi temizlemem gerektiğinde su ve sabun ya da nazikçe bir temizlik spreyi kullanacağım, dezenfektan değil. Ancak çiğ etle uğraştıktan sonra ya da aile üyelerinden biri hastaysa kirli yüzeyleri temizlemek için daha güçlü şeyler kullanacağım ve pencereler açıkken dezenfektanın yeteri kadar yüzeyde kalmasına izin vereceğim. Ve beklerken belki evimi toplama şansım olur.
© 2022 The New York Times Company
