Matematik bilmenin önemi

Ülkemizdeki aşı karşıtlığının bayraktarlarından biri, insanları bilimsel çözümler yerine kendi sattığı “ot”ları kullanmaya yönlendiren bir “doktor”. Bu kişiye inananların bazıları hâlâ hayatta, kitaplarının yayıncısı ise (ne yazık ki ailesiyle beraber) birkaç ay önce doğanın acımasız gerçeğiyle karşılaşanlara katıldı. Etkin bir aşının bedava olarak halka sunulmasının üzerinden aylar geçti ama ölümler bitmiyor. Covid-19 bir yönüyle bir zihin hastalığı; yalanı gerçekten ayıracak eleştirel düşünce becerilerini edinmemiş olanlarımızı kırıp geçiriyor. Bu “doktor”, birkaç hafta önce “grafik okuma” becerisini konuşturdu. Güncel veri sitesi Worldometer’dan aldığı grafikleri eklediği şu tweet’leri yazdı: “Aşılama faaliyetlerinin global pandemi üzerindeki etkilerini anlamak için, aşağıdaki grafikleri okumak önemlidir. Aşılama başladığı günden bu yana, gerek vaka sayılarını, gerekse ölümleri gösteren lineer grafiklerin çizgisel eğiminde hiçbir değişiklik olmamış. Etki nerede? Grafikleri okuyamayanlar için önemli bilgi: Eğer iddia edilen koruma veya ölüm sayılarında düşüş olsaydı, bu çizgiler bir noktada plato yapıp parabol şeklinde aşağıya doğru eğim göstermeliydi.” “Doktor”un paylaştığı iki grafikten biri 2020 başından bugüne “Toplam Vaka Sayısı”nın, diğeri de aynı süre boyuncaki “Toplam Ölüm Sayısı”nın değişimini gösteriyordu. İki grafikteki eğriler de zaman geçtikçe, vaka sayıları da ölüm sayıları da arttığı için soldan sağa gittikçe yükseldikçe yükseliyordu. “Doktor”, grafik okuyamayan kitlesine şöyle diyordu: “Aşılar işe yarasaydı toplam ölüm eğrisinin yükselmeyi bırakıp aşağı inmeye başlaması gerekirdi. Oysa bakın, yükselmeye devam ediyor. Demek ki aşı olmak boşuna!” Peki gerçek ne? Yukarıda belirttiğim (ve üzerlerinde açıkça yazdığı) gibi bu grafikler TOPLAM vaka ve ölüm sayılarını gösteriyor. Covid-19’dan ölenlerin toplam sayısı salgından önce, mesela 2018 yılında tabii ki sıfırdı, çünkü henüz hiç kimse bu hastalıktan ölmemişti. Sonra salgın ve ölümler başladı, ölenlerin TOPLAM sayısı da elbette ki arttıkça arttı. Grafiğe bakılırsa bu sayı mesela 1 Nisan 2020’de 49 bin 868’miş, “doktor” beyin tweet’lediği 27 Aralık 2021’de de 5 milyon 426 bin 87 olmuş. O zamandan beri maalesef (çoğu aşısız olan) başka insanlar da ölüler arasına katıldığı için şimdi bu toplam daha da büyük. Ölenler dirilirse, dediği olur tabii ki! Beyefendinin “aşılar işe yarasaydı şöyle olurdu” dediği şey (toplam ölü sayısının azalıp eğrinin aşağı inmeye başlaması) ancak ölenler dirilirse olabilir yani! Halkımızın önemli bir kısmının matematikle başı hoş değil. Bu, gerçeğin çarpıtılması için sayıların kullanıldığı çağımızda önemli bir “güvenlik açığı” oluşturuyor. Çoğu kişi içinde istatistik veya sayısal veri geçen bir iddia duyduğunda “nasılsa uğraşsam da anlayamam” diye düşünerek cümlenin o kısmını es geçiyor, bu da insanları kandırmak veya yönlendirmek isteyenlere kolay bir yöntem sunuyor. Milli Eğitim Bakanı 6 Ocak’ta “En büyük avantajımız, öğretmenlerimizin aşılanma oranlarının çok yüksek olması” diye övünerek “en az 2 doz aşı olmuş öğretmen oranımız”ın yüzde 89 olduğunu söyledi. Bu cümleden tek bir çıkarma işlemiyle varacağımız sonuç şu: Türkiye’de çocuklarımızı bilimin ışığıyla buluşturmalarını beklediğimiz öğretmenlerimizin yüzde 11’i henüz iki doz bile aşı yaptırmamış. Öğretmenler aşı hakkını geçen yazdan önce kazandığına göre ilk iki dozu en geç yazın, Omikron varyantına karşı istenen üçüncü dozu da geçtiğimiz haftalarda yaptırmış olmaları gerekirken durum bu. Siz olsanız ülkenizdeki her 10 öğretmenden birinin (ki aslında daha fazla) bilimle arasının bu kadar açık olmasıyla övünür müsünüz? Sayılarla söylenen yalanlar bir yazıya sığmaz. Yüzde hesabına ilişkin sık görülen iki hatayla bitireyim. Bilim karşıtlarının çiğnemekten bıkmadığı bir sakız, Covid-19’un ölüm oranına ilişkin (nereden çıkardıkları belli olmayan, sadece çarpıcı derecede küçük olduğunu düşündükleri) bir sayı verip mesela “Ölüm oranı sadece yüzde 1 olan bir hastalığa karşı hayatın olağan akışını aksatmaya değer mi?” diye sızlanmak. Bilmedikleri şu: Türkiye nüfusunu (80 milyon diyelim) o oranla çarpınca “varsın 800 bin kişi hiç yoktan ölsün, bunun için işleri aksatmaya değer mi?” demiş oluyorlar. Fakat küçümseyici oranlar uydururken aşırıya kaçmak da riskli: Geçenlerde bir siyasetçi kendisine tepki içeren 1400’e yakın mesajı görünce “Twitter azgınlarını sakın milletimizin çoğunluğu sanmayın. %0,00001 bu zıpzıplar!” diye tweet’ledi. Gelin görün ki Türkiye nüfusunun %0,00001’i sadece 8 kişi ediyor. Yalanı bile ayarında söyleyebilmek için matematik bilmek şart.