ABD Başkanı Joe Biden tarafından ekim ayında açıklanan çip kısıtlamalarını genişleten ABD kendi sahasına Hollanda ve Japonya'yı da çekti. Yetkililer, Çinli şirketlere bazı gelişmiş çip üretim ekipmanlarının tedariğini yasaklamak için bir anlaşmaya vardı. Önlemler Çin'e yönelik olup, Pekin'in uzun süredir ilerlemekte zorlandığı bir sektör olan çip üretiminde değer zincirinde yukarı çıkma kabiliyetini kısıtlamayı amaçlıyor. Çin protesto amacıyla Dünya Ticaret Örgütü'ne başvurdu ve bu hafta Hollanda'ya uluslararası sanayi ve tedarik zincirlerinin istikrarını sağlamak ve bölücü değil açık bir ticaret ortamını korumak istediğini söyledi.
ABD hamlesi pazara zarar verecek
ABD'nin bu hamlesinin çok önemli bir pazara zarar vermesi ve küresel ekonomik koşulların zaten kötü göründüğü bir dönemde dünyanın en büyük sanayi şirketlerinin gelirlerini olumsuz etkilemesi bekleniyor. Çin, çip ekipmanı üreticisi Tokyo Electron Ltd. için satışların dörtte birinden fazlasını oluşturuyor ve son beş yılda keskin bir şekilde büyüyor. Litografi makineleri üreticisi Nikon Corp. için bu oran yüzde 20 civarındayken, test makineleri üreten Advantest Corp. da müşterileri için Çin'in gelişen bilgi işlem pazarına bağımlı. Ülke, geçen yılın sonunda küresel faturaların dörtte birinden fazlasını oluşturuyordu. Tayvan ve Güney Kore ile birlikte Çin, en büyük çip ekipman şirketleri için son iki yıldır sermaye harcamalarında en üst sırada yer alıyor.
Şirketler darbe alacak
Çin'e erişimi sınırlayan ihracat kontrollerinin yaklaşmakta olan riski geçen yılın sonunda sektörü ürküttü. Cuma günü açıklanan verilere göre, Japon çip üreticilerinin faturaları, temmuz ve kasım ayları arasında ortalama yüzde 30 arttıktan sonra aralık ayında sadece yüzde 1'in biraz üzerinde büyüdü. Japonya'nın endüstri birliği geçen ay uyarıda bulundu. Şirketler yatırım ve harcamalarını geri çekerken, araştırma ve geliştirme de gelecekteki sermaye harcamaları gibi darbe alacak.
Sorun yaşayan sadece Çin olmayacak
Sorun şu: Bu firmalar sadece Çin'e yatırım yapmakla kalmıyor, ABD ve Avrupa da dahil olmak üzere dünyanın dört bir yanına ekipman satıyorlar. Bu da teknoloji transferi ve gelişiminin döngüsünün devam etmesini sağlıyor. Eğer ana gelir kaynakları kesildiği için zor durumda kalırlarsa, sonuçta endüstriyel inovasyon zorlanacak. ABD, laboratuvar projeleri ve patentlerdeki teknolojik ilerlemeler açısından önde kalmayı başarsa bile, bunları ölçeklendiremeyecek.
ABD, şu anda jeopolitik bir parlama noktası ve Amerikan sanayi politikasının ana odak noktası olan elektrikli araç bataryaları konusunda da benzer bir sorunla karşı karşıya. Ülke, Illinois'deki Argonne Ulusal Laboratuarı'nda geliştirilen nikel-manganez-kobalt kimyasının uzun süredir destekçisi. Yıllar içinde bu kimya birçok otomobil ve kimya şirketine lisanslandı. Ancak, yurtiçinde üretimi ölçeklendirmek ya da hakim olmak için yeterli yatırım yapılmadı. Şimdi, ABD elektrifikasyon için bu pillere ihtiyaç duyduğunda, bir tedarik zincirine ya da yeterli hammaddeye sahip değil. Geçen ağustos ayında ABD Enflasyonu Düşürme Yasası'nın imzalanmasından bu yana milyarlarca dolar akıtmasına rağmen, ülke bırakın öne geçmeyi, Pekin'i bile yakalayamayacak.
Bu arada Çin, daha ucuz ve daha güvenli olan ancak aynı enerji yoğunluğuna sahip olmayan lityum-demir-fosfat çeşidini öne çıkardı. Yakın zamana kadar daha düşük bir teknoloji olarak görülüyordu ancak Çinli firmalar bunun en gerçekçi ve ulaşılabilir kombinasyon olduğunu düşünüyordu. Tesla Inc. ve Ford Motor Co. gibi firmalar da artık ölçekli ve ticari olarak uygulanabilir olduğu için bu firmalara yöneliyor.
ABD'nin kaygıları ulusal güvenlikle ilgili olsa da, yerel yetenekleri artırmak yerine Çin'i geride tutmaya odaklanan politikasının yarardan çok zarar getirmesi muhtemel. Son teknoloji çip üreticisi ASML'nin İcra Kurulu Başkanı Peter Wennink geçen hafta yaptığı açıklamada ihracat kontrollerinin Pekin'i eninde sonunda kendi ileri teknolojisini geliştirmeye itebileceğini söyledi.
