BBC’nin editörlerinden Katarina Zimmer, Berlin’deki yeni evinde tuvaletindeki inatçı kireçle baş edemeyince çareyi internette aradı. Karşısına çıkan sirke önerisini denediğinde şaşkınlık içindeydi: Konsantre sirke kullanarak, dakikalar içinde pırıl pırıl bir sonuç elde etti.
Bu deneyimden sonra Zimmer, mutfakta lavabo temizliğinden cam su ısıtıcısındaki kirece kadar pek çok alanda sirkeyi tercih etmeye başladı. Ancak aklındaki soru şuydu: Sirke gerçekten mucizevi bir temizlik ürünü mü, yoksa bu sadece bir efsane mi?
Kireç için evet, mikroplar için sınırlı
Kimya mühendisi Prof. Eric Beckman, sirkenin en güçlü olduğu alanın kireç ve pas çözücü olarak kullanımı olduğunu belirtiyor. Asidik yapısı sayesinde kireci kolayca çözüyor. Almanya’dan mikrobiyolog Dirk Bockmühl ise benzer etkiler için limon suyunu öneriyor; hem etkili hem de daha hoş kokulu.
Ancak sirke her alanda işe yaramıyor. Özellikle yağlı kalıntılar için sabun, pişirme sonrası oluşan inatçı kirler içinse karbonat daha etkili. Bu arada popüler bir karışım olan sirke-karbonat ikilisi hakkında da Beckman uyarıyor: “Asit ve baz birbirini nötralize eder. Bu karışımdan hiçbir fayda gelmez.”
Sirke gerçekten mikropları öldürüyor mu?
Bockmühl’ün 2020’de yaptığı araştırmalar, saf sirkenin (%5 asetik asit içeren) bazı bakteri, küf ve zayıflatılmış virüsleri etkisiz hale getirebildiğini gösteriyor. Ancak bu etkinin ortaya çıkabilmesi için sirkenin seyreltilmeden, yoğun kullanılması gerekiyor. “Temizlik suyuna sadece birkaç damla eklemek mikroplara karşı işe yaramaz,” diyor Bockmühl.
Ayrıca bazı dirençli mikroplar, örneğin MRSA gibi bakteriler ve norovirüs gibi virüsler sirkeye karşı dirençli olabiliyor. Bu yüzden sirke, kapsamlı dezenfektan yerine geçmiyor.
Doğru kullanım hayati önem taşıyor
Sirke doğal olabilir, ancak her yüzey için güvenli değil. Uzmanlar, sirkenin taş yüzeylerde, pirinç, bronz ve bakır gibi metallerde hasara yol açabileceğini belirtiyor. Ayrıca bulaşık makinelerindeki lastik contaları da zedeleyebiliyor. Ancak cam, seramik ve paslanmaz çelik yüzeylerde güvenle kullanılabiliyor.
Soluduğumuz hava için daha az zararlı
York Üniversitesi’nden iç mekân hava kimyası uzmanı Prof. Nicola Carslaw, sirkenin önemli bir avantajının uçucu zararlı kimyasallar (VOC) içermemesi olduğunu söylüyor. Özellikle sprey şeklinde uygulanan temizlik ürünleri, havada daha fazla zararlı parçacık oluşturuyor. Sirke ise genellikle bezle uygulandığı için solunum yollarına daha az zarar veriyor.
Peki çevre dostu mu?
Doğal fermantasyonla üretilen sirke, üzüm, elma ya da tahıl gibi yenilenebilir kaynaklardan elde edildiği sürece çevre açısından oldukça düşük etkili bir ürün. Beckman, “Sirkenin gücü sadeliğinde” diyor ve ekliyor: “Endüstriyel temizlik ürünlerinde onlarca kimyasal kullanılırken, sirke sadece birkaç maddeden oluşuyor ve doğada kolayca çözünüyor.”
Ancak petrokimyasallardan üretilen sentetik sirkeler için aynı şey geçerli değil. Bu yüzden gıda ürünü olarak satılan doğal sirkeler tercih edilmeli.
Sonuç: Doğru kullanıldığında sirke değerli bir alternatif
Katarina Zimmer, sirkeyi mikroplar için değil ama kireç, pas ve günlük temizlikte kullanmaya devam ediyor. Kokusu gözünü korkutmuyor; sürdürülebilir, ekonomik ve nispeten sağlıklı bir alternatif olduğunu bilmek onu rahatlatıyor.
“Sirke bir mucize değil, ama temizlikte sağlam bir yardımcı. Özellikle ne için ve nasıl kullanacağınızı biliyorsanız.”
