Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, seçimlerde karşılaştığı en büyük meydan okumanın üstesinden geldikten sonra odağını Türkiye'nin küresel bir güç olarak haritadaki yerini düzeltmeye çevirdi. Erdoğan, cumhurbaşkanlığı seçim kampanyası da dahil olmak üzere, son yıllarda ülkenin Osmanlı geçmişine dair hatıraları defalarca gündeme getirdi. Dünyanın en önde gelen İslamcı liderlerinden biri olarak, dünya çapındaki Müslüman toplum üzerinde hakimiyet kurmak için Suudi Arabistan ve İran ile rekabet etti. Ayrıca Türkiye'nin siyasi nüfuzunu Orta Doğu ve Orta Asya'ya yaymak için çalıştı, silah endüstrisini geliştirdi ve Rusya'nın Ukrayna'yı işgalini çevreleyen krizde ve Suriye, Irak ve Libya'daki savaşlarda kilit bir rol oynadı.
Şimdi Erdoğan iktidarının üçüncü dönemine başlarken ülke içindeki bir çok krizi atlattıktan sonra kendi mirasını güvence altına almaya yönelecek. Washington Yakın Doğu Politikaları Enstitüsü Türkiye Araştırmaları Programı Direktörü Soner Çağaptay, "Tamamen işlemselci davranacak. Her zamanki gibi iş odaklı olacak" dedi.
Tarih Erdoğan'ın zihnini meşgul ediyor gibi görünüyor. Pazar gecesi seçimi kazanmasının ardından Ankara'daki cumhurbaşkanlığı sarayının bahçesinde kendisine tezahürat yapan destekçilerine hitaben yaptığı konuşmasında imparatorluk zaferi temasını yeniden gündeme getiren Erdoğan, Pazartesi gününün 1453'te o zamanki adıyla Konstantinopolis'in fethinin yıldönümü olduğuna dikkat çekerek geçmişte Türkiye'nin dünya sahnesindeki önemini vurguladı. Erdoğan konuşmasında, "Yarın İstanbul'un fethini bir kez daha kutlayacağız. Komutan ne güzel komutan, asker ne güzel asker derler. Ben hepinizi o ecdadın evlatları olarak görüyorum" ifadelerini kullandı.
Halefiyet sorunu
Erdoğan, iktidarda olduğu 20 yıl boyunca devleti kendi imajına göre dönüştürdü. Bu dönüşüm içinde ülkenin uluslararası alanda Türkiye olarak tanınması için de bastırdı. 69 yaşındaki cumhurbaşkanı halefiyet konusunda da bir sorunla karşı karşıya. Anayasal bir sınırla karşı karşıya olan Erdoğan'ın beş yıllık yeni görev süresinin sonunda ya görevini bırakması ya da iktidarda kalmak için geçici bir çözüm bulması gerekiyor. Erdoğan yeni döneminde anayasada değişiklik yapılması çağrısında bulundu ancak bunların görevde kalmasına izin verecek bir önlem içerip içermeyeceğini söylemedi.
Erdoğan'ın gündeminde, Rusya ile iş yapma isteği ve Türkiye'nin kendi uzun vadeli çıkarları olarak gördüğü konuları savunması nedeniyle Batılı müttefikleriyle ilişkilerindeki çıkmazı aşmak olacak. Erdoğan bir yandan Ukrayna'ya insansız hava araçları ve diğer önemli silahları satarken ve Rus savaş gemilerinin Karadeniz'e girmesini engellerken diğer yandan Türk ekonomisinin iflasa sürüklenmesini önlemeye yardımcı olan milyarlarca dolarlık Rus parasını kabul ederek Moskova ile ekonomik bağlarını derinleştirdiği için zaman zaman ABD ve Avrupalı liderleri hayal kırıklığına uğrattı.
İsveç'in NATO üyeliği
Özellikle Erdoğan'ın Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile yakın ilişkisi, Batı'da Türkiye'nin Rusya'nın savaşın başlamasından bu yana uygulanan yaptırımlardan kurtulma çabalarına yardım ettiği endişesini doğurdu. Batılı başkentler ayrıca Erdoğan'ın Türkiye'nin 1950'lerden beri üyesi olduğu Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü'nde de (NATO) ayrılık tohumları ekmesinden korkuyor. Erdoğan şu anda, ülkede yaşadığı iddia edilen teröristler ilgili endişeler nedeniyle İsveç'in ittifaka katılımını engelliyor.
Konu, Washington ve diğer Batılı güçlerle gerginliğe neden olan karmaşık bir meseleler ağının merkezinde ortaya çıktı. Biden yönetimi Türkiye'ye 20 milyar dolarlık F-16 savaş uçağı filosu satışını Erdoğan'ın İsveç'in NATO'ya girmesine izin verip vermeyeceği koşuluna bağlarken, diğer önde gelen üyelerin de Temmuz ayındaki zirveden önce ittifakın genişlemesini kabul etmesi için Türkiye'ye baskı yapması bekleniyor.
"İlişkileri canlandırmak için diyalog kurulmalı"
Erdoğan'ın görev süresi boyunca hem Rusya hem de ABD'de görev yapmış eski bir üst düzey diplomat olan Gülru Gezer, "Durma noktasındayız ama bu sürdürülebilir bir durum değil. Hem Avrupa Birliği hem de ABD ile ilişkileri canlandırmak için bir diyalog kurulmalı" dedi.
NATO'nun genişlemesi konusundaki anlaşmazlığın çözülmesi zor olabilir. Erdoğan, teröristlerle mücadelesini seçim kampanyasının merkezine yerleştirdi. Pazartesi sabahı erken saatlerde cumhurbaşkanlığı sarayında yaptığı konuşmada, destekçileri Kürtlerin desteklediği partinin hapisteki eski lideri için idamı için slogan atarken yine teröristlere saldırdı. Erdoğan'ın en büyük zorluğu, küresel hırslarını ülkesinin mali sıkıntılarıyla dengelemek.
Ülkenin yabancı varlıkları, Türk lirasını desteklemek için on milyarlarca dolar harcadığı yılların ardından kırmızıya büründü. Erdoğan'ın yüksek enflasyona rağmen merkez bankasına faiz oranlarını düşürmesi için baskı yapması nedeniyle lira son beş yılda dolar karşısında yaklaşık yüzde 80 değer kaybetti. Erdoğan, ekonomik büyümeyi teşvik etmek ve yüksek istihdam sağlamak için tasarlandığını söylediği alışılmışın dışındaki yaklaşımını sürdüreceğine söz verdi.
Türkiye'nin döviz ihtiyacı Erdoğan'ın Rusya ve Körfez ülkelerine olan bağımlılığını derinleştirdi. Moskova geçen yıl Türkiye'ye bir nükleer santral inşaatı için 15 milyar dolar gönderdi ve Türkiye'nin milyarlarca doları bulabilecek doğalgaz ödemelerini erteleyerek ülkenin mali durumunu rahatlattı. Orta Doğu'da Erdoğan, 2011'deki Arap Baharı ayaklanmalarının birçoğuna verdiği destekten kaynaklanan ve yıllardır süren gerilimleri sona erdirmek amacıyla yakın zamanda bir dizi ezeli rakibiyle bağlarını yeniden kurdu.
Ankara Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü eski başkanı ve analist İlhan Uzgel, "Bu sorunlara yönelik rasyonel bir çözümü yok. Bunlarla başa çıkmak için net bir programı yok" değerlendirmesini yaptı. Erdoğan'ı destekleyenler için ise Türkiye'nin dünyadaki yerinden duyulan gurur mali durumuyla ilgili endişelerin çok ötesinde. Örneğin İstanbul'da oy kullanan ev hanımı, "Refika Yardımcı, "Bizim için yaptıklarını, köprüleri, yolları, milli savunma sanayini görüyoruz" dedi. Erdoğan'ın 2020'de Ayasofya'yı eski Osmanlı sultanlarını izleyerek camiye dönüştürme kararına da işaret eden Yardımcı, "Bu bizim için çok önemli. Daha önce ülkemiz bir çukurun içindeydi. Kararlı duruşuyla Türkiye'nin ayağa kalkmasına yardımcı oldu" diye konuştu.
