Eğer bir sanat eserine zarar vererek bir davayı duyurmak ya da kötü şöhret kazanmak istiyorsanız, o zaman en ünlüsünü seçebilirsiniz. Hafta sonu Louvre Müzesi'nde Leonardo da Vinci'nin Mona Lisa tablosunu koruyan kurşun geçirmez cama balkabağı çorbası fırlatıldığında, tablonun sıvı yiyecekle kaplanmış fotoğrafları tüm dünyada yayınlandı. Peki ama Mona Lisa neden bu kadar ünlü? İşte dünyanın en çok idolleştirilen tablosu hakkında bilmeniz gereken 10 şey.
Mona Lisa kim?
Leonardo da Vinci, Floransalı bir tüccarın karısı olan Monna Lisa del Giocondo'nun portresini yapmaya 1503 yılında başladı. Madonna'nın kısaltması olan Monna, Rönesans Floransa'sında kadınlar için kullanılan bir saygı terimiydi. Leonardo kısa süre önce Mantua Markizi Isabella d'Este'nin kendisini resmetmesi için yaptığı teklifleri reddetmiş ve bunun yerine orta sınıftan Floransalı bir kadın olan Lady Lisa'nın portresini yapmaya başlamıştı. Belki de onu, sadece kendisini büyülediği için ya da burjuva tüccar şehrini kutlamak için resmetti.
Kadınları resmetmeyi seven adam
Leonardo da Vinci gençliğinde eşcinsellik suçlandı ve hiç evlenmedi. Erkek öğrencileriyle olan yakınlığı da dikkat çekti. Ancak konu portrelere geldiğinde kadınları tercih etti. Mona Lisa, yaklaşık 1475'te Ginevra de' Benci ile başlayan ve daha önce hiçbir sanatçının yapmadığı şekilde kadın karakterini, gücünü ve özgürlüğünü ortaya koyduğu parlak kadın portreleri serisinin sonuncusu.
Geri dönüş tablosu
Leonardo, Mona Lisa'dan önceki yıllarda yağlı boya resim yapmayı tamamen bırakmayı denedi. Her zaman yavaş bir ressam olmuştu ve bunun yerine zamanının çoğunu bilimsel deneyler yaparak geçiriyordu. Isabella d'Este'den gelen bir elçiye onun resmini yapmak için matematikle çok meşgul olduğunu söyledi. Ardından Cesare Borgia'ya askeri mühendis olarak hizmet ederek sanatı geride bırakmak için en cesur girişimini yaptı. Bu korkutucu deneyimin ardından Floransa'da Mona Lisa'yı yapmaya başladı.
500 yıldır ünlü
Çorbacı aktivistleri hayal kırıklığına uğratan Mona Lisa, 1911'de çalınması da dahil olmak üzere daha önce işlenen suçların yanı sıra bu tablonun benzersiz şöhretini yansıtan şekilde güçlendirilmiş camla kaplı bir vitrinden dünyaya gülümsüyor. Andy Warhol ve Marcel Duchamp, Mona Lisa'nın modern kitle kültüründeki tuhaf izine saygı duruşunda bulundular. Hiçbir resim bu cazibeye rakip olamadı. Ancak sadece modern bir fenomen değil. Daha 1505 yılında Maddelana Doni adında bir kadın, Raphael'in bir portresinde ellerini Lisa'nınkileri taklit ederek kavuşturdu ve pozuyla zaten bir ikon olan Mona Lisa'yı yeniden üretti.
Leonardo'nun favorisi
Belki de Mona Lisa'nın en büyük hayranı Leonardo'nun kendisiydi, çünkü onun peşini bırakamazdı. Eseri, Lisa'nın siparişini veren kocasına asla teslim etmedi, bunun yerine yıllarca resim üzerinde yeniden çalışmayı, yeni incelikler ve gizemler eklemeyi tercih etti. Ölümünden bir yıl önce, Fransız kralının kendisine verdiği Amboise şatosunda İtalya'dan gelen ziyaretçileri kabul ettiğinde, Leonardo onlara hayat boyu aşkı olan Mona Lisa'yı gösterdi.
Bir gülüşün anatomisi
Raphael'in Mona Lisa'nın ilk taklitleri onun pozunu yeniden sundu ama gülümsemesini değil. Bilimsel görüntüleme teknikleri Lisa del Giocondo'nun aslında gülümsemediğini doğruluyor gibi görünüyor. Leonardo 1500'lü yıllarda zamanının çoğunu, yüz kasları da dahil olmak üzere insan anatomisinin iç sırlarını çizmek için cesetleri inceleyerek geçirdi. Dudakların anatomik çizimleri ve nasıl hareket ettiklerine dair notları, yüzlerimizin fiziksel olarak nasıl çalıştığını göstermek için Mona Lisa'nın gülümsemesini geliştirdiğini ve Lisa'nın yüzüne altın rengi bir cilt ve narin dudaklar eklediğini gösteriyor.
8. Henry'nin idolü
Mona Lisa'nın gülümsemesinin ilk kurbanlarından biri seri eş katili İngiltere Kralı 8. Henry'dir. Üçüncü kraliçesi Jane Seymour'un (doğal) ölümünden sonra Henry, saray ressamı Hans Holbein'i potansiyel bir gelin olan 16 yaşındaki Danimarkalı Cristina'yı resmetmesi için Brüksel'e gönderdi. Holbein'in resminde zaten dul olan Cristina siyahlara bürünüyordu ama gülümsemesiyle odayı aydınlatır. Garip bir şekilde tanıdık geliyor. Holbein Mona Lisa'yı görmüştü ve sanattaki en baştan çıkarıcı gülümsemeyi taklit etti. Henry resme aşık oldu, aşık olduğunu ilan etti ama gerçekten aşık olduğu Mona Lisa mıydı?
Hidrolik sırlar
Mona Lisa'daki en gizemli şeylerden biri, arkasındaki yeşil, kahverengi ve mavi manzara. Bu bulmaca kasıtlı. Leonardo yolun, köprünün, sivri kayaların, nehrin ve dağların nerede olduğunu merak etmemizi istiyor gibi. Sanki bizimle alay etmek istercesine onları hem belirli hem de belirsiz kılıyor. Aslında, kendisi için anılarla dolu bir manzara olan Toskana tepelerinden akan Arno nehrini ima ettiği oldukça açık. Mona Lisa'ya başladığı dönemde, Floransa'nın düşmanı Pisa'nın ekonomisini yok etmek için Arno'nun yatağını değiştirme girişiminde bulunmuştu. Bu manzara, Floransalı askeri uzman Niccolò Machiavelli ile birlikte hazırladığı plana bir gönderme olabilir mi?
Marcel ve bıyık
1919'da kavramsal sanatın mucidi Marcel Duchamp, Mona Lisa'nın bir reprodüksiyonuna bıyık ve sakal çizerek ona L.H.O.O.Q. adını verdi; yüksek sesle okunduğunda Fransızca'da "Çok çekici kalçaları var" anlamına geliyor. Şaka bir grafitiden daha fazlası. Lisa sakalla iyi görünüyor. Bazı insanlar onun gerçekten erkek olduğu, belki de Leonardo'nun bir portresini gizlediği fikrine karşı koyamıyor. Leonardo aslında çizdiği yüzlerde erkek ve kadın niteliklerini karıştırır ve bu Mona Lisa'nın bu kadar akılda kalıcı olmasının nedenlerinden biri olabilir.
Annesine gönderme mi?
Belki de Mona Lisa'nın en derin sırrı bilim ya da cinsellikle değil, sanatçının kendi bebekliğiyle ilgili olabilir. Arka plandaki manzara, Vinci'nin bir avukat ile Caterina adında bir köylü kızının gayrimeşru çocuğu olarak 1452'de doğduğu Toskana kasabası etrafındaki tepeleri akla getiriyor. Daha sonra bir üvey annesi oldu ama biyolojik annesi Toskana kırsalındaki anılarında yüzen hayali bir figür olarak kaldı, biraz Mona Lisa gibi. Bu rüya kadın onun kişisel idealize edilmiş, uzun zamandır kayıp olan anne figürü, sanatının tahtına oturmuş, ona yardımsever bir şekilde gülümseyen, kendi Madonna'sı, kendi tanrıçası olabilir mi?
