ABD'nin köklü gazetelerinden Wall Street Journal (WSJ) Türkiye'nin, Rusya'ya yaptırımlardan kaçabilmesi için yardım ettiğini iddia etti. WSJ'nin haberine göre çorap ve iç çamaşırı üreten bir Türk şirketi, Rus petrolünü taşıyan dünyanın en büyük armatörlerinden birine dönüştü.
Gazete, Beks Ship Management adlı firmanın 2021'den bu yana çoğu eski petrol tankerleri olmak üzere 37 gemi satın aldığını ve bunun için yaklaşık iki buçuk yılda yarım milyar dolardan fazla harcama yaparak filosunun değerini 10 kat artırdığını yazdı. Beks gibi şirketler, Rusya'nın dünya çapında petrol tedarikini sürdürme ve Ukrayna'daki savaşını finanse etme girişimlerinde kritik bir unsur oldu.
Rus sigorta sistemini kullanıyorlar
Filo şu anda dünya çapında yüzlerce gemiden oluşuyor ve bunların çoğu Yunanistan, Hindistan ve Birleşik Arap Emirlikleri'nin yanı sıra Türkiye'deki şirketlere ait. Birçoğu, alışılagelmiş endüstri standartlarının dışında faaliyet göstererek Batı yaptırımlarından kaçınıyor. Bazıları savaş başladığından beri kurulan paralel bir Rus sigorta sistemini kullanıyor.
Bazıları 20 yaşında ya da daha yaşlı olan bu gemiler birçok kez sahip değiştirerek güvenlik ve çevreyle ilgili endişelere yol açıyor. Denizcilik analistleri, tankerlerin uygun şekilde denetlenip denetlenmediği ve bir kaza durumunda Moskova'nın ödeme yapıp yapmayacağı konusunda giderek artan sorular olduğunu söylüyor. Rusya, sigorta sisteminin uluslararası alanda tanınması için bastırdığını söyledi.
"Bir numaralı endişe gemilerin eski olması"
Ukrayna adına daha sert yaptırımlar için kampanya yürüten yolsuzlukla mücadele grubu Global Witness tarafından analiz edilen gemicilik verilerine göre Beks, bu yılın Şubat ayı itibariyle Rus petrol ticaretinde dördüncü en büyük armatör konumundaydı. Harvard Davis Rusya ve Avrasya Çalışmaları Merkezi'nde Rus hayalet filosunu inceleyen enerji analisti ve eski mali danışman Craig Kennedy, güvenlik endişelerini saatli bir bomba olarak nitelendirdi. Kennedy, "Bir numaralı endişe eski gemiler olmaları. Sonsuza kadar sefer yapmamalarının bir nedeni var, çünkü o zaman yapısal yorgunluğun çok büyük bir sorun haline geldiği bir noktaya geliyorlar" dedi.
Rus ekonomisinin ayakta kalmasına yardımcı oldu
Beks son yıllarda bir dizi güvenlik kazası yaşadı. Haziran ayında Rus kurtarma ekipleri Rusya'nın Pasifik kıyısı açıklarında Beks Force adlı dökme yük gemisinin makine dairesinde çıkan yangını söndürmek zorunda kaldı. Şirkete ait bir başka gemi ise Temmuz ayında Tunus açıklarında karaya oturdu. Petrol ve gaz gelirleri, bu ay rublenin çöküşünden önce Rus ekonomisinin ayakta kalmasına yardımcı oldu ve bu da merkez bankasının bu hafta acil bir faiz artışına gitmesine neden oldu.
"Bir Türk şirketinin yaptırıma maruz kalacağı senaryodan kaçınıyoruz"
ABD ve müttefik yetkililer, özellikle Ukrayna'daki savaş süresince Rusya ile ticaretini artıran Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü müttefiki Türkiye gibi ülkelerde yaptırımların uygulanmasını sıkılaştırmak için yarışıyor. ABD'li yetkililer, Washington'un Türkiye'nin hayalet filo gibi yollarla Rusya'ya yaptırım ihlalleri için yardım ettiği konusunda endişe duyduğunu söylüyor. WSJ'ye konuşan Batılı bir diplomat, ABD hükümetinin Türk devleti ve özel sektörüyle yaptığı görüşmelere atıfta bulunarak "Türk hükümetiyle bu konularda devam eden bir diyaloğumuz var. Samimi olarak bir Türk şirketinin yaptırıma maruz kalacağı bir senaryonun yaşanmayacağını umut ediyoruz. Hem hükümet hem de özel sektörle birlikte çalışarak onları gerçek riskler konusunda bilgilendirdik" ifadelerini kullandı.
Şirket 782 milyon dolar değerinde
On yılı aşkın bir süre önce kurulan Beks Gemi İşletmeciliği, 2021 yılı itibariyle sadece altı gemiden oluşan küçük bir filoyla faaliyet gösterdi. Şirket, Türkiye'de daha çok H&M gibi Batılı markalar için çorap ve iç çamaşırı üreten fabrikasıyla tanınan Türk tekstil patronu Ali Bekmezci'nin yan girişimi olarak başladı. Şirket son iki buçuk yılda hızlı bir şekilde büyüdü ve Ukrayna'nın işgalinden bu yana 17 gemi satın aldı. Denizcilik verileri danışmanlık firması Veson Nautical'e göre, şirket şu anda 782,61 milyon dolar değerinde 41 gemiye sahip ve bu rakam 2021'deki filosunun yaklaşık 10 katı.
"Finansman Rusya'dan gelmiyor"
Şirketin yönetim kurulu üyesi ve kurucu ortağı Cemil Ersöz, firmanın gemileri Fransa, Çin, Japonya, Tayvan ve Avustralya'daki bankalardan finanse ettiğini söyledi ancak gizlilik anlaşmaları nedeniyle kredi verenlerin isimlerini vermekten kaçındı. Finansmanın hiçbirinin Rusya'dan gelmediğini söyledi.
Ersöz, "Sadece Rusya ile çalışmıyoruz. Her yerde çalışıyoruz. İngiliz avukatlarımızla gerekli tüm yaptırım kontrollerini yapıyoruz" dedi. Sigortanın ağırlıklı olarak Lloyd's ve Avrupa piyasaları tarafından sağlandığını da sözlerine ekleyen Ersöz, gemilerin P&I veri tabanında neden görünmediğini açıklamadı. Uzmanlar, koruma ve tazminat sigortası olarak adlandırılan sigortanın P&I dışında, Lloyd's'a kayıtlı bazı sendikalar ve Avrupa'da piyasayla reasürans yapan bazı şirketler tarafından da yapılabildiğini söylüyor.
Denizcilikle ilgili bilgi sağlayan Lloyd's List Intelligence'da sigorta uzmanı olan David Osler, "Genelde sadece daha az riskli gemi tipleri olan römorkörler, mavnalar, taraklar, mürettebat tekneleri gibi için uygun görülüyor" dedi. Bu küçük gemiler daha düşük bir potansiyel sigorta ödemesi gerektiriyor.
Emtia veri sağlayıcısı Kpler tarafından toplanan ve Wall Street Journal tarafından incelenen nakliye rakamlarına göre, şirketin sahibi olduğu gemiler son aylarda Rusya'nın Pasifik kıyısındaki Kozmino limanında petrol yükledi ve burada petrol sürekli olarak tavan fiyatın üzerinde satıldı. Şirket, Hazine Bakanlığı'nın Nisan ayında Kozmino ve Rusya'nın uzak doğusundaki diğer limanlardan petrol yüklenmesine karşı küresel bir uyarı yayınlamasının ardından bile limandan petrol sevkiyatına devam etti ve bu da bazı ana nakliye şirketlerinin terminalden petrol ihracatını durdurmasına neden oldu. Aralarında bir başka Türk nakliyeci İmza Marine'in de bulunduğu, listede yer almayan bazı şirketler terminalden petrol sevk etmeye devam ediyor.
Rusya pazar payını artırdı
Nakliye verilerine göre Beks'in en büyük gemilerinden biri olan ham petrol tankeri Beks Sun, Temmuz ayında Rusya'nın Kozmino'daki devlete ait Transneft petrol boru hattı terminaline uğradı ve ardından Hindistan'a doğru yola çıktı. Beks'in nakliye işlerinin çoğu Rusya'ya gidip geliyor ve genellikle Çin, Hindistan ve diğer alıcılara petrol taşıyor. Ersöz gösterdiği bir mesajda, "Tavan fiyat mekanizmasına uyma konusunda çok ihtiyatlıyız" dedi. Ancak net sonuç, düşük fiyatlar ve bu geniş nakliyeci yelpazesi sayesinde Rusya'nın savaş boyunca dünyanın en büyük petrol pazarlarından bazılarındaki payını artırmayı başarması ve küresel enerji arzının işleyişini değiştirmesi oldu.
Rusya, Nisan ayında Çin'in en büyük tedarikçisi olarak kısa süreliğine Suudi Arabistan'ı geride bıraktı. Şimdi ikisi aşağı yukarı eşit durumda ve analistler Rusya'nın önümüzdeki aylarda tekrar öne geçmesini bekliyor. Hindistan'da ise değişim daha da dramatik oldu. Kpler'e göre şimdi Moskova, savaştan önce yüzde 3 olan Hindistan'ın petrol ithalatının yaklaşık yüzde 40'ını karşılıyor.
