Türkiye'de yaşanan deprem felaketi, Haziran'a kadar yapılacak seçim planlarını alt üst ederek, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan hükümeti ve muhalefet arasında olası bir erteleme konusunda tartışmalara yol açtı. Ülkenin modern tarihinin en ölümcül felaketinden önce bile, kamuoyu yoklamaları çok sıkı bir seçim yarışı olduğunu ortaya koyuyordu.
İşte seçime dair olası senaryolar:
Deprem neyi değiştirdi?
Geçen hafta Pazartesi günü yaşanan felaket, Türkiye'nin güneyinde en az 32 bin kişinin ölümüne, on binlerce binanın yıkılmasına ve bölgeden bir göçün başlamasına yol açarak, yakın vadede seçim düzenlemenin uygulanabilirliği konusunda şüphe uyandırdı. Yaklaşık 13 milyon kişinin yaşadığı ve yüz binlerce kişinin yıkılmış veya güvensiz evlerle kaldığı bir bölgede lojistik zorluklar oldukça fazla.
Geçen ay kendisinin ve partisi AK Parti'nin iktidarını üçüncü bir on yıla yaymak isteyen Erdoğan, seçimlerin planlanandan bir ay önce Mayıs ayında yapılacağını söylemişti. Ancak son günlerde müttefikleri, onun bir erteleme isteyeceğini öne sürdü. Reuters'e konuşan bir AK Parti yetkilisi, olağanüstü hali gerekçe göstererek, "Seçimler hakkında konuşmanın zamanı olduğunu düşünmüyorum” dedi. Konuyla ilgili konuşma yetkisi olmadığı için ismini vermekten kaçınan yetkili, en uygun zamanın Kasım ayı olduğunu ancak herhangi bir karar alınmadığını söyledi. Geçen hafta başka bir yetkili, yıkımın ölçeğinin seçimleri zamanında yapmak için ciddi zorluklar oluşturduğunu aktardı.
Seçim ertelenebilir mi?
Seçimleri ertelemeye yönelik herhangi bir girişim, büyük bir anayasal engelle karşı karşıya. 78. Madde, parlamentonun seçimleri bir yıl süreyle, ancak yalnızca savaş durumunda erteleyebileceğini söylüyor. Ancak AK Parti’nin kurucularından Bülent Arınç, seçimlerin ertelenmesi çağrısında bulundu ve anayasaların kutsal metinler olmadığını söyledi. Arınç, "Devlet bürokrasisinin vatandaşlarımızın yaralarını sarmaya odaklanabilmesi için seçimler bir an önce ertelenmeli. Bu bir tercih değil, zorunluluk" ifadelerini kullandı.
Muhalefet ne diyor?
Ana muhalefetteki CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu, anayasanın bu konuda net olduğu gerekçesiyle ertelemeyi reddetti. Yetkin Report’a konuşan Kılıçdaroğlu, “Anayasa ve kanunlar dışında kimse gerekçeler uydurarak kendi başına bir hukuk normu oluşturamaz. Anayasa var. Türkiye hukuk devletidir diyorsak erteleme olamaz" dedi. Kılıçdaroğlu, önceliğin seçim tarihi belirleyerek Yüksek Seçim Kurulu'nun hazırlıklara başlaması olduğunu söyledi. Ancak muhalefet kendi zorluklarıyla karşı karşıya. Erdoğan'ı devirmek isteyen altı partili ana ittifak henüz bir cumhurbaşkanı adayını açıklamadı ve saflarında bazı anlaşmazlıklar vardı. İttifak üyesi İYİ Parti'den bir yetkili, aday konusunu önümüzdeki haftalarda görüşeceklerini söyledi.
Erteleme kimin yararına olur?
Depremden önceki kamuoyu yoklamaları, artan yaşam maliyeti ve liradaki düşüş nedeniyle popülaritesini kaybetmeye başlayan Erdoğan için seçimin şimdiye kadarki en zorlu mücadelesi olacağını gösteriyordu. Deprem bu belirsizliği daha da artırıyor.
Hükümet, acil durum müdahalesinin başlangıç hızı ve organizasyonu konusunda eleştirilerle karşılaşıyor ve Erdoğan bunun istenildiği kadar hızlı olmadığını kabul etti. Ayrıca depremden etkilenen 10 ilde üç aylık olağanüstü hal ilan etti. AKP yetkilisi, yaşanan acılar, can ve mal kayıpları göz önüne alındığında, felaketin iktidar ittifakının oylarını düşürmesini bekliyor. Yetkili, "Birinden hesap sormak isteyecekler" dedi. Depremin vurduğu bölge geçmiş yıllarda Erdoğan'ı destekledi. Erdoğan 2018 cumhurbaşkanlığı seçimlerinde oyların yüzde 55'ini alırken, AKP ve ortakları parlamento seçimlerinde aynı düzeyde desteği kazandı.
Ancak afetler geçmişte seçimleri etkiledi. 1999'da Türkiye'nin kuzeybatısında 17 bin kişinin ölümüne neden olan güçlü bir depremin ardından, müdahaleye yönelik eleştiriler, AKP'nin 2002 seçimlerinde zafer kazanmasına yardımcı olan ve o zamanki hükümetin popülaritesindeki düşüşün ardındaki faktörlerden biri oldu.
Erdoğan aday olabilir mi?
2014'ten bu yana cumhurbaşkanı olan ve ikinci dönemini dolduran Erdoğan'ın tekrar aday olup olamayacağına dair hükümetle muhalefet arasında da şiddetli bir tartışma var. CHP İstanbul Milletvekili ve Anayasa Hukukçusu İbrahim Kaboğlu, Erdoğan'ın ancak Haziran'dan önce yapılması halinde seçimlere katılabileceğini söyledi. Anayasa cumhurbaşkanları için iki dönemlik bir sınır koyuyor ancak parlamento ikinci dönem sona ermeden önce erken seçim çağrısı yaparsa cumhurbaşkanları başka bir dönem için yarışabilir. Kaboğlu, Erdoğan daha sonra aday olursa anayasanın değiştirilmesi gerekeceğini söyledi. Kaboğlu, “Böyle bir değişikliği tartışmak sorunlu olur” dedi.
