IMF’nin Strateji, Politika ve İnceleme Dairesi Başkanı olan Ceyla Pazarbaşıoğlu, bu pozisyona gelen ilk kadın. Kritik dönemeçten geçen küresel ekonomiye çözüm politikaları üretmek için çalışıyor
Ceyla Pazarbaşıoğlu kariyerinin 30’uncu yılında Dünya Bankası Başkan Yardımcılığı görevinden ayrılarak IMF’ye geçti. Pandemide dünya ekonomisinin büyük sınavdan geçtiği dönemde yeni stratejilerin oluşmasını sağlayan ekibin başında. Pandemi ekonomik kriz yarattı. Dünya ekonomisi yaralarını nasıl saracak? 2020-21 dünya gayri safi yurtiçi hasıla kaybı tahminimiz 10.9 trilyon dolar. 2021’de kısmi bir toparlanma öngörüyoruz. Ocak 2020 ve Ekim 2020 itibarı ile 5 yıl içinde küresel salgından önceki tahminlere göre 28 trilyon dolarlık üretim kaybı olacak.
Aşının bulunmasının ekonomiye etkisi nedir? Ekonomik yol hala zor ve ak- saklıklara açık. Hükümetler, hane halklarına ve firmalara yaklaşık 12 trilyon ABD dolar destek sağladı. Merkez bankaları, faiz oranı indirimleri ve yaklaşık 7.5 trilyon ABD doları tutarında diğer olağanüstü tedbirlerle kredi sıkışıklığının önlen- mesine yardımcı oldu. Sosyal devlet anlayışı farklılıklardan dolayı kriz Avrupa’da, ABD ve İngiltere’de farklı yaşandı. Bir devletin diğerine göre krizi daha iyi atlattığını söyleyebiliyor muyuz? Ülkelerin teşvik paketleri önemli ölçüde farklılık gösterdi. Gelişmiş ekonomiler GSYH’nın kabaca yüzde 20’sine varan teşvikler verdi. Gelişmekte olan ülkeler de ellerinden geleni yaptı, GSYH’lerinin yüzde 6’sı civarı teşvik verdi. Düşük gelirli ülkeler, alabildikleri finansman kadar, GSYH’lerinin yüzde 2’si civarı paketler açıkladı. Küresel ekonomi kritik bir dönemeçle karşı karşıya. Ülkeler, COVID-19 krizinin derinliklerinden geri tırmanmaya başladı. Son aylarda İngiltere başta olmak üzere birçok ülkede hasta sayısındaki artış, mutasyon konusu artan tedbirleri gündeme getirdi. Bu tırmanış, toparlanma ne kadar zorlu olacak?
Birçok ekonomide enfeksiyonlardaki canlanma ve yeni virüs varyantları, bu yükselişin ne kadar zor ve belirsiz olacağını gösteriyor. 2020’de yüzde 4,4’lük tarihi bir küresel daralma öngördük. Yıla 2020’de beklediğimizden biraz daha güçlü bir noktada başlıyoruz ki bu iyi bir şey. Ama şu anda virüs ve aşı arasında bir yarış var. Pandeminin ortaya çıkardığı en önemli zayıflıklarımız neler? Sosyo ekonomik açıdan zayıf fay hatlarımız neler?
Düşük vasıflı, genç ve kadın işçilerin çok daha fazla darbe aldığını görüyoruz. Çin hariç yükselen ve gelişmekte olan ekonomilerde kişi başına düşen gelirler, gelişmiş ekonomilere göre çok daha fazla darbe alıyor. Türkiye gibi... Ekonomisi dışa bağımlı, yabancı yatırımcı çekmesi gereken ülkeler için daha zorlu bir sınav olduğunu söyleyebilir miyiz? Gelişmekte olan pazarlar diye değerlendirirsek, düşük gelirli ülkeler daha zayıf sağlık sistemlerine sahip. Turizm ve emtia ihracatı gibi en çok etkilenen sektörlerdeki sıkıntıya yüksek oranda maruz kalıyorlar.
Covid 19 dünyada eşitsizliği derinleştiriyor. Yoksulluk, yoksunluk da artıyor dünyada. Hangi tehditlerle karşı karşıyayız? Eşitsizlik ve yoksulluk salgın nedeniyle daha da kötüleşecek. Pandeminin ekonomik sonuçları yoksul insanlar için şiddetli olabilir, daha az eğitimli ve kayıt dışı işçileri yoksulluğa sürükleyebilir. Mikro veya küçük işletmelerde serbest meslek sahipleri, kadınlar ve yaşlılar risk altında.
IMF ve OECD ekonomik kayıpla ilgili raporlamalarını açıklıyor. IMF reçetelerinde ne öne çıkıyor? IMF analizi, pandemik olayların ardından gelir eşitsizliğinin arttığını gösteriyor. Pandemileri sıklıkla sosyal huzursuzluk ve istikrarsızlık izler. Online eğitimdeki büyük kesintilerle birlikte salgın, gençlerde uzun süreli izler bırakma tehdidinde de bulunuyor. Dahası, uzaktan çalışma yeteneği dikkate alındığında, eşitsizlikteki artışın geçmişe göre çok daha büyük olması bekleniyor. Kadınlar için ekonomik fırsatlarda kaydedilen ilerleme tehdit altında. Çevre dostu ekonomi için en kritik alanlar neler? İklim şoklarına karşı direnç oluşturmak ve düşük karbonlu kalkınmayı teşvik etmek gerekiyor. İklimle ilgili ekonomik politikalar, sürdürülebilir ekonomik büyümeyi, istihdamı ve kapsayıcılığı desteklemeli. Yeşil finans, düşük karbonlu bir dünyaya geçişi destekleye cektir. Finansal sistemdeki iklim riskini değerlendirmek için küresel bir stratejiye ihtiyacımız var. Bu kriz küresel güçlere de öğretilerle dolu. Bundan sonrası için hangi politikalar öncelikli olacak? Pandemi kamu maliyesini zayıflattı, mali riskleri artırdı, eşitsizlikleri şiddetlendirdi. Bu eşitsizlikleri gidermek için yapılması gerekenlerden biri de uluslararası vergilendirme sistemini yeniden biçimlendirmek, vergi kaçırma ile vergiden kaçınma faaliyetlerini azaltma. IMF şu an 3 temel konu üzerine çalışıyor:
• Düşük gelirli ülkeleri, finansman ihtiyaçları ve borç sürdürülebilirliği konusunda desteklemek • İklim direncine ve düşük karbonlu büyümeye destek dahil olmak üzere Yeni İklim Ekonomisine geçiş • Başta makroekonomik tahminler ve dijital para alanlarında yeterli analiz ve uzman tavsiyesi. Kariyerinizde yeni bir adım attınız... Çabalarımızı iki katına çıkarmamız gerekiyor. Yani, bir finansal krize yol açmadan ikiz (sağlık-ekonomi) krizler- den kalıcı bir çıkışı desteklemek, aynı zamanda sürdürülebilir ve kapsayıcı bir iyileşmeyi teşvik etmek çok zor bir gündem. Aynı zamanda fark yaratmak için çok önemli bir fırsat. Uluslararası kararlı ve koordineli bir müdahaleye acil ihtiyaç var. Yeni bir iklim ekonomisine geçişi hızlandırmalı ve küresel istikrarı tehdit eden ülkeler arasındaki ekonomik ayrışmayı yavaşlatmalıyız. Dünyada bu süreçte komplo teorileri de arttı. Dünya Bankası ve IMF de hedefte... IMF, pandeminin başlangıcından bu yana 83 ülkeye 102 milyar dolar civarında finans- man sağladı, bunun yüzde 50’si düşük gelirli ülkelere. Toplam kredi taahhütlerimiz (Ekim başı itibariyle) şu anda 280 milyar
Aşılar için finansman sağlanmalı COVID-19 aşılarına erişimini sağlamak için yeterli finansman sağlanmalı. Fazla aşıların gelişmiş ülkelerden gelişmekte olan ülkelere tahsis edilmesi için bir mekanizma üzerinde anlaşılmalı. Ve ülkelerin birbirlerinin aşılarını tanıması sağlanmalı, böylece sınır ötesi seyahat daha kolay devam edebilir.
