Kolektif bir çalışmanın ürünü olan ve Bağlam Yayıncılık Araştırma Dizisi’nden yayımlanan Kanal İstanbul Projesi’ndeki Türkiye, temel amaç olarak Türkiye’de yıkımın farklı yüzlerini; şehircilik, planlama, tarih, eleştirel ekonomi-politik, hukuk, koruma alanları, ekoloji, tarım, ideoloji, mücadele üzerinden bir arada ele alarak değerlendiriyor. Editörler sunuş yazısında Kanal İstanbul Projesi’nin hayata geçirilmesi halinde yaratacağı toplumsal ve ekolojik yıkıma işaret edildiğini, projenin neden yapılmaması gerektiğine dair tanıklıkları gündeme taşıdıklarını ifade ediyorlar ve “Umudumuz, çoğalan bu bilginin ekolojik ve toplumsal hayatın tahribatını geri dönüşü mümkün olmayan şekilde hızlandıracak projenin hayata geçmemesine katkı sağlaması…” diyerek kitabı açıyorlar.
Kitabın yapım sürecine katkısının yanında kapağını ve temalar arasındaki geçişleri belirleyen resimleri de çizen Ali Yaycıoğlu ise, Kanal İstanbul Projesi’ne karşı durmanın önemini şu sözlerle vurguluyor: “Kanal İstanbul Projesi’ne karşı yapılacak mücadele, sadece İstanbul’u, Trakya’yı, Karadeniz’i rant uğruna muhtemel bir felakete sürükleyecek bir projeyi engelleyeceği için değil, aynı zamanda bir deneyim olarak çok değerli. Bu deneyim toplumun farklı kesimlerini, doğa ve sosyal bilimleri, tarihi, ekolojiyi, mimariyi, sanatı, ziraatı, insanlarla beraber diğer canlıları, suyu, toprağı, denizi hepimizi aynı safta ortaklaşmaya ittiği için çok değerli.”
Neden yapılmamalı?
Osmanlı tarihçisi İsmail Hakkı Uzunçarşılı’nın 1949’da yayımlanan ‘Marmara ve Karadeniz’in Birleştirilmesi’ne dair yazısına da yer verilen kitap, projeyi dört kısımda tartışıyor. İlk kısımda, ‘Kanal İstanbul Projesi’ sürecini planlama gündemi, şehircilik, projenin yapılabilirliğine ilişkin eleştirel okuma, proje alanı ve çevresindeki köylerde yapılan saha araştırması, doğal eşikler, İstanbul’un kuzeyine yönelen mega projelerin gerçekleştirilme biçimleri gibi farklı açılar gündeme getiriliyor.
Bu kısımdaki yazıların imzaları Pelin Pınar Giritlioğlu, Mustafa Sönmez, Cihan Uzunçarşılı Baysal, Çiğdem Toker, Cevahir Efe Akçelik, Mete Durdağ, Jean François Pérouse, Tuğçe Tezer’a ait. Gürkan Akgün ise bu bölümde İstanbul’un değişen planlama gündemine dair söyleşisiyle yer alıyor. Konuya eleştirel ekonomi-politik, hukuk, kentsel rant ve akıllı kentler açısından yaklaşan ikinci kısımdaki yazılar ise Ferda Uzunyayla, Sıla Demirörs, Esra Çeviker Gürakar, Cihan Uzunçarşılı Baysal ve Fevzi Özlüer’e ait.
Doğal yapı ve ekoloji, kır-kent ilişkisi, tarımsal üretim, kültürel miras ve farklı biçimleriyle yıkımları ele alan bir sonraki kısımda Abdullah Aysu, Yiğit Ozar ve İclal Dinçer, İrfan Emre Kovankaya ve Berkan Özyer, Çare Olgun Çalışkan, Besim Sertok çalışmalarıyla yer alıyor. Süreci mücadele deneyimleri ve emek perspektifinden ele alan dördüncü kısımda Enis Rıza, T. Gül Köksal ve Eylem Can’ın yazılarıyla birlikte; Mücella Yapıcı’yla mega projeler ve karşı çıkma deneyimleri üzerine yapılmış söyleşi ile TMMOB Şehir
Plancıları Odası İstanbul Şubesi, Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi ve Çevre Mühendisleri Odası’nı temsilen Pelin Pınar Giritlioğlu, Esin Köymen, Raşit Fırat Deniz ve Utku Fırat’ın yanı sıra Binnur Öktem Ünsal’ın katılımıyla gerçekleştirilen, meslek odalarının projeye dair mücadele pratikleri üzerine bir söyleşi yer alıyor. Kitap, projeyi Türkiye’nin içinden geçtiği genel dönüşüm süreci üzerinden ele alan Fuat Ercan’ın çalışmasıyla sonlanıyor. ∙
Kanal İstanbul Projesi’ndeki Türkiye / Editörler: Fuat Ercan, Tuğçe Tezer / Resimleyen: Ali Yaycıoğlu / Bağlam Yayınları / Derleme/ 730 Sayfa
