Lityum pilli aletler evlerde yangın çıkardığı için gündemdeydi. Son günlerde ise Fransa’daki geri dönüşüm tesislerinde aynı sorun baş gösterdi. Güneybatı Fransa'nın Lot bölgesindeki Syded atık arıtma tesisinde her gün 80 metrik tona kadar evsel ve ticari atık toplanıyor, ayrıştırılıyor ve arıtılıyor. Tesisin 266 çalışanı her gün tüm tesisi ateşe verebilecek elektronik diş fırçası, tek kullanımlık elektronik sigara, bataryalı oyuncaklara ya da ışıklı spor ayakkabılara dikkat etmek zorunda. Politico’ya konuşan Syded fabrikasının çevre müdürü Hervé Coulaud, “Beni 4-5 yıl önce arasaydınız ‘zaman zaman yangın çıkıyor’ derdim ama artık yangın riski her gün var” diyor.
Sorunun bataryalar, özellikle de lityum-iyon bataryalar olduğu ortaya çıktı. Teknoloji ilerledikçe ve piller daha küçük ve daha verimli hale geldikçe, müzikli doğum günü kartlarından ıslandığında bip sesi çıkaran bebek bezlerine kadar her geçen gün daha fazla ev eşyasında lityum-iyon piller karşımıza çıkıyor. Ancak bu küçük güç kaynakları, bir eşya çöpe atıldığında ayrı olarak çıkarılıp atılmazsa, genel atık tesislerine gider ve ezilirler. Bu ezilme nedeniyle piller tutuşabilir ve tesiste büyük yangına neden olabilir.
Yangınlar 2 kat arttı
Fransa Çevre Bakanlığı'nın endüstriyel kirlilik ve risk analizi bürosunun verilerine göre, 2019 ve 2023 yılları arasında Fransız atık yönetim tesislerinde lityum piller veya elektronik atıklarla bağlantılı olarak rapor edilen yangınların sayısı iki katına çıktı. Artışın çoğu, lityum pillerin normal atıklarla karıştırıldığı olaylardan kaynaklandı. Ancak bu rakamlar sorunun boyutunu büyük ölçüde küçümsüyor. Bakanlığın veri tabanı, şirket raporlarından ve firmaların olaylarla ilgili verebildikleri bilgilerden yararlanıyor. Diğer pek çok kamu ve özel atık tesisi gibi Syded de sadece itfaiyenin müdahil olduğu olayları rapor ediyor, kendi başlarına kontrol ettikleri diğer pek çok olayı rapor etmiyor.
Bir yangının nedenini tespit etmek de zor olabiliyor. Syded'in iletişim direktörü Jean-Loup Oudin, “Yangının başladığı yer ve dumanın türü nedeniyle genellikle lityum piller şüpheli oluyor, ancak bunlar her zaman net bir şekilde tespit edilemiyor” dedi. Belçika ve Hollanda gibi diğer AB ülkelerinde de yerel belediyeler benzer eğilimlere tanık oluyor. Yangınlar yaygınlaştıkça, atık işleme tesisleri koruyucu ekipman satın almak, personelini eğitmek ve artan sigorta primlerini ödemek için ek maliyetlere katlanıyor. Elektronik atıklardan tek kullanımlık ürünlere kadar atık yönetimine ilişkin kurallarını gözden geçiren AB'nin harekete geçmesi için çağrılar artıyor.
Bir başka atık sorunu
AB yıllardır, sorunlu atık ihracatının yasaklanmasından gıda ve tekstil artıklarının azaltılmasına ve pillerin yapımında kullanılan değerli metalleri korumak üzere geri dönüştürülmesine kadar, bloğun devasa atık sorununu çözmeye çalışıyor. Bazıları etkili atık yönetimi yasalarının yangın tehlikesini de azaltabileceğini savunuyor. Çamaşır makineleri ve cep telefonları gibi ürünler halihazırda AB'nin genişletilmiş üretici sorumluluğu gereklilikleri kapsamında. Yani üreticiler sattıkları ürünlerin nasıl bertaraf edileceğinin sorumluluğunu, genellikle uygun bir atık bertaraf çözümü için ödeme yaparak üstlenmek zorunda. Bu zorunluluğun pil içeren tüm ürünleri kapsayacak şekilde genişletilmesi bir seçenek olabilir. Üreticilerin aynı zamanda ürünlerini daha güvenli tasarlaması ve tüketicilerin ürünü çöpe atmadan önce pilini çıkarması önem taşıyor.
