Türkiye’de eğitim öğretime yaz tatili nedeniyle verilen ara sona ermek üzere. Aileler yeniden okul masraflarını hesaplamaya girişti. Bu masraf kalemlerinden biri de servis ücretleri... İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) Ulaşım Koordinasyon Merkezi (UKOME) 8 Ağustos’ta zam oranını belirlemek adına toplandı. Toplantıdan çıkan sonuç ise toplu ulaşıma yüzde 51.52 oranında zam getirilmesi oldu.
Ücret en fazla 4104 TL olabilir
Nüfusu 16 milyonu aşan İstanbul’da MEB’e göre yaklaşık 3.5 milyon öğrenci var. UKOME toplantısı sonrası onları da ilgilendiren bir karar alındı ve okul servisi ücretlerine de zam yapıldı. UKOME tarifesine göre servis ücretleri 1300 TL’den başlıyor, 3 bin 40 TL’yi buluyor. Eğer rehber personel varsa bu tutarlara yüzde 35’lik bir bedel de yansıyor. Kısacası İstanbul’da servis tutarı 25 kilometre ve üzeri kilometre başı işleyen 26.58 TL sayılmadığı takdirde aylık ancak 1755 TL ile 4 bin 104 TL arasında değişiyor.
Servis ücretleri şöyle:
| MESAFE | ÜCRET |
| 0-1 kilometre | 1300 TL |
| 1-3 kilometre | 1390 TL |
| 3-5 kilometre | 1500 TL |
| 5-7 kilometre | 1570 TL |
| 7-9 kilometre | 1650 TL |
| 9-11 kilometre | 1915 TL |
| 11-13 kilometre | 2200 TL |
| 13-15 kilometre | 2315 TL |
| 15-17 kilometre | 2495 TL |
| 17-19 kilometre | 2640 TL |
| 19-21 kilometre | 2810 TL |
| 21-23 kilometre | 2925 TL |
| 23-25 kilometre | 3040 TL |
| 25 kilometre ve üzeri | Kilometre başı 26.58 TL |
*0-1 kilometre için yüzde 65, diğer mesafeler için yüzde 60 zam kararı alındı.
Özel okullar tarifeye uymuyor
Özel okulların UKOME tarifesine uymaması velilerin en büyük şikayetlerinden biri. UKOME’nin bildirgesinde net bir biçimde tarifenin azami sınırlar olduğu ve bu tarife dışında ücret talep edilemeyeceği belirtilse de Özel Okul Velileri Platformu temsilcileri özel okullarda UKOME tarifesinin üzerinde fiyat istendiğini söylüyor.
Veliler şikayeti göze alamıyor
Platform temsilcileri şöyle devam ediyor: “Özel okullarda tarifenin en az 2 katı isteniyor, 4 katına kadar çıktığını duyduk. Okullar bu fiyatı kendilerinin değil servisçilerin talep ettiğini söylese de o fazla ücret servisçilere gitmiyor. Şikayetçi olan veliler de mobbing’e uğruyor. Yaşadıkları yere servis gönderilmiyor. Çocuğu halihazırda okuyan bir velinin bunu göze alması çok zor.”
Kampüsten kampüse değişen fiyat
Görüştüğümüz velilere göre öyle ki tutarlar özel okulların farklı ilçelerde bulunan yerleşkeleri arasında bile değişkenlik gösteriyor. Yine de ücretler her halükarda tarifenin çok üzerinde. Bahçeşehir Koleji’nin Maltepe kampüsünde 3 kilometre için istenen tutar aylık 3 bin 700 TL’yken (UKOME tarifesine göre 1876 TL) Dragos’taki kampüsünde 10 kilometrelik mesafe için aylık 4 bin 700 TL (UKOME tarifesine göre 2 bin 585 TL) talep ediliyor.
Açılış ücreti 3 bin 600 TL
Çekmeköy kampüsünde ise 6 kilometre için 5 bin 863 TL (UKOME tarifesine göre 2 bin 119 TL) ödenmesi gerekiyor. Doğa Koleji’nde servis ücretleri 3 bin 600 TL’den (UKOME tarifesine göre 1755 TL) başlıyor. Güneşli kampüsünde ise 9 kilometrelik mesafe için 5 bin TL (UKOME tarifesine göre 2 bin 585 TL) ödenmesi gerekiyor. TED Atakent Koleji’nde ise yine 9 kilometre için ücret 4 bin 300 TL yani UKOME tarifesinin 2 kat fazlası. Bilfen Koleji’nin Kurtköy’deki yerleşkesinde ise 6 kilometre için 4 bin 200 TL (UKOME tarifesine göre 2 bin 119 TL) talep ediliyor. Bazı okullar farklı yöntemlere de başvuruyor. Bir velinin bizimle paylaştığı servis sözleşmesinde UKOME servis taşıma bedeli ve hostes ücreti 0 TL olarak verilmiş. Tarife üstü ücret “özel hizmet bedeli” adı altında alınıyor.
Birçok merci var
Veliler buna karşılık hangi yollara başvurabilir? Tüketici Konfederasyonu (TÜKONFED) Hukuk Komisyonu Üyesi Avukat Baki Öztürk velilerin tüketici hakem heyetlerine başvurarak kendilerinden istenen fazladan ücretin iadesini talep edebileceklerini söylüyor. “Şikayet mercileri bununla sınırlı değil. Belediye dahilinde Alo 153 aracılığıyla UKOME’ye doğrudan şikayette bulunulabilir. UKOME’nin kendisi de denetim ve cezai yaptırım uyguluyor. Ticaret Bakanlığı’nın Alo 174 tüketici danışma hattına da başvurulabilir. Bu okullara idari para cezası kesilebilir.” Av. Öztürk velilerin şikayette bulunmama nedenini velilerin mobbing korkusuna bağlıyor.
“Haklarımız çok fazla”
“Çocuklar elbette ebeveynlerin sahip oldukları en değerli şey. Ve insanlar şikayet edersem acaba çocuğum mobbing’e uğrar mı, dışlanır mı diye haklı olarak korkuyorlar.” Ama Öztürk tüketicilerin haklarının çok fazla olduğunu belirtiyor. “Lütfen velilerimiz korkmasın. Toplum olarak da haklarımızı ciddi manada bilmiyoruz. Belediyeye, bakanlığa ve diğer mercilere başvurmak çok kolay. Hak aramaktan kesinlikle vazgeçilmemeli. Çünkü geri adım atıldığında okullar 100 kişiden 5-10'u şikayetçi olur, gerisinden kazanılan fazla para yeter diyor.” Tüketici hakem heyetleri de yargıya göre daha kısa sürüyor. Ortalama soruşturma süreleri 6-9 ay arası. En fazla 9 ayda çözümlenmiş oluyor. Öztürk TÜKONFED olarak da kendilerine ulaşan veliler adına işlemleri yürüttüklerini söylüyor.
En az 2 milyon bütçe olmalı
Peki servisçiler bu konuda ne diyor? Zam oranları yeterli olacak mı? İstanbul Servisçiler Birliği ile Bireysel Taşımacılar Derneği’nin başkan vekili Murat Kapan 12 yıldır sektörde. Kapan İstanbul'da 60 bin civarında yasal yani plakalı servis aracının olduğunu söyleyerek sözlerine başlıyor. Plaka değeri ise 1 milyon 500 bin TL. “Şu an sıfır bir servis aracının fiyatı markasına göre 1 milyon liradan başlıyor ve 2 milyon lirayı aşıyor. Sektöre yeni girecek biri ikinci el araç almayı düşünse bile bütçesi en az 2 milyon olmak zorunda.”
Çözüm kademeli saat uygulaması
Kapan’a göre başlıca maliyet kalemi akaryakıt. Onu bakım, lastik, akü, amortisman masrafları ile vergi ve harçlar takip ediyor. “Esnaf kitlemiz bütün bu yatırım ve işleyiş maliyetleriyle mücadele ediyor” diyor. Kapan yeni tarifeyi yeterli görüyor ancak ekliyor: “Okul servisi ücretlerinde özel okul yönetimleri ve aracı firmalar da devreye giriyor. Devlet okullarında pek problem yaşanmaz ama özel okul idareleri ve aracı şirketler yasal olmasa da maalesef tarifenin üzerinde para talep edebiliyor. Bunun da çok az bir kısmını esnafımıza verirler. Veliler de şikayet etmekle uğraşmak istemiyor. Sadece okul ya da sadece personel servisi uzun mesafe olmazsa maliyetleri kurtarmaz.” Bu nedenle servisçilerin gün içinde personel taşımacılığı yapmadan yeterli para kazanamayacağını söylüyor. Peki çözüm ne olur? “Kademeli saat uygulamasına geçiş sektörümüzü rahatlatır. Okullara farklı saatlerde giriş ve çıkış yapılırsa bir servis en az dört sefer yapar” diyor.
Aracılar kazanıyor
Kapan devlet okulları ve özel okullar arasındaki servis hizmetinin farkına şöyle değiniyor: “Devlet okullarındaki servislerde ortalama 15 öğrenci olur ama özel okul servislerinde bu 10-12'yi geçmez. Tarife 2 bin liraysa özel okul 3 bin 500-4 bin ister. Bu okullarda servis hizmetleri aracı firmalarla verilir. Okul açık arttırma usulü ihale açar ve en çok teklifi veren firma kazanır. Kazanan firma servis ücretinin yüzde 40-50'sini komisyon olarak alır.”
Servisçilerin aylık maliyetleri
| GİDER KALEMİ | TUTAR |
| Akaryakıt | 16 bin TL |
| Muhasebe gideri | 1000 TL |
| Şoför maaşı | 25 bin TL |
| Bakım ücretleri | 750 TL |
| TOPLAM | 34 bin 750 TL |
Servisçilerin yıllık maliyetleri
| GİDER KALEMİ | TUTAR |
| Lastik | 12 bin TL |
| Akü | 600 TL |
| Vergi ve harçlar | 24 bin TL |
| Sigorta | 25 bin TL |
| Kasko | 30 bin TL |
| Aylık maliyetler | 417 bin TL |
| TOPLAM | 508 bin 600 TL |
