Anton Troianovski / New York Times
Başkan Donald Trump Ukrayna'daki savaşı durdurmak için bir anlaşma yapmak istediğini söyledi. Trump'ın Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'le yaptığı telefon görüşmesi ve bu hafta Suudi Arabistan'da ABD'li ve Rus yetkililer arasında yapılması beklenen toplantı, müzakerelerin üç yıldır süren çatışmalara son verebileceğine dair beklentileri arttırdı.
Ancak bu görüşmeler gerçekte nasıl işleyecek? Kimler dahil olacak? Bir anlaşma neye benzeyebilir?
New York Times, Ukrayna ve Rusya'nın bir barış anlaşmasına varamayan doğrudan görüşmeler yaptığı 2022'deki savaşın ilk haftalarından bu yana bu sorularla ilgili haberler yapıyor.
Bu noktada bildiklerimizi özetlemek gerekirse, işte olası Ukrayna barış görüşmelerine dair rehberimiz:
Ukrayna'nın önünde fazla seçenek yok
Şu anda Ukrayna'nın Rusya'nın savaş alanındaki son kazanımlarını tersine çevirmek için çok az seçeneği var. Bu da herhangi bir anlaşmanın Ukrayna'nın acı verici tavizler vermesini gerektireceği anlamına geliyor ki bu da Trump'ın Putin'in saldırganlığını ödüllendirmesi olarak görülebilir. Bu aynı zamanda Rusya'nın neredeyse kesinlikle sıkı bir pazarlık yapacağı anlamına geliyor.
Ancak Putin'in anlaşma yapmak için kendi teşvikleri de olabilir. Rusya'nın ekonomisi, savaş için yapılan yüksek harcamalar nedeniyle enflasyon riskiyle karşı karşıyayken, ordusu da günde 1000'in üzerinde asker kaybediyor. Ukrayna konusunda varılacak bir uzlaşma Batı yaptırımlarının azaltılmasının önünü açabilir.
Görüşmeler son derece karmaşık olacaktır. Pek çok kişi Putin'in iyi niyetle müzakere edeceğinden şüphe duyarken, Avrupa ve Ukrayna Trump'ın Kremlin'le kendi başlarının üstünde bir anlaşma yapmasından korkuyor.
Yine de Rusya ve Ukrayna en son 2022 baharında doğrudan müzakere ettiklerinde bir anlaşmaya varma yolunda ilerleme kaydetmişlerdi. Bazı uzmanlar Putin'i tatmin edecek ve Ukrayna'nın egemenliğini ve güvenliğini koruyacak bir anlaşmanın mümkün olduğuna inanıyor.
Masada kimler var?
Biden yönetimi Rusya'yı diplomatik olarak izole etmeye çalıştı ve Ukrayna'nın kaderiyle ilgili her türlü müzakerenin Ukraynalıları da içermesi gerektiğini söyledi. Trump Çarşamba günü Putin ile yaptığı uzun bir telefon görüşmesinde Ukrayna konusunu ele aldıktan sonra Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy'yi bu görüşmeden “haberdar edeceğini” söyleyerek bu yaklaşımdan ayrıldı.
Şimdi ise Ukrayna izole edilmiş görünüyor. Zelenskiy bu hafta Suudi Arabistan'da Trump'ın üst düzey yardımcıları ve Rus mevkidaşları arasında yapılan görüşmelere davet edilmediğini söyledi.
Avrupa'nın savaşın başlangıcından bu yana Ukrayna'ya yaptığı toplam yardımın yaklaşık 140 milyar dolar ile ABD'nin yaptığından daha fazla olmasına rağmen Avrupa ülkeleri de devre dışı bırakılabilir.
Trump Putin ile “muhtemelen” yakında Suudi Arabistan'da görüşeceğini söyledi. Katar, Birleşik Arap Emirlikleri ve Türkiye, esir değişimi ve Karadeniz'de seyrüsefer gibi konularda Ukrayna ve Rusya arasında arabuluculuk yapıyor.
Bölgede son durum
Ukrayna, sınırlarında yapılacak herhangi bir değişikliği asla tanımayacağını söyledi. Rusya sadece halihazırda kontrol ettiği ülkenin yaklaşık %20'sinde değil, aynı zamanda tam olarak kontrol etmediği dört bölgede, Ukrayna'nın elindeki topraklarda da hak iddia ediyor.
Olası bir uzlaşma ise çatışmaları dondurmaktan geçiyor.
Bu senaryo gerçekleşirse Rusya ele geçirdiği toprakların kontrolünü elinde tutar ama daha fazlası için savaşmayı bırakır. Ukrayna ve Batı, Rusya daha geniş toprak iddialarını sürdürse bile Rusya'nın ilhakını resmen tanımaz. Bir anlaşma, toprak anlaşmazlıklarının gelecekte bir noktada barışçıl bir şekilde çözüleceğini öngörebilir.
Elbette ortada bir pürüz de var ve adı Kursk.
Ukrayna halen Rusya'nın Kursk bölgesinde yaklaşık 200 kilometrekarelik bir alanı elinde tutuyor. Rusya, Ukrayna'nın bu toprakları gelecekteki görüşmelerde bir pazarlık kozu olarak kullanabileceği fikrini reddetti. Ancak görüşmeler Rusya'nın Ukrayna birliklerini bölgeden çıkarmasından önce başlarsa, Ukrayna yine de Rusya'nın vereceği tavizler karşılığında Kursk'tan çekilmeyi takas etmenin bir yolunu bulabilir.
NATO ve AB'nin durumu
Ukrayna, Rusya'nın ele geçirdiği toprakları geri almak isterken, gelecekteki güvenliğinin de en az onun kadar önemli olduğunu, yani Rusya'nın yeni saldırılarından korunmak istediğini açıkça ortaya koydu.
Ukrayna NATO üyeliğini bu korumanın anahtarı olarak tanımlıyor. Rusya ise Ukrayna'nın ittifaka katılma ihtimalini kendi güvenliğine yönelik varoluşsal bir tehdit olarak tanımlıyor.
Trump yönetimi Rusya'nın bu konuda istediğini almasını beklediğini açıkça ortaya koydu.
Ukrayna'nın NATO'ya değil ama Avrupa Birliği'ne katılması için açık bir yol bırakmak bir uzlaşma olarak sunulabilir. 2022 barış görüşmeleri başarısızlıkla sonuçlanmadan önce Rus müzakereciler taslak anlaşmada anlaşmanın “Ukrayna'nın Avrupa Birliği'ne olası üyeliği ile uyumlu” olacağını belirten bir dil kullanılmasını kabul ettiler.
Beklenen güvenlik garantileri
Zelenskiy, NATO üyeliğinin gerçekleşmemesi halinde, ateşkesi korumak üzere Ukrayna'ya 200 bin yabancı asker gönderilmesini gündeme getirdi. Analistler Batı'nın bu kadar büyük bir güç oluşturamayacağını söylüyor. İngiltere Başbakanı Keir Starmer Pazar günü yaptığı açıklamada ülkesinin barış gücü askeri göndermeye hazır olduğunu söyledi.
Ancak Rusya, Ukrayna'nın askeri kapasitesini yeniden inşa etmeye ve Rus işgali altındaki toprakları yeniden ele geçirmeye çalışmayacağından emin olmak için kendi “güvenlik garantilerini” istiyor. Ukrayna ordusunun büyüklüğünü sınırlandırmak ve yabancı askerlerin ülkeye girişini yasaklamak istiyor.
Bu nokta, müzakerenin en zor kısmı olarak görülüyor. Cambridge'de uluslararası hukuk profesörü olan ve barış müzakereleri konusunda uzmanlaşan Marc Weller liderliğindeki bir uzmanlar ekibi, bir uzlaşma öngören potansiyel bir anlaşma taslağı hazırladı. O da şu: Cephe hattında barışı korumak için hem Rusya hem de Ukrayna tarafından kabul edilebilir ülkeler tarafından görevlendirilen 7 bin 500 kişilik küçük bir uluslararası güç konuşlandırılması.
Weller'in önerisi, çatışmaların yeniden başlaması halinde her iki tarafa da derhal yaptırım uygulanmasını öngörüyor. Ukrayna'nın diğer ülkelerle sınırlı ortak tatbikatlar yapmasına ve bu ülkelerle silah üretimi ve askeri eğitim konularında işbirliği yapmasına izin veriyor.
Yabancı birliklerin kalıcı olarak konuşlandırılması söz konusu olmayacak, ancak Ukrayna az sayıda teknik personele ev sahipliği yapabilecek. Ve Ukrayna 155 kilometreden fazla menzile sahip füzelerin yasaklanmasını kabul edecek.
Ateşkesin temel unsurları
Herhangi bir barışın kalıcılığı ateşkes anlaşmasının temel unsurlarına bağlı olabilir. 2015'ten sonra Ukrayna'nın doğusundaki ateşkesin izlenmesinde görev alan İsviçreli eski diplomat Thomas Greminger, üç kilit konuya dikkat çekiyor.
Bunlardan ilki Rusya ile Ukrayna kontrolündeki toprakları birbirinden ayıran “temas hattı” üzerinde anlaşmaya varılması. Daha sonra, silah seslerinin ya da yanlış anlaşılmaların çatışmaya dönüşmesini önlemek için karşıt güçler arasında bir “ayrılma bölgesi” ya da tampon bölge olması gerekecek. Greminger, üçüncü olarak, ateşkes ihlalleri konusunda her iki tarafın da hesap vermesini sağlayacak bir yol bulunması gerektiğini söyledi.
Şu anda Cenevre Güvenlik Politikası Merkezi adlı düşünce kuruluşunun direktörü olan Greminger, anlaşmalardaki dilin ayrılma bölgesi ve ateşkesin uygulanması gibi konularda “çok teknik” olabileceğini söyledi. Ancak bu dilin “ateşkesin devam edip etmeyeceği konusunda oldukça belirleyici olabileceğini” söyledi.
Putin beklentilerin ötesinde talepte bulunabilir
Putin savaşının sadece Ukrayna ile ilgili olmadığını, Batı'yı Avrupa'da yeni bir güvenlik mimarisini kabul etmeye zorlamakla ilgili olduğunu iddia ediyor.
Putin, işgalden haftalar önce NATO'nun doğuya doğru genişlemesini durdurmasını ve Avrupa'nın büyük bölümünden çekilmesini talep eden bir ültimatom verdi. Kremlin'in açıklamasına göre Putin, 12 Şubat'ta Trump'la yaptığı görüşmede “çatışmanın temel nedenlerinin ortadan kaldırılması gerektiği” konusunda uyarıda bulundu.
Bu da Rusya'nın Ukrayna'nın kaderinin çok ötesine geçen taleplerde bulunacağı anlamına geliyor.
ABD'nin müttefikleri NATO'nun Avrupa'da geri çekilmesinin Polonya ve Baltık ülkeleri gibi ülkeler için Rus işgali riskini arttıracağını savunabilir. Ancak Trump, ABD'nin yurtdışında konuşlanmasına şüpheyle yaklaştığı için böyle bir anlaşmaya sıcak bakabilir.
Tüm bunlar ise son derece karmaşık bir müzakere süreci yaratacak. Görüşmelerin nasıl ilerleyebileceğini belirlemek için savaşta çıkarı olan hükümetlere yakın uzmanlarla çalışan Greminger, en az üç müzakere yolu görüyor: ABD-Rusya, Rusya-Ukrayna ve Rusya-Avrupa.
Putin'in toprak ve güvenliğin ötesine geçen talepleri de var. 2022 barış görüşmelerinde Rus müzakereciler Ukrayna kimliğini ortadan kaldırmaya çalışmış, ülkenin Rusça'yı resmi dil haline getirmesini ve Ukraynalı bağımsızlık savaşçılarının isimlerinin bazı yerlere verilmesinin yasaklanmasını talep etmişti. Bu konuların yeniden gündeme gelmesi muhtemel.
Putin ayrıca Trump'tan yaptırımların hafifletilmesi gibi başka menfaatler elde etmek için Ukrayna anlaşmasını koz olarak kullanmayı deneyebilir. Ancak bazı analistlere göre Putin'in Washington'la büyük bir pazarlık yapma arzusu, bir anlaşma yapmak için en büyük teşvik unsuru olabilir.
Ruslarla müzakere deneyimi olan eski ABD Dışişleri Bakanlığı müsteşarı Rose Gottemoeller, “Putin bu yönetimle daha uzun vadeli ve verimli bir ilişki kurmak istiyor. Taviz vermeye istekli olması gerekiyor” dedi.
© 2025 The New York Times Company
