Bilim insanları, bu biyolojik çeşitliliğe sahip ortamlardaki kilit yırtıcılar olan resif köpek balıklarının okyanus ısınmasına tepki olarak yaşam alanlarını terk ettiklerini ve bunun mercan resifleri için ciddi sonuçlara yol açabileceğini gözlemledi. Bu yırtıcılar resiflerin ekolojik dengesinin korunmasında hayati bir rol oynuyor ve yoklukları zaten hassas olan ekosistemleri daha da kargaşaya sürükleyebilir.
The Guardian'ın haberine göre, Lancaster Üniversitesi'nden Dr. David Jacoby liderliğindeki araştırma ekibi, Hint Okyanusu'ndaki Chagos Takımadaları'nın uzak mercan resiflerinde 120'den fazla gri resif köpek balığının hareketlerini izledi. Araştırmacılar, 2013'ten 2020'ye kadar köpek balıklarının, özellikle de okyanusların ısındığı olaylardan biri olan 2015-2016 El Niño olayı sırasındaki göç hareketlerini izledi. Communications Biology'de yayınlanan bulgular endişe verici bir eğilimi ortaya koyuyor: deniz yüzeyi sıcaklıkları yükseldikçe, köpek balıkları resiflerde geçirdikleri zamanı önemli ölçüde azalttı ve bazıları ilk stres olayından sonra 16 ay kadar geri dönmedi.
Araştırmacılar, etiketlenmiş köpek balıklarından 700.000'den fazla veri göstergesi kaydetti ve bunlar daha sonra resiflerdeki çevresel stres faktörlerini izleyen uydu verileriyle birleştirildi. Bunlar arasında mercan ekosistemlerinin sağlığını belirlemede önemli faktörler olan deniz yüzeyi sıcaklığı, rüzgar ve okyanus akıntı modelleri yer alıyor. Sonuçlar, sıcaklık artışlarının köpek balıklarının ayrılmalarının arkasındaki birincil etken olduğunu, ancak resif ortamına verilen uzun vadeli zararın da onları uzak tutmada rol oynadığını gösteriyor.
Mercan resifleri tehdit altında
Tüm deniz balıkları türlerinin yaklaşık dörtte birine ev sahipliği yapan mercan resifleri, okyanus koşullarındaki değişikliklere karşı son derece savunmasız. Isınan sular, aşırı avlanma ve kirliliğin birleşimi bu ekosistemlerde önemli hasara yol açtı. Uzmanlar, küresel sıcaklıkların 2°C artması halinde, dünyadaki mercan resiflerinin çoğunun yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalabileceği ve yüzyılın ortalarında toplu ölüm olaylarının olağan hale geleceği konusunda uyarıyor.
Köpek balıklarının yokluğu durumu daha da kötüleştirebilir, çünkü bu yırtıcılar resif sağlığının korunmasının ayrılmaz bir parçası. Otçul ve daha küçük yırtıcı balıkların popülasyonlarını düzenlemeye yardımcı olarak aşırı otlanmayı ve mercanı boğabilecek alglerin aşırı büyümesini önlerler. Onlar olmadan resif ekosisteminin hassas dengesi çökme riskiyle karşı karşıya kalır. Dr. Jacoby, “Bu yeni bulgu, köpek balığı popülasyonundaki azalma eğilimlerini daha da kötüleştirme potansiyeline sahip” dedi. Jacoby ayrıca, "Resif köpek balıkları, kısmen aşırı avlanma nedeniyle küresel mercan resiflerinin yaklaşık %20’sinde zaten yok. Bu köpek balıklarının ısı stresi olayları sırasında resifleri terk ediyor olması, karşılaştıkları zorlukları daha da artırıyor” yorumunda bulundu.
Bazı resifler dayanıklı
Araştırmacılar köpek balıklarının çoğu evlerini terk ederken, bazılarının daha sağlıklı ve çevresel strese karşı daha dirençli görünen birkaç resifte daha fazla zaman geçirdiğini tespit etti. Bu resiflerin dayanıklılığına katkıda bulunan faktörler arasında istilacı fare türlerinin ortadan kaldırılması ve dışkıları yoluyla resifin doğal olarak beslenmesine yardımcı olan kuş popülasyonlarının daha fazla bulunması yer alıyor.
Bu bulgular, mercan resiflerini insan kaynaklı hasarlardan korumak gibi proaktif koruma önlemlerinin, köpek balıklarının kendi resiflerinde kalma şansını artırabileceğini gösteriyor. “Bu bize umut veriyor” diyen Dr. Jacoby, “Resiflerin direncini artırarak köpek balıklarını kalmaya teşvik edebilir ve ısınan denizlerin bu ekosistemler üzerindeki etkisini azaltabiliriz” diye ekledi.
Göç risk yaratabilir
Özellikle gri resif köpek balıkları, vücut sıcaklıkları çevrelerindeki ortamla bağlantılı olan soğukkanlı canlılardır. Su ısındıkça, daha serin ve derin sular aramaya, açık denizlere ya da başka bölgelere gitmeye zorlanırlar. Resiflerden uzağa yapılan bu göç, onları sadece aşırı avlanma nedeniyle değil, aynı zamanda azalan yiyecek mevcudiyeti ve yeni yaşam alanlarında artan rekabet nedeniyle de daha büyük risk altına sokabilir. Bu olgu, halihazırda tehlike altında olarak sınıflandırılan türler için özellikle endişe verici. Birincil yaşam alanlarının kaybı hayatta kalmalarını daha da tehdit edebilir. Dahası, yoklukları zincirleme bir reaksiyonu tetikleyebilir, deniz ekosistemini kilit yırtıcılarından birini ortadan kaldırarak istikrarsızlaştırabilir.
Potansiyel çözümler ve ileri araştırmalar
Çalışmanın bulguları endişe verici olmakla birlikte, resiflerin korunması ve restorasyonunun öneminin de altını çiziyor. Londra'daki ZSL Zooloji Enstitüsü'nde araştırma görevlisi ve çalışmanın başyazarlarından biri olan Dr. Michael Williamson, mercan resiflerinin sağlığının iyileştirilmesinin köpek balıklarına daha iyi bir yaşam şansı sunabileceğine dikkat çekti. Bununla birlikte, artan okyanus sıcaklıklarının köpek balığı popülasyonları üzerindeki uzun vadeli etkilerini tam olarak anlamak için daha fazla araştırmaya ihtiyaç olduğunu vurguladı. Essex Üniversitesi'nde kıdemli öğretim görevlisi olan Dr. Anna Sturrock ise köpek balıklarının ekosistemde oynadığı önemli role dikkat çekti: "Köpek balıkları resif sistemini dengede tutmak için çok önemli. Hem otçul hem de daha küçük yırtıcı balıkları yiyerek mercanların algler tarafından aşırı otlanmasını ya da aşırı büyümesini önlemeye yardımcı olurlar. Resifin en savunmasız olduğu zamanlarda ayrılma eğiliminde olmaları endişe verici, ancak tüm köpek balıklarının aynı şekilde tepki vermemesi umut verici.”
Geleceğe bakıldığında, bilim insanları küresel ısınmayı engellemek ve deniz ekosistemleri üzerindeki baskıyı azaltmak için acil önlem alınması gerektiği konusunda hemfikir. Müdahale edilmezse hem köpek balıkları hem de mercan resifleri giderek daha belirsiz bir gelecekle karşı karşıya kalabilir. Riskler sadece bu türler için değil, aynı zamanda gıda, geçim kaynakları ve kıyıların korunması için mercan resiflerine bağımlı olan yüz milyonlarca insan için de yüksek.
