Geçtiğimiz hafta, 450 milyon dolarlık kayıp sanat eserinin olası kaderine dair yeni kanıtlarla birlikte, hikayenin gizli kalmış tarafları da ortaya çıktı. 1500'lü yıllara tarihlenen bu boş ve muhteşem portre, iki büyük Avrupa müzesinin (Paris'teki Louvre ve Londra'daki National Gallery) itibarına gölge düşürdürdü. BBC'nin Suudi Arabistan'la ilgili bir belgeselinde ortaya çıkan bilgilere göre Salvator Mundi, Körfez'in zenginlerinden biri tarafından, kimilerine göre insan hakları konusundaki kötü şöhretini “sanatla yıkamak” için özel olarak tasarlanan yeni ve büyük bir müzenin merkezi olarak kullanılmak üzere.
Eserin 2017'deki şaşırtıcı satışından ve hemen ortadan kaybolmasından bu yana kazandığı kötü şöhret ve Leonardo'nun muhteşem Mona Lisa'sıyla olan ilişkisi, Suudi Arabistan'da yeni bir Louvre'u kültürel haritaya yerleştirmek için kullanılıyor gibi görünüyor. Art Newspaper'ın baş editörü Rönesans sanatı uzmanı Alison Cole'a göre, tablonun nerede olduğuna dair yeni ipuçları şüphelerini doğruladı. Observer'a konuşan Cole, “Salvator Mundi'nin, Mona Lisa ile aynı olağanüstü çekim gücüne sahip olacağı beklentisiyle, Riyad'daki yeni ‘çok büyük’ bir müzenin ana sergisi olarak planlandığının ortaya çıkması hiç de şaşırtıcı değil. İnsanlar bu eserden çok etkileniyor. Onu satın alıp etrafına koca bir müze inşa edebilirsiniz” dedi.
Prens Salman'ın kasasında
Krallık: Dünyanın En Güçlü Prensi belgeselinin 19 Ağustos tarihli bölümünde Princeton Üniversitesi profesörlerinden biri, Suudi Arabistan veliaht prensi Muhammed bin Salman ile görüşülen büyük müze planlarından bahsetti. Prens, tabloyu 2017'de New York'ta dünya fiyatını aşan gizli teklif sahibiydi ve şimdi Princeton'dan akademisyen Bernard Haykel, “kayıp” portrenin Cenevre'de bir kasada güvende olduğunu ve Prens Muhammed'in Suudi Vizyon 2030 olarak bilinen cesur kültürel stratejisinin önemli bir parçası olarak ilgi odağı olmaya hazır olduğunu öne sürüyor. Haykel, Suudi Kültür Bakanı Prens Badr bin Abdullah bin Mohammed bin Farhan al-Saud'un da kendisine resmin satın alındığından beri orada olduğunu söylediğini iddia ediyor. Haykel “Müzenin tamamlanmasını bekliyor ve sonra müzeye asılacak” diye ekledi.
İkinci Louvre
Riyad'daki yeni Louvre, Paris müzesi için ikinci bir Körfez “çıkışı” olacak. Salvator Mundi'nin müzayedesi sırasında komşu Birleşik Arap Emirlikleri Abu Dabi'de kendi Louvre'unu açmıştı, bu nedenle bazıları tablonun ilk olarak orada yeniden ortaya çıkmasını bekliyordu. Sadece beş yıl önce sanat yazarı ve tüccar Kenny Schachter, portrenin Prens Muhammed'in 134 metrelik süper yatı Serene'de tutulduğunu yazarak çığır açan bir haber yaptığını iddia etmişti. Bu hafta sonu konuşan Schachter, Prens'in yatının güvenli bir sığınak olduğunu çünkü “kraliyet kendini yasladığı her yer gibi” iklim kontrollü olduğunu iddia etti. Hâlâ tablonun “elinin altında” olduğuna inanıyor.
Salvator Mundi'nin “Cook versiyonu” olarak bilinen ve artık en azından Leonardo'nun asistanlarına atfedilen 500 yıllık gerçek tabloyu bulmak ise çok daha zor. “Cook” olarak adlandırılmasının nedeni, 1900 yılında İngiliz tüccar ve koleksiyoncu Sir Francis Cook'a 120 sterline satılması ve ressam Bernardino Luini'ye atfedilmesini kabul etmesidir. Daha sonra 2005 yılında “yeniden keşfedilip” bir sanat tüccarları konsorsiyumu tarafından 1.000 dolara satın alındıktan sonra karı koca Mario ve Dianne Modestini tarafından üç yıl boyunca özenle restore edilmesiyle modern dünyada büyük bir sıçrama yaptı.
Salvator Mundi, National Gallery'nin 2011'de gişe rekorları kıran ve sözde yaratıcısına adanmış bir sergiye dahil etmesiyle birlikte herkesin bildiği bir isim haline geldi. Londralı küratörler, bir asırdan uzun bir süredir Leonardo'ya atfedilen ilk tablonun heyecanını takip ederek hızla harekete geçmişlerdi. Galeri o zamandan beri yaklaşan satıştan haberdar olmadığını iddia etse de, atfın iç süreci ve özellikle de Leonardo'nun katkısının düzeyi hakkında şüpheye yer bırakmayan sergi kataloğunun üslubu hakkında tartışmalar devam ediyor.
Rus milyarder davası
Öte yandan Sotheby's, Yves Bouvier adlı İsviçreli bir sanat simsarı ve Salvator Mundi'nin eski sahibi Rus milyarder Dmitry Rybolovlev arasındaki hukuki çekişmeler de devam ediyor. Bu dava, 2013 yılında Bouvier aracılığıyla tabloyu ve diğer eserleri satın almasıyla bağlantılı olarak dolandırıcılık yapmakla suçladığı Sotheby's'e karşıydı. Bu arada Rybolovlev'in Salvator Mundi'yi 2017'deki görkemli müzayedesine kadar Cenevre'de depoda tuttuğu da düşünülüyor.
Louvre, Körfez'de kârlı imtiyaz anlaşmaları yapmış olabilir, ancak o da tartışmalardan kaçamadı. Salvator Mundi, satışından bu yana ilk kez 2019 yılında Paris'te sergilenecekti. Bir Fransız belgeselinde, Prens Muhammed'in eserinin Mona Lisa'nın yanına asılmasını istediği iddia edildi ve müzenin yalanlamasına rağmen Cole ve Art Newspaper daha sonra Louvre tarafından bastırılan ve La Gioconda'nın esrarengiz gülümsemesinin arkasında görülen eskiz çizgileriyle benzerliklere bakarak resmin bilimsel incelemesini detaylandıran bir kitapçığı gördü. Ancak son dakikada tablo sergiden geri çekildi. Şimdi Cumhurbaşkanı Macron'un eserleri yan yana koymayı reddettiği düşünülüyor.
Salvator Mundi, belki de Riyad'daki bir müze için, uluslararası dikkati bozuk insan hakları sicilinden uzaklaştırmayı amaçlayan doğru bir “maşa” olabilir. Portrenin mali değeri tartışmalı olsa da, şimdiye kadar yarattığı varsayım, eleştiri ve akademik analizlerin sayısı, onu en azından kendi küçük kütüphanesine değer kılıyor.
