Türkiye’de zorunlu eğitim çağında olmasına rağmen eğitim dışında kalan çocuk sayısı son üç yılın en yüksek seviyesinde. Eğitim dışında kalan öğrenci sayısı 2023-24 eğitim öğretim döneminde bir önceki döneme kıyasla yüzde 38.4 arttı. Zorunlu eğitim çağında olan çocukların yüzde 3.9’u yani 612 bin 814 çocuk, eğitimin dışında kaldı. Bu çocukların yüzde 53.6’sı erkek, yüzde 46.4’ü kız. Çocuklar arası gelir eşitsizliği de son 18 yıldır görülmemiş bir boyuta ulaşmış durumda… Eğitim çağındaki her 100 çocuktan 42’si yoksul. Eğitim dışındaki öğrenci sayısı bir önceki yıla göre %38.4 arttı. Bu verilerin kaynağı, Eğitim Reformu Girişimi’nin (ERG) 2024 Eğitim İzleme Raporu.
Kritik eşik 15 yaş
Eğitim dışındaki çocuk oranlarında problem özellikle 15 yaştan sonra ivmeleniyor. Bu yaştan itibaren en az her 20 çocuktan biri eğitim dışında. 16 yaşındakiler için bu oran her 10 çocuktan biriyken 17 yaşındakilerde ise her 7 çocuktan biri. Yaş gruplarına göre değerlendirildiği zaman eğitim dışında kalan en büyük kesim 14-17 yaş aralığı. E
ğitim dışındaki çocukların yüzde 73.9’u bu yaş grubunda. Bu verilere rağmen ERG Kıdemli Politika Analisti Ekin Gamze Gencer, Türkiye tarihi için eğitim dışında kalmada doruk noktaya ulaşıldığının söylenilemeyeceğini kaydediyor:
Özellikle 2000’lerden bugüne okullaşma bakımından önemli mesafe kaydedildi. 2000’lerin başında yüzde 40’larda olan ortaöğretimde okullaşma oranı bugün yüzde 87.97. Öte yandan 1994’ten bu seneye kadar ortaöğretim okullaşma oranlarında en büyük düşüş yüzde 0.2.
“Gelecek için kaygı uyandırıcı”
Gencer birkaç yıl yaşanan çok ufak düşüşler dışında ortaöğretimde okullaşma eğilimi her yıl yükselme yönünde olduğunu söylese de güncel veriler, ona göre kaygı uyandırıcı:
Bu sene okullaşma oranının bir önceki döneme göre yüzde 3.7 düşmesi çocukların eğitimde kalma durumlarıyla ilgili geleceğe dair endişe uyandırıyor. 12 yıl eğitim zorunlu olmasına rağmen okullaşmanın yüzde 100 olmaması ve eğitim dışı çocuk sayısının geçen seneye göre yüzde 38.4 yükselmiş olması düşündürücü. Üstelik, yaşa göre eğitim dışındaki çocuk oranları özellikle 15 yaştan sonra sorunun daha da arttığını, 15 yaş itibarıyla çocukların hem ev dışında hem de ev içi emekte daha yoğun bir şekilde çalıştıklarını ve bu nedenle eğitimden koptuklarını ortaya koyuyor.
Türkiye’de her üç gençten biri NEET
Yıllara göre incelendiğinde Türkiye’de 18-24 yaş grubu NEET (Not in Education, Employment or Training/Ne İstihdamda Ne Eğitimde) oranının azaldığını aktaran Gencer’e göre Avrupa Birliği (AB) ile karşılaştırıldığında bu oran hala yüksek bir düzeyde. “Türkiye’de neredeyse her üç gençten biri (yüzde 37.8) NEET iken AB ortalamasında bu oran beşte bir (yüzde 18.1)” diyor. Cinsiyetler açısından bakıldığında Gencer, 18-24 yaş grubu NEET erkeklerin oranlarında Türkiye’nin aslında AB ortalamasını yakaladığını söylüyor: “2023 verilerine göre Türkiye’de 18-24 yaş arası NEET erkek oranı yüzde 15.9, AB ortalaması ise yüzde 15.8.” Farkın toplam oranlarda çok daha yüksek olmasının nedeni, Türkiye’de 18-24 yaş NEET kadınların oranının çok yüksek olması… Şöyle açıklıyor: “AB ortalaması yüzde 20.5 iken Türkiye’de 18-24 yaş NEET kadınların oranı yüzde 58.7. Yani 18-24 yaş grubunda Türkiye’deki her iki kadından biri NEET. Bu çerçevede Türkiye’deki genç kadınların eğitim ve istihdam fırsatlarına erişimini arttırmaya yönelik politikalar acil bir ihtiyaç.”
