23 Kasım 2024, Cumartesi Gazete Oksijen
18.08.2023 04:30

Bilim 5. kuvvetin izini atomun içinde buldu

Amerikan Fermi Laboratuvarı’ndan araştırmacılar, “şişman elektron” olarak da bilinen müon adlı temel parçacıkla yaptıkları deneylerde, fizikteki dört temel kuvvetle izah edilemeyen bir anomali keşfettiler

Evren’deki bütün olaylar, ama bütün olaylar, 4 temel kuvvet ile izah edilebilir: Kütleçekimi, elektromanyetizma, zayıf nükleer kuvvet ve güçlü nükleer kuvvet. Örneğin dört kuvvet arasında en zayıfı olan (ama hayatımızın en büyük kısmını meşgul eden) kütleçekimi, cisimlerin birbirine doğru hareket etmeye meylini izah eder. Elektromanyetizma, sadece gündelik hayattan aşina olduğumuz elektriği ve manyetizmayı değil, aynı zamanda elektronlar ve fotonlar arası etkileşimler gibi diğer birçok doğa olayını da izah eder; hatta aslına bakarsanız Evren’deki olayların neredeyse tamamı elektromanyetizma sayesinde mümkün oluyor. Zayıf nükleer kuvvet, radyoaktif bozunmanın önemli bir bölümüyle ilişkili. Dört kuvvetin en güçlüsü olan güçlü nükleer kuvvetse atom çekirdeğinin bir arada kalmasını sağlıyor (Eğer pozitif yüklü protonların nasıl olup da birbirini itmeden atom çekirdeğinde kalabildiğini merak ettiyseniz cevap, bu diğer kuvvet). Bu kuvvetler Büyük Patlama anından kısa bir süre sonra deneyimlenen aşırı yüksek enerji seviyelerinde, şimdiki gibi ayrık değillerdi, tek bir kuvvettiler. Sonradan enerji seviyeleri düştükçe bu kuvvetler de ayrıştılar ve bugünkü formlarını aldılar. Fizikçiler bu dört kuvvetten kütleçekim hariç hepsini tek bir formüle indirgemeyi başardılar; ancak kütleçekimi henüz bilinmeyen bir nedenle standart modellerimize uymaya ayak diriyor. Er ya da geç o da birleştirildiğinde, Evren’e dair bütüncül bir tanımlama yapabilen tek bir formülden söz edebileceğiz. Kimileri buna “Her Şeyin Teorisi” adını veriyor.

Çağrı Mert Bakırcı
Çağrı Mert Bakırcı
[email protected]