Suriye’nin başkenti Şam’ın yaklaşık 30 kilometre kuzeyinde yer alan Kuteyfe kasabasının eteklerindeki duvarlarla çevrili bir yerleşkeye giden yolu toprak yığını kapatmış. Ara sıra iki sokak köpeğinin havlaması ve yerleşkenin üzerinden geçen elektrik hatlarının belli belirsiz vızıltısı dışında ortalık sessiz. Duvarlar kabaca iki futbol sahası büyüklüğünde bir alanı çevreliyor. Beşar Esad’ın ordusu on yılı aşkın bir süre boyunca bu çorak araziyi bir toplu mezara dönüştürdü. Suriye’nin yeni yöneticileri, bunun ülkedeki en büyük toplu mezar olduğunu söylüyor.
Bölge halkı, yıllarca hafriyat kamyonlarının gece geç saatlerde geldiğini, onları da cesetlerle dolu soğutuculu kamyonların takip ettiğini anlattı. Başlangıçta mezarlar yeterince derin değildi. Sokak köpekleri toprağı eşeleyip cesetleri çıkarıyordu. Bu yüzden Esad’ın askerlerine daha derin kazmaları emredildi.
Bir hafta öncesine kadar burası Suriye’nin en hassas bölgelerindendi. Garnizon kasabası Kuteyfe’de arabanızı yanlış yere park ettiniz diye tutuklanabilirdiniz. Yerli halk korkudan felç olmuş bir halde sessizliğini koruyordu. Hâlâ orada yaşayan eski belediye başkanı Hac Ali Salih “Bana ne gönderirlerse gömmem gerekiyordu” diyor. Salih 2012 yılında istifa etmiş ve toplu mezar inşa etme emirlerine uymayı reddettikten sonra yetkililer tarafından kısa bir süre gözaltına alınmış.