Daha az çöp üretmek mutfak atıklarını dönüştürmek için en ideal yöntem kompost. Bu işlem bir kez rayına oturduğunda kolay ancak alışana kadar tam bir kabus olabiliyor
Kompost yapmayı denerken kötü kokularla boğuşup vazgeçen bir tek siz değilsiniz! Vazgeçmeyin. Bir kompost bidonu edinmeden veya DIY yapmadan önce sadece içine atılacakları ve oranlarını bilmek değil, nereye, nasıl yerleştirmeniz gerektiğini ve kompost elde ettikten sonra başka nelere ihtiyacınız olduğunu da bilmekte fayda var. Sıcak ve soğuk olmak üzere birçok farklı kompost yapım tekniği var. Kompostlaştırma işlemi bir kez rayına oturduğunda kolay ancak alışana kadar tam bir kabus olabiliyor. Neden kompost yapmalıyız sorusunun cevapları aşikar; mesela daha az çöp üretmek, mutfak atıklarını, tuvalet kağıtlarını ve kağıt havluların iç kartonlarını, kargo karton kolilerini dönüştürmek ve sonrasında bitkilerin toprağına sağlık takviyesi olarak kullanmak.
Bokashi kompost
Son zamanlarda adını sıkça duyduğumuz Bokashi kompost ile başlamak istiyorum. Bokashi, Japonca “fermante edilmiş organik atık” demek. Bokashi kompost kutusunun avantajı diğer büyük bidonlara göre maliyetinin görece düşük olması, az yer kaplaması, su verme, içindekileri çevirme ihtiyacı olmaması ve en güzeli de diğer kompost kutularına atamadığımız kemik, balık, et, süt, yağlı yemek, özetle hemen hemen mutfaktan artan her şeyin atılabiliyor olması. Başlatmak için ek bir granül ürün almanız lazım. Esas mesele kısa sürede sonuca ulaşılsa da elinizde kalanın bir kompost değil bir “ön” kompost olması. Toprak görünümlü bir ürün değil turşulaşmış bir bulamaç göreceksiniz ki aralarından bazı malzemeleri hala gözünüz bir yerden ısırıyor olacak! Anaerobik ortamın bakterileri ile dönüşüm süreci devam etmekte olduğu için bu “ön kompost”u ya toprağa gömeceksiniz, ya da varsa “esas” kompost kutunuza atacakasınız. Yani biten ürün tam bitmiş değil ve direkt olarak kullanılamıyor. Bu durumda Bokashi daha az çöp çıkarmak ve esas kompost kutunuzdaki dönüşümü takviye etmek demek oluyor. 2016’da Labofem’in bahçesine koymak üzere kompost bidonu aramak için internette dolanırken o zamanlar daha yeni kurulan Ecostore-Türkiye’de bulduğum yüksek ısıya, soğuğa, UV etkilerine dayanıklı plastikten yapılmış, hem estetiği, hem ebadı bahçeye, balkona uygun, Avustralya markası 220 litrelik döndürülebilen bir kompost bidonu aldım. Bidon bizimle Muğla’ya taşındı, ne sıcaklar, ne soğuklar gördü, bana mısın demedi.220L Compost-tumbler Kompost işleminin hızla sonuçlanabilmesi için mümkünse yeşil atıklarla kahverengi atıkların aynı anda ve belli bir oranda konması gerekiyor. Neyin yeşil yani azot içerikli, neyin kahverengi yani karbon içerikli kabul edildiğini ve ideal oranlarını Google’dan listeleyebilirsiniz.
Temel iki türü var
Pratiklik açısından mutfakta bulundurduğum kapaklı bir plastik Ikea kutuda mutfak atıklarını biriktiriyorum, koku ve sinek yapmaması için de gün aşırı kompost bidonuma döküyorum. Kahverengileri de aynı anda doğru oranda ekliyorum. Çok kuru ise biraz ıslatıyorum ve arada bir koklayarak kötü koku varsa, anaerobik ortamda oluşan bakterileri azaltmak için kutuyu birkaç kez çeviriyorum. Toprak gibi kokuyorsa mutlu mutlu içime çekiyorum! Kapakların üzerindeki deliklerden zaman zaman kahverengi bir su akıyor olduğu için balkon giderinin yanında veya altında bir tepsi ile tutmanızı tavsiye ederim. Kompost kutusunun atıkları hızla dönüştürmek ve bu işlemi sıcak kompost yöntemi ile yapabilmek için gerekli olan 60 derecelik ısıya ulaşıp ulaşmadığını kontrol edebilmek adına uzun çubuklu bir termometre edindim. Arada bir atıkların ortasına saplayıp ölçüyorum. Ama itiraf edeyim çoğu zaman ideal sıcaklığa ulaşamadım. Neyse ki illa sıcak kompost yapmak gerekmiyor, soğuk kompost işlemi daha uzun sürüyor. Eğer attıklarınız amonyak gibi kötü kokuyorsa yeşil miktarının fazlalığındandır, üzerine bolca kahverengi malzemeden koyun, attıklarınızı olabildiğince ufak parçalara ayırın, kutuya bir miktar hayvan gübresi veya bahçe toprağı ekleyin ve arada bir çevirin. Kurudukça elinizle sıktığınızda su çıkmayacak kadar ıslatın. Lağım gibi kokuyorsa havasızlıktandır, birkaç defa çevirin ve bir sopayla iyice karıştırın.
Boşaltmak da maharet
Attıklarınız ufalmaya, toprağa dönüşmeye başlayacak. Isısı azaldığında, tamamı kahverengi olduğunda ve avucunuza aldığınızda içinde gözünüze tanıdık gelen bir şey kalmadığında kompostunuz hazır demektir. Bidondan kompostu boşaltmak için büyükçe bir leğen, bahçede iseniz el arabası edinmelisiniz. Özellikle sonbaharda bahçenizdeki bitkilerin dibine yayarak kış yağmurları ile toprağa karışmasını sağlayabilirsiniz. Oluşumunu tamamladığından emin olduğunuz kompostunuzu ise iç veya dış mekan saksılı bitkiler için toprak hacminin maksimum yüzde 20’si olacak şekilde toprağın üzerine yayarak kullanabilirsiniz. Kendi bahçeniz yoksa en yakın parktaki bitkinin dibine yayıverin. Her şeyi belediyeden beklemeyip hem daha az çöp üretmek, hem daha sağlıklı bahçelere sahip olmak için bireysel olarak çevremize yapabileceğimiz en güzel katkı.
