En pratik değilse bile en ucuz yol olarak tohumdan üretim bir tercih meselesi. Bahçedeki bitkileri çoğaltmak, eğlenmek ve gözlem yapmak için bir aktivite olarak tohumdan üretim çok zevkli bir iş. Gel gör ki birçok kişiye de uygun değil. Mesela bana. Sabrım ve tohum çimlendirmeye ayırdığım yer hiçbir zaman binbir muamele ile uzun sürede çimlenen bitkileri yetiştirmeye yeterli olmuyor. Kimisini buzdolabında (kış geçirmişçesine!), kimisini sıcak suda bekletmek, bazısını törpülemek, bazısına mide asidinden geçmiş ve sindirilmiş gibi muamele etmek gibi türlü türlü yöntem var. Hiç bana göre değil. Birkaç kolay çimlenen süs bitkisi dışında sadece bostan için dikeceğimiz ve sonrasında afiyetle yiyeceğimiz sebze - meyve fidelerini tohum ekerek üretmeyi seviyoruz. Ata tohum denen “ari ve yerli” tohumların bir sonraki seneye yandaki ata olmayan tohumlarla döllenmemesi için birbirine epey uzak araziler veya sadece ata tohumlarının ekili olduğu alanlar bizim için biraz iddialı. O sebeple ata tohuma fazla kafayı takmadan uzunca yıllar buraların şartlarına adapte olmasına güvenerek bölgenin yerlisi tohumlara öncelik veriyoruz. Tohumların tasarımları ilham kaynağı. Badminton topu gibi olan Sarı Kantaron, kanatlarıyla helikopter gibi uçup yan arsaya konabilen Batı Çınarı, çekiştirince kaç metrelerce fırlayıp ok gibi saplanan yonca türleri. Her bitkinin tohumu bir başka evrim hikayesi. Soğanlılardan su bitkilerine, otsu bitkilerden çalılara ve ağaçlara kadar her bitkinin tohumunu toplayıp saklayabilirsiniz.
Geleceği kurtaracaklar
Dünyanın birçok yerinde sıcaklık-nem-ışık korumalı yanmaz odalarda yerin kaç fersah altına kurulmuş tohum bankaları var, olası bir kurak gelecek veya ortadan kalkacak türleri kaybetmemek için milyonlarca bitki tohumunu koruyorlar. Evde içine nem alıcı (hani bazı ürünlerin paketinden çıkan) silika parçaları ile hava almayacak bir kapta veya bir kese kağıdında ışık ve nem almayacak şekilde kuru bir odada saklamamız mümkün. Topladığınız bitkinin adını bilmiyorsanız yerini ve tipini, tabii tarihini, aldığınız tarihi (bayatlayanlar oluyor zira) not edin. Seçilen bitkinin sağlıklı olması önemli. Ayrıca hibritlenmiş bitkilerin tohumlarının da kafası karışık olabiliyor. Tohumlar çok çabuk olgunlaşabiliyor, bir gün bakmışsınız fasulye gibi, ertesi gün sararmış burgu makarnaya benzemiş, hop ertesi gün açılmış ve tohumlar sağa sola saçılmış, ara ki bulasın. Tohum toplama dönemi, kabaca çiçeklenmeden sonraki iki ay. Bazı türlerin tohumlarını gelişmiş ama tam olarak olgunlaşmamış hatta biraz yeşilken toplamak (Calendula, Anemone’ların bazıları) gerekiyor. Bazılarını da (Manolya, ceviz) nemli ortamda korumak gerekiyor. Birleşik çiçeklileri (çilek, dut) veya çekirdeği varsa üzüm gibi meyveleri kuşlardan önce yakalarsan şanslısın! Yani tohum almak isteyen sürekli gözlem yaparak doğru zamanı tutturmak zorunda!
