The New York Times
Göreve yeniden geldikten sonra ABD Başkanı Donald Trump, küresel ekonomiyi yeniden yapılandırmak amacıyla bir dizi tarife ilan etti. Ticaret hamleleri dalgalı bir şekilde hayata geçirilirken, bu durum piyasalarda sert dalgalanmalara ve ABD’nin en yakın ticaret ortaklarıyla yeni gerilimlere yol açtı. Çarşamba günü federal mahkeme bu büyük ölçekli tarifelerin birçoğunun yasa dışı olduğuna hükmetti.
En son gelişme ne?
ABD Uluslararası Ticaret Mahkemesi, Trump’ın sert tarifelerle yetkisini aştığına hükmetti. Mahkeme, 1977 tarihli Uluslararası Acil Ekonomik Güçler Yasası’nın (IEEPA), başkanın bu tür vergiler uygulamasına izin vermediğini söyledi.
Bu karar, başkanın ikinci döneminde uyguladığı tarifelerin çoğunu — özellikle geçen ay birçok ülkeye getirilip sonra ani şekilde geri çekilen ağır vergiler ile Kanada, Meksika ve Çin’e uygulanan bazı tarifeleri — etkiliyor.
Kararın hemen ardından Trump yönetimi, tarifelerin uygulanmasına devam edilmesi için mahkemeye başvurdu. Bu adım, Beyaz Saray’ın, alınacak bir yenilginin küresel ticaret savaşındaki kabiliyetini ciddi biçimde zayıflatabileceği yönündeki kalıcı korkusunu yansıtıyor.
Kimler hedef alındı?
Nisan ayında Trump, yaklaşık 60 ticaret ortağına ağır vergiler uyguladı ancak Çin hariç tüm ülkeler için bu kararı 90 günlüğüne askıya aldı. 12 Mayıs’ta Çin tarifeleri de geçici olarak durduruldu. Cuma günü, küresel ticaret savaşını yeniden alevlendiren Trump, Avrupa Birliği’ne daha yüksek tarifeler uygulayabileceğini söyledi; ancak pazar günü geri adım attı.
Avrupa Birliği:
Trump, Pazar günü AB ürünlerine uygulanması planlanan %50’lik tarifeyi 9 Temmuz’a kadar erteleyeceğini açıkladı. Birkaç gün önce bu tarifelerin bir hafta içinde yürürlüğe gireceğini söylemişti. Ancak, Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen ile yaptığı telefon görüşmesinin ardından geri adım attı. Von der Leyen, ticaret görüşmelerinin “hızlı ve kararlı” bir şekilde ilerleyeceğini söyledi.
Apple:
Trump, Cuma günü Apple CEO’su Tim Cook’u da hedef aldı. Cook’a, ABD’de satılan iPhone’ların ABD’de üretilmesi gerektiğini, Hindistan ya da başka yerlerde bu üretimin yapılmaması gerektiğini belirtti. Aksi halde ürünlerin %25 vergiye tabi olacağını söyledi.
Çin:
ABD ve Çin, 12 Mayıs’ta karşılıklı uyguladıkları tarifeleri 90 gün boyunca azaltma kararı aldı. Bu karar, iki ülke yetkililerinin İsviçre’de gerçekleştirdiği kritik müzakerelerin ardından geldi.
ABD’ye ithal edilen birçok Çin ürününe %145’lik — ürün maliyetinin 1.5 katı — vergi uygulanıyordu. Bu oran %30’a indirildi. Çin de ABD ürünlerine uyguladığı %125’lik tarifeyi %10’a çekmeyi kabul etti. Ayrıca Trump, Çin’den gelen ucuz ürünlerin gümrüksüz girişine izin veren eski bir muafiyeti kaldırarak bu ürünlere %54 vergi veya 100 dolarlık sabit ücret uygulamaya başladı.
Britanya:
Geçtiğimiz ay Trump, Britanya’ya da diğer ülkelere uyguladığı %10’luk tarifeyi getirdi. ABD’ye gönderilen İngiliz araçları %27.5, çelik ürünleri ise %25 gümrük vergisine tabi tutuldu.
Mayıs başında Trump, Britanya ile bu tarifeleri hafifletmeyi amaçlayan ön bir anlaşma açıkladı. Anlaşmaya göre, Britanya yılda 100 bin aracı %10 vergi ile ABD’ye gönderebilecek ve çeliğe uygulanan tarife sıfırlanacaktı. Ancak tüm İngiliz ihracatlarına uygulanan %10 vergi halen yürürlükte kalacak.
Trump, Britanya’nın ABD’nin en büyük ticaret ortağı olmadığını kabul etse de bu anlaşmanın “ilk adım” olduğunu söyledi. ABD ayrıca Hindistan, İsrail, Japonya, Güney Kore ve Vietnam gibi ülkelerle de görüşmeler yürütüyor.
Trump neden tarifelere başvuruyor?
Trump’a göre, herhangi bir ticaret açığı — yani ABD’nin bir ülkeden ithal ettiği ürünlerin, o ülkeye sattığından fazla olması — olumsuzdur. Trump bu tür açıkları ABD’nin “soyulduğunun” veya diğer ülkelere “sübvansiyon sağladığının” göstergesi olarak tanımlıyor.
Başkan ve danışmanları, tarifeleri o kadar can yakıcı hale getirmek istiyorlar ki, bu noktada şirketler ürünlerini ABD’de üretmeye zorlanacak. Bunun daha fazla Amerikan işi yaratacağını ve maaşları yükselteceğini savunuyorlar.
Trump, tarifeleri ayrıca Kanada, Meksika ve Çin’in uyuşturucu ve göçmen akışını durdurması için de bir baskı aracı olarak kullanıyor. Ayrıca tarifelerin büyük gelir getireceğini ve bunun vergi indirimleri için kullanılabileceğini savunuyor.
Ekonomistler ise tarifelerin Trump’ın belirttiği tüm hedefleri aynı anda gerçekleştirmesinin imkânsız olduğunu söylüyor. Zira bu hedefler birbirleriyle çelişiyor. ABD’de üretimi artırması beklenen tarifeler, aynı zamanda üreticilerin tedarik zincirini bozup hammadde maliyetlerini artırarak onları zorluyor.
Peterson Uluslararası Ekonomi Enstitüsü’nden kıdemli araştırmacı Chad Bown “Bu tarifelerin hepsi birbirleriyle çelişiyor. Asıl öncelik ne? Çünkü hepsini birden gerçekleştirmek imkânsız” ifadelerini kullandı.
Tarifeleri kim ödüyor ve para nereye gidiyor?
Tarife, ithal ürünlere uygulanan bir hükümet vergisidir. Bu vergileri, ürünleri ithal eden şirketler öder. ABD’deki tarifelerden elde edilen gelir, ABD Hazine Bakanlığı’na aktarılır.
Örneğin, Walmart Vietnam’dan 100 dolarlık bir ayakkabı ithal ederse ve bu ürün %46 tarifeye tabi ise, Walmart hükümete 46 dolar ödeme yapmak zorunda.
Sonrasında ne olabilir?
— Walmart bu maliyeti Vietnam’daki üreticiye yansıtarak ürün fiyatını düşürmesini talep edebilir.
— Walmart, kar marjından fedakârlık yaparak vergiyi üstlenebilir.
— Walmart, mağazalarındaki ayakkabı fiyatlarını artırabilir.
— Veya bu seçeneklerin bir kombinasyonunu uygulayabilir.
Mayıs başında Walmart CEO’su, tarifelerin şirketi fiyatları artırmaya zorlayacağını belirtti ve mevcut çeyrek için kar öngörüsünde bulunmaktan kaçındı. Trump ise sosyal medyada Walmart’a tepki göstererek 'Fiyatları artırmayın' dedi.
Şirketler nasıl tepki verdi?
Şirketlerin tarifelere nasıl tepki verdiğini anlamanın yollarından biri, Noel’i düşünmekten geçiyor. Oyuncaklar, çam ağaçları ve süs eşyalarının üretimi şu sıralarda tam hızda olur. Bu ürünlerin üretimi, paketlenmesi ve ABD’ye gönderilmesi 4-5 ay sürer. Çin’deki fabrikalar, ABD’de satılan oyuncakların %80’ini, Noel ürünlerinin ise %90’ını üretir.
Son dönemde oyuncak üreticileri, çocuk mağazaları ve perakendeciler, ithalat vergilerinin tedarik zincirlerine yansımasıyla Noel siparişlerini durdurmaya başladı.
850 oyuncak üreticisini temsil eden Toy Association CEO’su Greg Ahearn “Yakında üretime başlamazsak bu yıl tatil döneminde oyuncak kıtlığı yaşanması çok olası” şeklinde konuştu.
Barbie’nin üreticisi olan ABD’li oyuncak devi Mattel, Çin’den ithal edilen ürünlere uygulanan tarifeler nedeniyle ABD’de oyuncak fiyatlarını artıracağını duyurdu.
Tarifeler tüketici fiyatlarını nasıl etkiler?
Çin ürünleri olmadan bir Amerikan evini hayal etmek zor. Birçok temel ihtiyaç ürünü neredeyse tamamen Çin’den ithal ediliyor — ve yeni tarifelerle birlikte, bu ürünler daha pahalı hale gelecek.
New York Times, ithalat verilerini analiz ederek Amerikalıların ürün kıtlığı, kısıtlı seçenek ve fiyat artışıyla karşılaşabileceği alanları ortaya koydu.
Peki raflar boşalırsa ne olur? Başkan Trump’ın cevabı şu: Ülkeniz için fedakârlık yapın.
Trump’ın tarifeleri, ABD’ye çok çeşitli ürün sağlayan ülkeleri hedef alıyor. Bazı ürünlerde fiyatlar şimdiden yükselmeye başladı. Ancak Amerikan aileleri için bu politikaların tam etkisi henüz hissedilmedi. Yine de süpermarketlerden araç galerilerine, elektronik mağazalardan giyim zincirlerine kadar birçok alanda fiyatların artması bekleniyor.
© 2025 The New York Times Company
