Türkiye'nin dört bir yanını harap eden depremlerden iki haftadan fazla bir zaman sonra, hükümet ve yardım grupları, on binlerce yaralıyı ve rutin bakıma ihtiyacı olanları tedavi etmek için bölgenin ağır hasar görmüş sağlık sistemini destekleyebilmek adına harekete geçiyor. 6 Şubat depremleri nedeniyle hayatını kaybedenlerin sayısı 48 bin 200'ün üzerine çıktı. Türkiye'de yaklaşık 42 bin 300 ve Suriye'de en az 5 bin 900 kişi yaşamını yitirdi. Yetkililer ve uzmanların tahminlerine göre Türkiye'de yaklaşık 108 bin kişi yaralandı ve en az iki milyon kişi evini kaybetti. Sağlık uzmanları ayrıca afet bölgesinde bulaşıcı hastalık salgınları riskinin arttığı konusunda uyarıda bulunuyor.
Pazartesi günü aynı bölgeyi başka bir güçlü deprem vurarak en az altı kişinin ölümüne, yüzlerce kişinin yaralanmasına ve bölgenin savunmasız olduğunun bir işareti olarak daha fazla hastanenin boşaltılmasına neden oldu. Yetkililer ve özel kuruluşlar, depremlerde yıkılan veya hasar gören onlarca sağlık kuruluşunun yerine, yaralıları ve diğerlerini tedavi etmek için harekete geçerken, çadırlarda, okullarda ve hatta teknelerde klinikler ve hastaneler kuruyor. Depremlerde önemli miktarda stok kaybının ardından ilaç ve ekipman tedariki yeniden sağlanıyor.
"Acil servisler kullanılamıyor"
Sağlık uzmanları ve hastalar, ortaya çıkan sistemin kusurlu olduğunu ancak aksi takdirde kasvetli zamanlarda, özellikle de bazı uzmanların yetersiz bir hükümet tepkisi olduğunu söyledikten sonra, umut verici olduğunu söyledi. Türk Tabipler Birliği Üyesi Onur Naci, Adıyaman'da depremlerin hemen ardından acil servislerin kullanılamadığını söyledi. Biri hariç tüm hastaneler hasar gördü ve kullanılamaz hale geldi. Naci, "İlk iki, üç gün içinde çok fazla önlenebilir ölüm oldu. Sağlık sistemi çöktü" diye konuştu.
Deprem bölgesindeki çalışmayan hastanelerin toplam sayısı hala belirsiz. Türk Tabipler Birliği'ne göre depremler nedeniyle 15'ten fazla hastane kullanım dışı kaldı. En az iki hastane çöktü. Birçok sağlık personeli ailesini, meslektaşlarını ve evlerini kaybetti. En çok etkilenen bölgelerden biri olan Hatay Eğitim ve Araştırma Hastanesi'ndeki manzara, son günlerde sağlıkta yaşanan dönüşümü somutlaştırdı. Cam yüzlü hastanenin yan tarafları çatlaklarla dolu.
Diğer hastalara da hizmet veriliyor
Otopark ise devasa bir tıbbi çadır kente dönüştürüldü. Buraya jenaratörlerle elektrik sağlanıyor. Türk sağlık yetkilileri ve Boone, N.C. merkezli yardım kuruluşu Samaritan's Purse tarafından sağlanan sahra hastanesinde yaklaşık 150 yatak var. Özel bağışlar ve yerel yönetimlerden buraya gıda sağlandı. Hastalar burayı depremle ilgili olmayan rahatsızlıklar için de kullanıyor. Reyhanlı'lı 29 yaşındaki Esme Gecer, trafik kazası sonucu bacağından ameliyat olan eşini bekledi. Başlangıçta onu tedavi için otoparka götürmekten endişe duyduğunu söyledi. Gecer, “buraya geldiğimizde çadır da bile ameliyat yapabildiklerini öğrenince rahatladık” dedi.
Saha koordinatörü Serkan Demirci, sahra hastanesinin yıkımın ölçeği nedeniyle uzun süre çalışacağını tahmin ediyor. Sağlık bakanlığına göre tesis, diğer ülkelerden gelenler de dahil olmak üzere depremden bu yana kurulan 32 tam donanımlı sahra hastanesinden ve yaklaşık 110 acil müdahale biriminden biri. İkisi askeriyeye ve biri İstanbul belediyesine ait olmak üzere üç hastane gemisi, Hatay’dan gelen depremzedeleri tedavi etmek için İskenderun açıklarına yanaştı. Sağlık bakanlığı, deprem bölgesinin yükünü hafifletmek için 51 binden fazla yaralıyı İstanbul'daki hastanelere hava, kara ve deniz yoluyla naklettiğini açıkladı.
"Sahra hastanemiz tam donanımlı"
Sağlık bakanlığı, yabancı ülke ve kuruluşların afet bölgesinde 20'den fazla sahra hastanesi kurduğunu ancak Hindistan ordusu tarafından yönetilen de dahil olmak üzere bazılarının ülkeden ayrıldığını duyurdu. Sağlık Bakanı Fahrettin Koca Çarşamba günü yaptığı açıklamada, "Sağlıkla ilgili olarak, her şeyi hallettiğimizden emin olabilirsiniz. Sahra hastanelerimiz tam donanımlı” dedi.
İskenderun'da eczacı olan Barış Sönmez, arkadaşlarıyla birlikte üniversite kütüphanesinden raflar alarak bir çadır eczaneye ilaç stokladığını söyledi. Sönmez, eşiyle birlikte işlettiği eczanenin şehirde yeniden açılan birkaç düzine eczane arasında yer aldığını, benzer bir sayının ise kapalı kaldığını söyledi. Başlangıçta eczacıların stokları moloza gömüldüğünde ilaçlarını kaybettiklerini, ancak Türkiye'nin dört bir yanından yapılan sevkiyatların arzı artırdığını da ekledi. Pazartesi günü meydana gelen ikinci deprem, şehirdeki iki hastanin boşaltılmasına neden olarak personelin endişesini artırdı. Bu nedenle çalışanlar ilaç deposuna girmekten çekindiler.
Kolera salgını uyarısı
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), çadırlarda ve konteynırlarda yaşayan, su ve hijyene sınırlı erişime sahip on binlerce evsiz kalmış insan için çeşitli sağlık sorunları olabileceği konusunda uyarıda bulundu. DSÖ yetkilileri, depremin altyapı üzerindeki etkisi göz önüne alındığında, Türkiye'de yüksek bir kolera salgını riskinin beklenmesi gerektiğini söyledi.
Hatay Tabip Odası Başkanı Sevdar Yılmaz, "Bu tür afetlerin ardından kızamık gibi hastalıklar hızla salgın hale gelebiliyor. Onları engelleyebilecek olanlar sadece aile hekimleridir” diye konuştu. Dr. Yılmaz, deprem bölgesi boyunca çok sayıda birinci basamak sağlık kliniğinin çökmesinin önleyici bakım için önemli bir zorluk oluşturacağını ekledi.
Suriye'de durum daha kötü
Sağlık bakanlığı, hastalığı kontrol altında tutmaya çalışmak için tetanoz ve kuduz aşılarının yanı sıra çamaşır suyu, tebeşir tozu, imha ve su örneklemesi uyguladığını söyledi. Komşu Suriye'de sağlık durumu daha istikrarsızdı. DSÖ, etkilenen bölgelerdeki hastanelerin yarısından azının depremden önce tam olarak çalıştığını söyledi. Bölgedeki en az dört hastanenin sarsıntıda tamamen veya kısmen hasar gördüğü tahmin ediliyor. Üstelik Suriye'de zaten depremlerden önce de kolera salgını vardı. DSÖ, Türkiye ve Suriye'ye 72 metrik ton travma ve acil ameliyat malzemesi teslim ettiğini ve iki ülkedeki deprem müdahalesini desteklemek için 85 milyon dolarlık bir yardım çağrısında bulunduğunu söyledi.
Ölçmesi belki de en zor faktör sağlık personelinin morali. Türkiye'de 45 yaşındaki kardiyolog Gürkan Alagöz, deprem gecesi hastaları tedavi etmek için hastaneye koştuğunu anlattı. Bunun yerine, Antakya Akademi özel hastanesinin ikiye bölünmesi ve bir bölümünün alt katlara çökmesi üzerine hastanelerin tahliyesine yardım etti. Yaklaşık iki hafta sonra, kurbanların ailelerinin cesetlerinin çıkarılmasını beklerken yıkım ekipmanlarının enkazı kazmasını izledi. Alagöz, depremden bu yana eski hayatından geriye kalan arabasında uyuduğunu söyledi.
